Agnieszka Lorek: - Jako magister historii sztuki, a jednocześnie kapłan posługujący w tym niezwykłym miejscu zapewne może Ksiądz opowiedzieć naszym czytelnikom jak rozpoczął się kult maryjny na tym terenie i kto go zainicjował?

ZT: - Z początkami sanktuarium NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej związana jest postać świątobliwego ks. prał. Grzegorza Augustynika, który jako wielki czciciel Maryi, 8 września 1897 r. wprowadził w uroczystej procesji z Gołonoga, obraz NMP Anielskiej (namalowany na wzór obrazu z włoszczowskiego kościoła, gdzie wcześniej pracował). Do czasu wybudowania okazałej bazyliki i utworzenia nowego wyposażenia, m.in.: ołtarza głównego, obraz ten znajdował się w kościele pw. św. Aleksandra, papieża (obecnie kaplicy istniejącego kościoła).

- Wzorując się na przedstawieniu z obrazu wykonano obszerną centralną kompozycję rzeźbiarską, co ona przedstawia?

- Rzeźbę Maryi umieszczono, oczywiście w centralnym miejscu - w obecności Boga Ojca i Ducha Świętego oraz aniołów i Świętych: św. Józefa i św. Joachima, św. Franciszka i św. Klary. Wykonał ją, podobnie jak cały ołtarz, na początku XX wieku (1904) w drewnie cyprysowym artysta J. B. Proszowski. Postać Matki Boskiej, wysoka na 170 cm, w prawej ręce trzyma berło, na lewej zaś Jezusa, który na kolanach ma królewskie jabłko, a obie ręce wyciąga i uśmiecha się do widza. Maryja swą poważną twarz, lekko zwraca ku Dzieciątku. Głowy obiegają złociste promienie, oraz dwanaście gwiazd. Ubrana jest w różową suknię z wzorami i niebieski płaszcz okrywający także głowę, ozdobiony złotymi gwiazdami. Na brzegu płaszcza ozdobna lamówka przetykana szlachetnymi kamieniami. Sukienka Jezusa koloru białego w charakterystyczne wzory. Matka Boska stojąc na kuli ziemskiej depcze głowę węża.

- Do czego nawiązuje cała kompozycja?

- Jej układ jest doskonale przemyślany. Z jednej strony nawiązuje do charakterystycznego typu sacra conversatione (świętej rozmowy) - gdzie często przedstawiano Matkę Najświętszą w otoczeniu wybranych Świętych, charakterystycznych dla danego regionu czy kościoła. Z drugiej strony jest wyraźną sceną ukazania chwały Maryi Niepokalanej, która unoszona przez dwa anioły, depcząc węża symbolizującego szatana, dostępuje łaski Wniebowzięcia i Ukoronowania. Świadkami tego są zastępy aniołów, które trzymając świece lub instrumenty muzyczne uświetniają ten moment.

- W ikonografii chrześcijańskiej wykształciło się wiele typów przedstawień Maryi. Do czego natomiast nawiązuje Maryja z dąbrowskiego sanktuarium?

- Najbardziej powszechny to typ Niepokalanej, do której należy Niewiasta z Apokalipsy „obleczona w słońce”. Maryja prezentowana w dąbrowskiej bazylice nawiązuje do apokaliptycznej Niewiasty, której głowę otacza wieniec z gwiazd dwunastu, a stopami depcze węża. Maryja od momentu swojego poczęcia została zachowana nie tylko od wszelkiego grzechu, którego mogłaby się dopuścić, ale również od dziedziczonego przez nas wszystkich grzechu pierworodnego. Bóg, ze względu na przyszłe zbawcze wydarzenie Zwiastowania, uchronił Maryję przed grzesznością. Ma to odzwierciedlenie w podeptaniu węża symbolizującego szatana, gdyż „(…) to, co Ewa straciła przez niewierność, Maryja odzyskała przez wiarę”.

- O czym świadczy połączenie przez artystę wątku Niepokalanego Poczęcia, Wniebowzięcia i Ukoronowania?

- Myślę, że o doskonałej umiejętności połączenia prawd teologicznych i zarazem dogmatycznych w jednej kompozycji, stanowiącej centrum uwagi widza.

- Stale rosnący kult maryjny przyczynił się zapewne do historycznych wydarzeń, których rocznicę przeżywamy w bieżącym i przyszłym roku….

- 2 sierpnia 1957 r. w imieniu Stolicy Apostolskiej Prymas Tysiąclecia Stefan kardynał Wyszyński ogłosił NMP Anielską Panią Dąbrowy Górniczej i Matką Zagłębia. Rozpoczęto też starania o przywilej koronacji papieskiej, której dokonali 19 maja 1968 Prymas Polski Stefan kardynał Wyszyński, metropolita krakowski Karol kardynał Wojtyła oraz biskup częstochowski Stefan Bareła.