Pytanie o prawdę jest fundamentalnym pytaniem o być albo nie być współczesnej kultury i cywilizacji. Nie wolno pod żadnym pozorem z tego pytania rezygnować. „Jeżeli przestaje się stawiać pytania o prawdę - mówił kard. Joseph Ratzinger - wtedy istota religii nie różni się od swego zaprzeczenia, wiara od zabobonu, a doświadczenie od złudzenia”. Człowiek nieustannie szuka prawdy, całym swoim życiem jest do niej zwrócony, a równocześnie nic tak nie jest wystawione na pokusę zwątpienia, jak możliwość poznania prawdy. „Człowiek jest powołany do tego, aby «był z prawdy», aby «żył w prawdzie». Ten podstawowy status człowieczeństwa wyraża się w dawaniu świadectwa prawdzie” (Jan Paweł II).
Przytoczone słowa Papieża Polaka i kard. Ratzingera - Benedykta XVI wprowadziły w sedno zagadnień poruszanych na III Międzynarodowej Konferencji Naukowej z cyklu „Człowiek -
Wiara - Kultura”, zorganizowanej przez Instytut Teologiczny i Instytut Filologii Obcych Akademii Jana Długosza w Częstochowie, która odbywała się w tym mieście w dniach 4-6 maja 2010 r., by podjąć dyskusję nad tematem: „W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa - między wiarą a polityką”.
Także w trakcie tej konferencji uczestnicy nawiązali do nauczania Jana Pawła II, którego myśli towarzyszyły nam w obu poprzednich konferencjach: 1. edycja miała miejsce w 2003 r., podejmowała temat: „Drogi i rozdroża kultury chrześcijańskiej Europy”; 2. edycja w 2006 r. skupiła się na tematyce: „Dziedzictwo chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu - między pamięcią a oczekiwaniem”.
Papież Polak był człowiekiem, który aktywnie włączał się w dyskusję nad politycznym obliczem świata, a zwłaszcza Europy po upadku w niej systemów totalitarnych. W przemówieniu w Parlamencie RP, wygłoszonym w Warszawie 11 czerwca 1999 r., Ojciec Święty przestrzegał przed groźbą zanegowania praw osoby ludzkiej w imię interesów politycznych, przed uprawianiem polityki bez uwzględniania moralnego punktu odniesienia, jakim jest wiara, i odbierania w ten sposób człowiekowi zdolności rozpoznawania prawdy. Jan Paweł II nauczał, że „jeśli nie istnieje żadna ostateczna prawda, będąca przewodnikiem dla działalności politycznej i nadająca jej kierunek, łatwo o instrumentalizację idei i przekonań dla celów, jakie stawia sobie władza”, oraz o tym, iż „historia uczy, że demokracja bez wartości łatwo przemienia się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm”.
Tematyka tegorocznej konferencji spotkała się z dużym zainteresowaniem krajowych i zagranicznych środowisk naukowych. W trzydniowych obradach wzięło udział 95 naukowców ze wszystkich większych ośrodków naukowych Polski, jak również z Niemiec, Rosji, Białorusi i Litwy. Podczas obrad plenarnych i w kolejnych piętnastu sekcjach omawiali oni tematykę prawdy w teologii, religii, sztuce i literaturze, pytali o prawdę w mediach, wobec ideologii i doświadczenia totalitaryzmu. Uczestnicy konferencji podjęli refleksję nad przestrzeniami dialogu wiary i polityki, kwestiami ekumenicznymi, zagadnieniem heroizmu człowieka wiary w konfrontacji z polityką oraz fundamentalizmu religijnego i jego skutków politycznych.
„Aby stać się chrześcijaninem, nie wystarczy przyjąć umysłem pewnych prawd wiary, bez osobistego zaangażowania. Chrześcijanin żyje prawdą tylko wtedy, gdy stara się ustawicznie ją przyswajać, gdy pozwala, aby ona go przemieniała” - przypomniał w swoim wystąpieniu wybitny biblista ks. prof. Antoni Tronina z KUL-u.
Prof. Irina Jazykowa z Instytutu Biblijno-Teologicznego św. Andrzeja w Moskwie wskazała na ikonę jako formę duchowego sprzeciwu wobec bezbożnej epoki. Redaktor Joachim Jauer z niemieckiej telewizji publicznej ZDF przedstawił rolę chrześcijan w przemianach politycznych lat 80. w Europie Środkowo-Wschodniej. Z kolei prof. Lucjan Suchanek z Uniwersytetu Jagiellońskiego zainicjował dyskusję pytaniem: Czy prawda jest możliwa we współczesnych systemach politycznych i ideologiach?
Stawiane pytania i odpowiedzi, dopowiedzenia i dyskusje oraz wzajemne poznanie towarzyszyły obradom konferencyjnym, które tradycyjnie zbiegały się z Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Sakralnej „Gaude Mater”, a zostały objęte patronatem Tygodnika Katolickiego „Niedziela”.
III Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu „Człowiek - Wiara - Kultura” stała się kolejną okazją do spotkania i wymiany myśli dla wszystkich, którym bliskie są źródła poznania prawdy i rozmaite drogi jej poszukiwania.