„Dobry pasterz daje życie swoje za owce”. Antoni Julian Nowowiejski nigdy nie opuścił swojej owczarni. Oddawał im swoje życie. Żył sprawami ludzi, był z nimi, zawsze miał dla nich czas. Doskonale
widać to w listach pasterskich, kierowanych do tych, którzy zostali mu powierzeni. Był z nimi przez słowo, ale też w listach tych znajdujemy świadectwo codziennego bycia z ludźmi, oddawania im siebie.
Rządca diecezji był ze swoimi kapłanami, by ich wspierać, troszcząc się także o ich utrzymanie materialne (znajdziemy tę troskę w niejednym jego rozporządzeniu). To za jego rządów diecezja zyskała Dom
Księdza Emeryta (1933), by kapłani mieli zapewnioną godziwą starość. Troskę o ten dom znajdujemy w odezwach o ofiary na jego rozbudowę i utrzymanie.
Pasterz apelował również o ofiary na utrzymanie seminarium i często o nich przypominał, ale także po prostu był z klerykami. To dla nich przecież stworzył dom wypoczynkowy - słynną „Antoniówkę”
(1928), w której sam spędzał urlop, dzieląc z nimi swój czas. Rozbudował Wyższe Seminarium Duchowne, a w 1916 r. założył Niższe Seminarium Duchowne, by dać możliwość kształcenia się tym, którzy pragnęli
służyć Bogu.
Jako naukowiec, który pozostawił po sobie obszerny Wykład liturgii Kościoła katolickiego czy monografię historyczną Płocka, na wykształcenie kładł szczególny nacisk, brak wiedzy traktując jako jedną
z wielu bied człowieka. Dlatego tak troszczył się o właściwe ukierunkowanie Akcji Katolickiej, która miała formować ludzi, dlatego założył Katolicki Uniwersytet Ludowy w Proboszczewicach i apelował o
budowanie domów katolickich w parafiach.
Nie tylko w tej potrzebie był z ludźmi. Wrażliwy na każdą ludzką biedę apelował często w listach pasterskich o pomoc dla tych, którzy znaleźli się w potrzebie, nie tylko w naszej ojczyźnie. Już w
1909 r. skierował do diecezjan odezwę o pomoc materialną ofiarom trzęsienia ziemi we Włoszech, w 1929 r. apelował o składanie ofiar na rzecz katechistów w krajach misyjnych. Często pojawia się
w listach nuta patriotyczna: w 1919 r. płocki Pasterz zarządził kwestę na rzecz Lwowa, a wszelkie przemiany w ojczyźnie znajdują odbicie w trosce biskupiej i konkretnych wskazówkach na ten trudny
czas dla diecezjan (przypomnijmy, że rozpoczynał swoją posługę pod zaborem, a w czasie jego rządów diecezją przetoczyły się przez nasz kraj dwie wojny światowe). Biskup cierpi wraz ze swym ludem, a kiedy
trzeba - budzi nadzieję i wlewa w serca otuchę. Nieobce są mu sprawy społeczne: pisze do diecezjan list pasterski o sprawie robotniczej i o niesieniu pomocy biednym (obydwa w 1931 r.), na temat
kryzysu gospodarczego (1932), o miłosierdziu chrześcijańskim (1933), o walce z pijaństwem (1937), widząc zaś okrutnie żniwo wojny domowej w Hiszpanii, ostrzega diecezjan, kierując do nich list pasterski
„o oddalenie grozy bezbożnictwa”.
Ostatni list pasterski, wydany jako druk ulotny prawdopodobnie nielegalnie, bez zgody i wiedzy władz okupacyjnych, Arcybiskup męczennik zakończył słowami: „Wszyscy miłujcie się nawzajem, jedni
drugich wspomagajcie uczynkiem, słowem, nawet myślą i pragnieniem, a przede wszystkim modlitwą. O kościele swoim pamiętajcie. Dusze zmarłych wspomagajcie. Módlcie się, a nie przestawajcie, aż uprosicie
u Boga wszystkie łaski, jakie wam będą potrzebne. Całym sercem za wszystkich się modlę, a przede wszystkim za tych, co cierpią i są upodobnieni do Zbawiciela naszego na krzyżu” (Kalendarium życia
Antoniego Juliana Nowowiejskiego biskupa płockiego 1908-1941. Oprac. M. M. Grzybowski, Płock 1992, s. 334).
Antoni Julian Nowowiejski był z powierzonym mu ludem nie tylko w swoim nauczaniu. Swoje słowa potwierdzał czynem, i to jeszcze bardziej uwierzytelniało jego nauczanie. Ostatecznym potwierdzeniem była
jego śmierć męczeńska, a przedtem - pozostanie w diecezji, choć miał możliwość wyjazdu i doradzano mu to wprost. Nie był to jednak pierwszy raz, kiedy Pasterz nie opuścił swojej owczarni, choć groziło
mu to śmiercią. Prof. Klemens Jędrzejewski wspomina, iż Arcybiskup „w 1920 r. wydał zarządzenie, aby pasterze nie opuszczali swoich stanowisk i sam służył przykładem. Świadkowie zgodnie stwierdzają
ogromne panowanie Jego nad sobą w chwili, kiedy walka toczyła się pod oknami jego rezydencji. Podtrzymywał na duchu zdenerwowanego kapelana. W mieście krążyła wiadomość, że po odmówieniu pacierzy, najspokojniej
położył się do łóżka. Na uwagę, że żołdactwo lada chwila może wpaść i zabić - spokojnie odpowiedział: „no to mnie zabiją w łóżku”. Przykład Pasterza działał, liczba tych, którzy opuścili
parafie była minimalna” (Świadectwa. Wypowiedzi o Arcybiskupie A. J. Nowowiejskim Biskupie Płockim 1908-1941. Zebrał i oprac. ks. M. M. Grzybowski, Płock 1991, s. 25). Męczeństwo było więc
dla sędziwego Arcybiskupa przypieczętowaniem całego życia, w czasie którego oddawał samego siebie ludziom, dzień po dniu, aż do końca.
Pomóż w rozwoju naszego portalu