Historia papiestwa odnotowała 264 pontyfikaty. Poczet papieży to wielka mozaika osobowości i cech charakterologicznych. O długości poszczególnych pontyfikatów w sposób znaczący decydował wiek papieży elektów, który w momencie wyboru bardzo często wynosił 80 lat. Stan zdrowia papieży elektów niekiedy uniemożliwiał im spełnienie podstawowych czynności związanych z piastowaniem tego urzędu. Na ich pontyfikat miały również wpływ uwarunkowania polityczne, a nawet warunki atmosferyczne.

Najkrótsze pontyfikaty

Wśród 264 pontyfikatów dzieje papiestwa zanotowały aż 27 przypadków trwania ich od kilkunastu dni do 9 miesięcy. Przypadły one przede wszystkim na okres od ogłoszenia edyktu mediolańskiego w 313 roku do początków XIV stulecia. Najkrócej godność papieską sprawował Urban VII (1590). W nocy po swej elekcji uległ śmiertelnemu atakowi malarii. Niewiele mu ustępował pontyfikat Stefana II. Po trzech dniach sprawowania tego urzędu uległ śmiertelnemu atakowi apopleksji. Ponieważ nie posiadał sakry biskupiej, annały watykańskie nie odnotowały jego pontyfikatu. Według średniowiecznej legendy niecodzienne wydarzenie towarzyszyło elekcji papieża Fabiana (236). Na jego głowie miał usiąść gołąb, którego duchowni elektorzy uznali za wskazanie Ducha Świętego, kto ma zostać wybrany na papieża, niestety, elekt Fabian zmarł po 10 dniach po swym wyborze. Mroczne kazamaty rzymskiej twierdzy Świętego Anioła były we wczesnym średniowieczu niemymi świadkami tragicznych, ostatnich chwil życia niektórych papieży. Jednym z nich był Benedykt VI (973-974). Po porwaniu i umieszczeniu go w mrocznych lochach twierdzy, został uduszony przez duchownego o imieniu Astefan. Wydarzenie to miało miejsce w lipcu 974 roku. Podobny los spotkał także papieża Jana XIV (963-984). Po czterech miesiącach przebywania w tych ponurych pomieszczeniach pozbawiono go życia przez podanie mu trucizny. Ofiarami trucizny byli kolejni papieże: Stefan VI (885-891), Jan X (914-928), Stefan VIII (939-942), Klemens II (1046)-1047) i Damazy II (1048). Podeszły wiek i zaawansowana podagra była przyczyną przedwczesnej śmierci papieża Syzyniusza (708). Zmarł po trzech miesiącach sprawowania godności papieskiej. O stanie jego zdrowia świadczyć mógł fakt, że nie był w stanie samodzielnie posługiwać się rękoma przy jedzeniu. Kroniki Watykańskie podają, że pontyfikat papieża Marcelego II (1555) trwał zaledwie 20 dni. Powodem była nadzwyczajna aktywność tego papieża przy wprowadzeniu reform w Kościele oraz głęboka świadomość wielkiej odpowiedzialności w kierowaniu łodzią Piotrową. Słabe zdrowie nie wytrzymało nadzwyczajnych i psychicznych obciążeń. Zmarł w sile wieku na wylew krwi do mózgu. Po 26 dniach od wyboru na papieża zmarł Pius III (1503). W chwili swego wyniesienia na Stolicę Apostolską cierpiał na zaawansowaną podagrę. Wykazywał oznaki przedwczesnej starości. Stan jego zdrowia był na tyle niezadowalający, że podczas obrzędu koronacji musiano zrezygnować z niektórych obrzędów liturgicznych. Zmarł po 10 dniach od swej koronacji. Tyle dni trwał pontyfikat Leona XI (1605). Przyczyną jego przedwczesnej śmierci był bardzo podeszły wiek w chwili wyboru na papieża oraz groźne dla jego organizmu przeziębienie, jakiego się nabawił podczas obejmowania rzymskiej rezydencji na Lateranie.

Zesłania i abdykacje

Powodem zgonu papieża Benedykta I (575-579) był panujący w Rzymie głód wywołany obleganiem Wiecznego Miasta przez Longobardów. Po upływie zaledwie roku tragicznie zakończył swe życie papież Lucjusz II (1144-1145). Zginął na ulicach Rzymu od przypadkowo rzucanego w jego kierunku kamienia.
W niecodziennych okolicznościach swe życie zakończył Jan XXI (1276-1277). Spadł na niego strop pośpiesznie wznoszonej celi. Zmarł w następstwie odniesionych ran w wieku 56 lat. Ofiarą despotyzmu Censiusa Frangipaniego, przywódcy możnego rodu patrycjuszowskiego, był papież Gelazy II (1118-1119). Został w styczniu 1118 r. tuż po swym wyborze na papieża aresztowany. Wolność odzyskał po dwóch miesiącach niewoli. W obawie przed kolejnym aresztowaniem, wraz z przyjaznymi sobie kardynałami zbiegł z Rzymu do rodzinnego miasteczka Gaety. W nim to przyjął wszystkie święcenia łącznie z sakrą biskupa. Po czym udał się do Wiecznego Miasta. Tutaj został ponownie pozbawiony wolności przez C. Frangipaniego. Po krótkim czasie powtórnie odzyskał swobodę działania. Tym razem zdecydował się opuścić Rzym na stałe. Będąc w bardzo podeszłym wieku i cierpiąc na różne dolegliwości udał się do benedyktyńskiego opactwa w Cluny we wschodniej Francji. Tu zakończył swe życie.
Pierwszym papieżem, który abdykował był Poncjan (230-235). Papież ten był jedną z wielu ofiar prześladowań chrześcijan, które zostały wznowione przez cesarza Maksymina Traka (235-238). Poncjan został zesłany na Sardynię, nazywaną „wyspą śmierci”. Papież ten, chcąc umożliwić jak najszybszy wybór swego następcy, zdecydował się na abdykację. Kolejnym papieżem, który zrzekł się tego zaszczytnego urzędu był następca Poncjana - Anterros (235-236). Wrogie nastawienie cesarza bizantyjskiego Justyniana Wielkiego (483-565) do papieża Sylweriusza (536-537) spowodowało, że deportowano go na wyspę Palmarię położoną w Zatoce Gaetańskiej. Na niej to Sylweriusz abdykował, a następnie zmarł w wyniku głodu i stosowania wobec niego wyszukiwanych tortur. Dzieje papiestwa podają, że ostatnim papieżem, który zdecydował się na abdykację był Celestyn V (1294). Celestyn V wobec trudności w sprawowaniu tak zaszczytnego urzędu i braku przygotowania administracyjnego - bez jakichkolwiek nacisków zewnętrznych zdecydował się dobrowolnie zrezygnować z piastowania tego urzędu. Po niemal półrocznym pontyfikacie odczytał zebranym kardynałom rotę swojej abdykacji.
Głośnym echem w naszych czasach odbił się fakt przedwczesnej śmierci „papieża uśmiechu” Albino Lucianiego. Wybrany na papieża 26 sierpnia 1978 r. zmarł na bliżej nieznana chorobę, po 33 dniach pontyfikatu - 28 września 1978 r. Wyjątkowym pontyfikatem był czas, gdy na Stolicy Apostolskiej zasiadł papież Grzegorz XIV (1590-1591). W chwili swego wyboru był słabego zdrowia. Cały swój 11-miesięczny pontyfikat przeleżał w łóżku boleści, kierując Kościołem. Tragiczne dzieje banitów i wygnańców były udziałem dwóch papieży: Benedykta V (maj-czerwiec 964) i Grzegorza VI (1045-1046). Decyzją cesarza Ottona I i Benedykt V został zesłany do Hamburga, w którym zakończył życie w opinii świętości. Tułaczy los Grzegorza VI zakończył się w Kolonii.

Żelazny papież i inni

Dzieje papiestwa odnotowały 18 papieży, których pontyfikat trwał 2 lata. Ich kierowanie nawą Kościoła skupiało się głównie na problematyce teologiczno-eklezjalnej. Godny podkreślenia był fakt powstania tradycji przybierania przez nowo wybranych papieży imion. Zwyczaj ten zapoczątkował Jan II (533-535). Dla zatarcia swego pogańskiego imienia „Merkury” przybrał imię Jan. Zwyczaj tytułowania papieża „Namiestnikiem Chrystusowym” zapoczątkował Hadrian IV (1154-1159), jedyny papież pochodzenia angielskiego. Wśród trzyletnich pontyfikatów na szczególne wyróżnienie zasługuje pontyfikat Grzegorza V (996-999). Zmarł on na groźny atak malarii. Pogłoski mówiły, że został otruty. W chwili śmierci nie miał 30 lat. Należał do osób o zdecydowanym charakterze i niepospolitej energii. Imponującej budowy i władczego charakteru był Mikołaj III (1277-1280). Zmarł na atak apopleksji. Trzyletnie rządy papieża Innocentego XIII (1721-1724) upłynęły na ustawicznej chorobie. Także trzyletni pontyfikat papieża Klemensa XIV (1769-1774) upłynął na przeżywaniu manii prześladowczej zmierzającej do pozbawienia go życia. Wiele lat cierpiał na dokuczliwe ataki podagry papież Juliusz III (1550-1555). Schorzenie to było głównym powodem jego śmierci. Postać tego papieża w naszych dziejach narodowych jest znana z tego, że mianował pierwszego nuncjusza do Polski w osobie Alojzego Lippomana. Przydomek „żelaznego papieża” zyskał w kronikach watykańskich Sykstus V 1585-1590 z uwagi na fakt, że jako papież wytępił panoszący się na ulicach Rzymu bandytyzm. Do 20-letnich pontyfikatów zaliczały się lata sprawowania urzędu papieskiego przez Piusa VI (1775-1799) i Piusa VII (1800-1823). Po ustanowieniu Republiki Rzymskiej w okresie napoleońskim decyzją rewolucyjnej Francji - Pius VI został deportowany do twierdzy francuskiej. Zmarł tam jako więzień. Został pochowany na miejscowym cmentarzu. Papież ten jeszcze za swego życia wyznaczył czas i miejsce obrad konklawe po swej śmierci, traktując to wydarzenie jako „wyższą konieczność”. Pius VII wobec odmowy potwierdzenia mianowanych przez władze francuskie duchownych, został na rozkaz Napoleona Bonapartego przywieziony do twierdzy w Fontaine w czerwcu 1812 r.

Najdłuższe pontyfikaty

Do najdłuższych pontyfikatów należały pontyfikat św. Piotra, Piusa IX (1846-1878) - 32 lata oraz Jana Pawła II (1978-2005) - 27 lat. Według dziejów Kościoła św. Piotr poniósł śmierć męczeńską za czasów panowania cesarza Nerona w 64 roku życia. Za pontyfikatu Piusa IX w roku 1870 doszło do likwidacji Państwa Kościelnego. Z inicjatywy tego papieża w Bazylice św. Piotra obradował I Sobór Watykański. Temu papieżowi Kościół zawdzięcza ogłoszenie dwóch dogmatów: O Niepokalanym Poczęciu (1854) i o nieomylności papieża wypowiadającego się w sprawach naszej wiary (1871). Na trzecim miejscu, co do długości pontyfikatów, należą rządy Jana Pawła II. Papież Polak ze względu na wielkie dokonania w życiu Kościoła jest określany przez wiernych terminem „Wielki”. Godny uwagi był pontyfikat papieża Leona XIII (1878-1903). Trwał przeszło 25 lat. Papieża tego określano terminem „Robotnik” z uwagi na jego wielkie zainteresowanie tematyką społeczną i zaangażowanie się w rozwiązanie kwestii świata pracy. Poczet papieży - to plejada znakomitości, wybitnych mężów stanu, nieprzeciętnych dyplomatów, nadzwyczajnych administratorów w sprawach gospodarczych państwa Kościelnego, ofiar prześladowań chrześcijan w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Poza wymienionymi następcami św. Piotra, można było w ich poczcie spotkać liczne grono papieży, którzy swym codziennym postępowaniem stali się autentycznymi świadkami naszej wiary.

Papieskie groby

Ostatnim miejscem spoczynku papieża Jana Pawła II są Groty Watykańskie. Doczesne szczątki Papieża złożone zostały w ziemi kaplicy, w której wcześniej stał sarkofag błogosławionego Jana XXIII. Kaplica oddalona jest o kilka metrów od grobu św. Piotra, w sąsiedztwie płyty nagrobnej Pawła VI i nieopodal marmurowego sarkofagu Jana Pawła I. Dzisiejsze Groty Watykańskie pod Bazyliką św. Piotra powstały w XVI wieku w wyniku podwyższenia poziomu nowej bazyliki. Znajdują się tam sarkofagi 17 papieży, ale także liczne kaplice.
Nie wszyscy spośród dotychczasowych 264 następców św. Piotra znaleźli ostatnie miejsce spoczynku w Bazylice św. Piotra, w pobliżu Apostoła. Wielka tablica w zakrystii informuje, że jest tam pochowanych ok. 160 papieży. Wielu innych spoczęło w katakumbach oraz w wielkich bazylikach, ale także i w małych kościółkach Rzymu. Groby wielu papieży okresu średniowiecza rozsiane są w różnych częściach Włoch, np. w Viterbo na północ od Rzymu, gdzie przez dłuższy czas rezydowali papieże i gdzie - w latach 1268-1271 - odbyło się najdłuższe konklawe w dziejach Kościoła. „Miastem papieskim” jest też stolica Umbrii - Perugia, w Aquili spoczywa Grzegorz VII (1073-1085), antagonista niemieckiego cesarza Henryka IV w Canossie. Groby papieży są też czczone za granicą, np. W francuskim Avignon, w niemieckim Bambergu (Klemens II, 1046/47).

KAI