Wieś i parafia Ożarów

Ożarów to stara wieś, położona w odległości 12 km od Wielunia w kierunku południowym. Powstała zapewne po 1371 r. Nie znamy dokładnej daty lokacji. Pierwszy raz w źródłach historycznych wieś Ożarów pojawia się w dokumencie lokacyjnym Wierzbia z 6 maja 1381 r., we fragmencie opisującym granice nowo lokowanej wsi (położonej między Dzietrznikami, Rudnikami, Ożarowem). Nazwa miejscowości Ożarów według Stanisława Rosponda wywodzi się od słowa „ożar” i oznacza wypalony obszar leśny. W czasie lokacji Wierzbia Ożarów był własnością książęcą i należał do Władysława Opolczyka. W połowie XV wieku był już wsią szlachecką (dokument z 1458 r., w którym Jan Mężyk z Dąbrowy nadaje swemu rządcy Jakuszowi dwa łany osiadłe w Ożarowie). W jakich okolicznościach wieś zmieniła swój status, źródła nie mówią. Ożarów należał do pięciowioskowego kompleksu majątkowego złożonego z wsi: Dąbrowa, Młynisko, Rudniki i działu w Łagiewnikach. O sołtysie ożarowskim wspominają źródła historyczne z 1496 r., o parafii Ożarów wcześniej, bo z 1440 r. Parafia Ożarów, jak inne parafie wspominane w XV wieku według S. Kozierowskiego autora pracy „Szemetyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej” cytowanej przez R. Rosina w pracy „ Ziemia wieluńska w XII-XVI wieku. Studia z dziejów osadnictwa”, mogła istnieć dużo wcześniej. Dokument z 1520 r. mówi, że parafia Ożarów miała filię w Wierzbiu. Jak duża była parafia Ożarów? Zważywszy, że parafie wiejskie w tym czasie obejmowały od kilku do kilkunastu wsi i ich zasięg wiązał się z kompleksami majątkowymi, musiała być znaczna. W Ożarowie na początku XVI wieku istniał kościół, który hipotetycznie mógł być zbudowany na przełomie XIV i XV wieku. Fakt istnienia kościoła w Ożarowie świadczy o wielkości samej wsi, kościoły bowiem budowano w największym osiedlu kompleksu majątkowego, tam gdzie znajdował się zarząd majątku lub gdzie stale przebywał właściciel. Dokument z wizytacji arcybiskupiej z 1511 r., mówiący o rozległości wsi Krzyworzeka, wymienia Ożarów jako jedną z większych wsi. Niewiele na temat parafii i kościoła w Ożarowie mówi Liber Beneficjorum Jana Łaskiego (nie wymienia parafii Ożarów w liczbie 41 parafii, wspomina o niej ubocznie przy opisie parafii Wierzbie). Więcej na temat parafii Ożarów czytamy w dokumentach, które w opracowaniu „Słownik geograficzno-historyczny ziemi wieluńskiej w średniowieczu” przywołuje Ryszard Rosin. Dokumenty te to: Testament Grzegorza, plebana z Ożarowa, z dnia 15 czerwca 1440 r., sporządzony w Wieluniu; skarga witryków kościoła parafialnego w Ożarowie z 1460 r.; dokument z 1464 r., w którym pleban Jan występuje jako wierzyciel dziedzica z Komornik; skarga szlachcica Hieronima z Chorzenic z 1500 r.
Parafia Ożarów na początku XVI wieku należała do dość zasobnych. Kościół posiadał następujące paramenty liturgiczne: 1 kielich srebrny, 2 ornaty z kamchy, 2 chorągwie, 2 ampułki, drukowany mszał, 2 dzwony i 2 dzwonki.
Parafia Ożarów utrzymała się w czasie, kiedy liczba parafii na terenie ziemi wieluńskiej sukcesywnie się zmniejszała. Decydujące znaczenie w tym względzie miał dokument abp. Jana Łaskiego z 1511 r., na mocy którego parafie podupadłe należało łączyć z parafiami bardziej zasobnymi. Na podstawie tego dokumentu 9 parafii zmieniło swój status, w tym parafia Ożarów i Wierzbie. Zasobniejsza parafia Ożarów przejęła parafię Wierzbie wraz z jej całym dotychczasowym uposażeniem.
Stan kościoła i parafii na ziemi wieluńskiej odzwierciedlał stan życia gospodarczo-demograficznego na tym terenie. Po okresie intensywnego rozwoju, lokowania wsi, tworzenia nowych parafii, nastąpił okres stagnacji spowodowany zamianą gospodarki czynszowej na folwarczno-pańszczyźnianą. Coraz rzadziej tworzono nowe parafie, rzadko też restaurowano stare. Ze względów ekonomicznych parafie zaczęto łączyć w większe jednostki kościelne, zwane dekanatami. Parafia Ożarów wraz z filią Wierzbie według dokumentów wizytacyjnych z lat 1668-69 należała do dekanatu rudzkiego. W XVIII wieku do wyżej wymienionej parafii została przyłączona wieś Przedmość. Zmian zasadniczych w organizacji dekanalnej nie było do chwili ukazania się bulli Piusa VII „In imposita nobis” z 30 czerwca 1818 r., na mocy której dokonano zmiany granic metropolii i diecezji polskich. Na mocy tej samej bulli, biskup włocławski Andrzej Bogoria Wołłowicz dokonał reorganizacji sieci diecezjalnej. W 1819 r. dekanat rudzki został przekształcony w dekanat wieluński. W liczbie tworzących go 19 parafii znalazła się parafia Ożarów z filią Wierzbie. Parafia Ożarów pozostawała w dekanacie wieluńskim do 1917 r. i liczyła wówczas 3020 dusz. W 1917 r. z dekanatu wieluńskiego wyłączono 9 parafii i utworzono z nich dekanat praszkowski, w jego składzie znalazła się parafia Ożarów wraz ze swoją filią w Wierzbiu.
Parafia Ożarów zaliczała się do parafii większych i zasobniejszych. Na początku XVII wieku istniała w niej szkoła i biblioteka parafialna posiadająca w swych zbiorach w 1797 r. aż 72 woluminy, a w 1810 r. jeszcze 46 woluminów. W 1790 r. szkoła parafialna była szkołą koedukacyjną, uczyło się w niej 9 chłopców i 6 dziewczynek, o jej utrzymanie i zabezpieczenie nauczycieli musiał dbać proboszcz, zgodnie z zaleceniem Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej Ziemi Wieluńskiej. Biorąc pod uwagę liczbę dusz w wieku XIX, parafia systematycznie się powiększała. Według danych z 1818 r. liczyła dusz 1485, tyle samo w 1827 r. W 1871 r. liczyła dusz 2380, w 1884 r. zaś 2454 dusze. Najwięcej dusz liczyła w latach 1910-12, była to liczba 5000. Wynikało to z faktu rozległości terytorialnej parafii. W 1912 r. w jej skład wchodziły: Śmiałki, Granice, Jesionka, Kocilew, Lachowskie, Marki, Ożarów, Przedmość, Słoniny, Sołtysy, Wierzbie. W 1908 r. proboszcz Ożarowa wspierał materialnie pierwszą jednostkę straży ogniowej, powołaną między innymi z jego inicjatywy, udzielając środków na zakup sprzętu gaśniczego; w 1909 r. wspierał budowę kaplicy w Przedmościu, a w 1913 r. budowę Domu Parafialnego w Ożarowie, co świadczy także o zasobności parafii.
Terytorium parafii zmniejszyło się w 1921 r. Na mocy decyzji biskupa włocławskiego Stanisława Zdzitowieckiego, powołano do życia nową parafię Przedmość, w skład której weszła także miejscowość Kozioł odłączona od parafii Ożarów. Wraz z utworzeniem nowej wspólnoty z parafii Ożarów odeszło 1410 dusz. W 1922 r. decyzją biskupa włocławskiego została restaurowana parafia Wierzbie i tym samym nastąpiło dalsze pomniejszenie parafii Ożarów. Obok katolików w omawianym czasie na terenie parafii mieszkało kilkanaście rodzin wyznania ewangelickiego i kilka rodzin wyznania mojżeszowego.
Ważnym wydarzeniem, nie tylko dla omawianej parafii, było utworzenie 28 października 1925 r., na mocy bulli papieża Piusa XI, diecezji częstochowskiej (dotychczas parafia należała do diecezji kujawsko-kaliskiej, zwanej również włocławską).
Złe lata dla parafii Ożarów to lata okupacji niemieckiej 1939-45. Z kościoła w Ożarowie Niemcy wywieźli dzwon (drugi mieszkańcy ukryli), kielich, puszkę, monstrancję, dwanaście ornatów i kap. We wrześniu 1941 r. zakazali odprawiania nabożeństw we wszystkich parafiach ziemi wieluńskiej, nakazali ponadto likwidację krzyży i kapliczek przydrożnych, kasowali majątki kościelne, przygotowywali akcję aresztowania kapłanów. Przeprowadzono ją 6 października między godziną 3 a 6 rano. Ówczesny proboszcz ks. Szyca nie znalazł się na liście aresztowanych księży, przed aresztowaniem obroniło go kaszubskie pochodzenie i dziedzic Ożarowa, Kuniberd Meske. Parafianie Ożarowa, tak jak pozostali polscy katolicy z powiatu wieluńskiego, mogli modlić się w kościele w Rudzie. Pełniąca do tej pory rolę kościoła sala w Domu Ludowym w Ożarowie została przejęta przez Niemców, podobnie jak cały budynek, i zamieniona w dom partii. Po wyzwoleniu w 1945 r., z powodu braku księży, proboszcz Ożarowa obsługiwał parafię Wierzbie, trwało to do 1955 r.
Aktualnie parafia Ożarów należy do dekanatu Mokrsko. Liczy 920 mieszkańców. Należą do niej: Brzeziny Dobijacz, Kocilew, Lasek, Ożarów, Słoniny. Pod jej pastoralną opieką znajduje się przedszkole i szkoła podstawowa. Z parafii wywodzi się ks. Paweł Kostrzewa, wyświęcony w 1989 r. W parafii działa Koło Żywego Różańca - jedna Róża (w wieku XIX-XX działało Bractwo Matki Bożej Różańcowej). Do parafii należy cmentarz, usytuowany w odległości 150 m od kościoła w kierunku wschodnim. Uroczystość odpustową, tak jak przed wiekami, obchodzi się w dzień 22 lipca, dzień św. Marii Magdaleny. 14 października w parafii przeżywana jest Doba Eucharystyczna. W kościele odprawiane są następujące Msze św.: niedziele i święta o godz. 8.30 i 11, w święta zniesione o godz. 9 lub 18, w dni powszednie o godz. 8 lub 17.

Kościół św. Marii Magdaleny

W dziejach parafii Ożarów mówi się o 3 kościołach. Pierwszy z nich zbudowany prawdopodobnie na przełomie XIV i XV wieku spłonął w 1742 r. Był to zapewne kościół modrzewiowy, przypominający w swojej konstrukcji inne kościółki typu wieluńskiego, między innymi kościół św. Leonarda w Wierzbiu, zachowany do dziś. Drugi kościół, zbudowany z funduszy właściciela Ożarowa Władysława Bartochowskiego, oddany został wiernym w 1752 r. W 1886 r. był odnowiony. Kościół, budowany przez 10 lat, spalił się w oktawę Bożego Ciała, 25 czerwca 1916 r. Obecny kościół pw. św. Marii Magdaleny jest trzecim kościołem w tej parafii. Msze św. i inne posługi liturgiczne po spaleniu się kościoła w 1916 r. aż do 1941 r., sprawowane były w dużej Sali Domu Ludowego (Parafialnego). Budowę nowego kościoła (być może na miejscu starego, XV-wiecznego a więc na skraju wsi, na jednym z Pagórków Ożarowskich, na skrzyżowaniu dróg do Wierzbia, Kocilewa, Przedmościa) rozpoczęto w 1930 r. Rozpoczął ją proboszcz ks. Józef Klarzak. W zamyśle architektów miał to być kościół 3-nawowy, stylizowany na gotyk. Po wykonaniu fundamentów dokonano zmiany projektu. W nowym projekcie została zmniejszona szerokość bryły kościoła. Pozostałe fragmenty fundamentów wykorzystano na budowę jednej kaplicy bocznej, resztę zasypano ziemią. Dziś jest to kościół jednonawowy i jednowieżowy, stylem nawiązujący do gotyku. W 1931 r. mury kościoła wyciągnięto na wysokość 4 m. W tym samym czasie społeczność Ożarowa rozpoczęła budowę nowej szkoły podstawowej (stara spaliła się w nieznanych okolicznościach), w związku z czym prace przy budowie kościoła przebiegały wolniej; ci sami fachowcy i społeczność Ożarowa pracowali na dwóch budowach jednocześnie. Intensyfikacja prac nastąpiła w 1938 r., prowadził je już nowy proboszcz ks. Jan Szyca (data widnieje na zewnętrznej ścianie kaplicy bocznej). Do początku września 1939 r. kościół został przykryty blachą i do tej wysokości wykonane były mury wieży. W czasie okupacji, mimo obowiązujących zakazów władz okupacyjnych, prowadzone były prace wykończeniowe w środku kościoła; wykonywał je sam ksiądz proboszcz i parafianie. Po zbombardowaniu fary wieluńskiej do kościoła w Ożarowie przywieziono ambonę, ołtarz, organy i krucyfiks, zabezpieczając je w ten sposób przed zniszczeniem przez Niemców. Dzięki temu, jak i wykonanym pracom w okresie okupacji, już 2 lutego 1945 r. w niewykończonym i surowym kościele odprawiono pierwszą Mszę św. Do dziś w kościele w Ożarowie pozostała zabytkowa ambona (nie zachowały się oryginalne schody z płaskorzeźbami 4 ewangelistów) i ołtarz. Organy i krucyfiks zostały zwrócone do kolegiaty w Wieluniu. Po wojnie kontynuowano prace budowlane przy kościele, ogrodzeniu kościoła i cmentarza, przy organistówce i wieży, którą budowano etapami. Systematycznie wykańczano wnętrze kościoła. Pierwsze malowanie ścian wykonał parafianin Stanisław Pilarski. Duży wkład pracy na rzecz kościoła włożył Franciszek Moskalek, pełniący obowiązki kościelnego (wykonał podłogi, drzwi, ławki i być może tron z emblematami biskupimi).
Po wojnie, w kościele znalazły schronienie zabytkowe meble z dworu ożarowskiego (szafa, skrzynia drewniana, fotel), uratowane przed grabieżą. Po otwarciu Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie, w 1981 r., zostały tam zwrócone. We wnętrzu kościoła mieści się XIX-wieczny ołtarz główny z okazałymi kolumnami. Do czerwca 2000 r. w jego centralnej części znajdował się krzyż z krucyfiksem, obecnie jego miejsce zajmuje obraz z wizerunkiem św. Marii Magdaleny i Jezusa. Jest to współczesna reprodukcja obrazu „Nie dotykaj mnie”, namalowana przez Bożenę Grzędę. Umieszczona z lewej strony nastawy ołtarza tabliczka zawiera inskrypcję: „Obraz z Chrystusem i Marią Magdaleną «Noli me tangere» jest darem Rodziny Anny i Wawrzyńca Biedal z Ożarowa”. W bocznej kaplicy kościoła stoi ołtarz z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Jest to obraz, przed którym parafianie modlili się w dużej sali Domu Parafialnego w latach 1916-41. W ołtarzu tym był umieszczony drugi obraz poświęcony Świętej Rodzinie; obraz odkrywano zawsze w okresie świąt Bożego Narodzenia.
26 maja 1961 r. biskup częstochowski Stanisław Czajka dokonał konsekracji kościoła.
W 1971 r. proboszczem został ks. Edward Skalik. Jego staraniem, w kościele wymieniono okna drewniane na metalowe, drzwi główne, instalację elektryczną, założono ogrzewanie elektryczne, przemalowano kościół, zakupiono organy elektroniczne, zamontowano trzy dzwony na wieży kościoła (poświęcił je w 1976 r. biskup częstochowski Stefan Bareła), wykonano instalację nagłaśniającą.
Kolejny proboszcz ks. Henryk Polak na bieżąco prowadził konieczne prace konserwacyjne przy kościele, m.in. wykonano nowe malowanie kościoła, a w ołtarzu głównym umieszczono obraz odpowiadający jego tytułowi.
Obecnie pieczę nad kościołem i parafią sprawuje ks. Sławomir Kandziora. Jego staraniem, kaplicę boczną kościoła adaptowano na kaplicę przedpogrzebową, zagospodarowano plac po rozebranym Domu Parafialnym, dokonano gruntownego remontu starej plebanii, założono centralne ogrzewanie w kościele i na plebanii. Wielką troską napawa Księdza Proboszcza problem remontu opuszczonej od wielu lat organistówki. Rodzi się pomysł odtworzenia w niej namiastki starego Domu Parafialnego wybudowanego w 1913 r. staraniem ks. Walentego Kotta. Dom ten mógłby nosić imię zasłużonego dla parafii i wsi Ożarów ks. Jana Szycy. Marzeniem jest też renowacja dwóch obrazów wiszących nad wejściami do dwóch zakrystii; jeden obraz przedstawia św. Królewicza Kazimierza, drugi Ukrzyżowanie.