Emerytowany inżynier górnik, malarz amator, kolekcjoner, skończył 87 lat. Jest mężem, ojcem, dziadkiem, pradziadkiem. Mieszka w Krzeszowicach, chociaż w Krakowie można go także spotkać.

Przygoda, a właściwie życie, wypełnione szopkami, zaczęło się, gdy był uczniem Nowodworka. Laureat 15 pierwszych nagród w krakowskim konkursie szopek wspomina: – W rodzinie nikt przede mną nie robił szopek. Ale urodziłem się w Krakowie, tu mieszkałem i tu często jako gimnazjalista przechodziłem przez Rynek także w grudniu, gdy były organizowane konkursy. W 1947 r. postanowiłem, że za rok przygotuję szopkę.

Decyzja

Pan Tadeusz pamięta, że pierwsza praca konkursowa miała w środku kopułę bizantyjską, a po bokach – wieże mariackie. Na parterze były chatki kryte strzechą; każdą słomkę przyklejał osobno, a bizantyjskie kopuły, wykonane z drutu, oklejał bibułą. Wspomina: – Silny wiatr złamał mi jedną wieżę, gdy prezentowałem szopkę. Ale mimo to otrzymałem szóstą nagrodę. Miałem 16 lat i docenienie mej pracy było dla mnie motywujące. Postanowiłem, że będę robił szopki. Coraz lepsze.

Szopkarz, którego prace znajdują się w krakowskich muzeach, w instytucjach państwowych i w wielu prywatnych zbiorach, m.in. w Australii, Kanadzie, Francji, przyznaje, że od młodzieńczych postanowień trochę czasu minęło, zanim wrócił do konkursu. Wyjaśnia: – Przyszedł czas matury, potem były studia, założenie rodziny, która miała wpływ na rozwój pasji. Zależało mi, aby synowie też się tematem zainteresowali, aby nie tracili czasu na wałęsanie się po ulicach. W 1963 r. pan Tadeusz wrócił na krakowski rynek z szopką. Wspomina: – Przygotowałem stosunkowo prostą szopkę, którą jurorzy dostrzegli i przyznali mi wyróżnienie.

Pomysł, aby zainteresować tworzeniem szopek synów, został zrealizowany. Dumny ojciec opowiada: – Śp. Ryszard zrobił ostatnią szopkę w 1999 r. Udział w kilku konkursach brał Tomasz – zdjęcie dwunastolatka, prezentującego pracę, znajduje się w albumie o szopkach. Natomiast Zbigniew ma na swym koncie wiele konkursów i nagród. To właśnie do Zbigniewa Gillerta zadzwoniłam i poprosiłam o spotkanie. W czasie rozmowy usłyszałam: – Cały wolny czas poświęcam na przygotowanie szopki do tegorocznego konkursu. Ale mój tato ma już pracę gotową. Niech on opowie o rodzinnej pasji.

Własny styl

– Zbigniew robi szopki bardzo dokładnie, powiedziałbym precyzyjniej niż ja – przyznaje pan Tadeusz i zaznacza: – Ale pamiętam opinię etnografa, że szopka nie musi być idealna i tego się trzymam. Dodaje: – Syn rozpoznaje moją szopkę, a ja jego po stylu. Zresztą podobnie jak znawcy szopek. Podkreśla: – Mam swój styl. Stawiam na architekturę, na ozdoby, nie na mechanizację.

Szopkarz przyznaje, że w kolejnym pokoleniu rodu Gillertów nie ma twórców szopek, ale swym doświadczeniem i wiedzą twórca chętnie się dzieli. Opowiada: – Kiedyś zwrócili się do mnie sąsiedzi z Krzeszowic, abym nauczył ich syna, który jest moim chrześniakiem, jak zrobić szopkę. On przychodził do mnie, pokazywałem mu, jak wykonywać poszczególne elementy, pomogłem przy kopule, bo to trudne zadanie. I zrobił szopkę, taką na 30 cm, która do dzisiaj jest ustawiana w ich domu, na stole wigilijnym. Tadeusz Gillert wielokrotnie prowadził nieodpłatnie warsztaty w szkołach, domach kultury, nie tylko w Krakowie, a szopki wykonane przez jego uczniów także są nagradzane.

– To ważne, żeby dzieci i młodzież uczyły się zasad tworzenia szopek, aby ta pasja była przekazywana – stwierdza mój rozmówca i zaznacza, że oprócz radości i satysfakcji, jaką daje wykonanie własnej szopki są i inne korzyści: – Dzieci ćwiczą ręce, a pośrednio – szare komórki. Chodzi też o to, aby je odciągnąć od komputerów, telefonów, w które są wpatrzone, aby sobie uświadomiły, że poza tym wirtualnym światem jest wiele ciekawych wartościowych zajęć.

Istotne elementy

Odznaczony odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” twórca ponad stu szopek, zwłaszcza średnich – do 120 cm i dużych – powyżej tej wysokości, ma swoje zasady tworzenia. Gdy pytam, jak powinna wyglądać krakowska szopka, wyjaśnia: – Ma być symetryczna, wieżowa, strzelista, podświetlana, z witrażami w oknach. Musi być scena religijna, czyli stajenka ze żłóbkiem i Święta Rodziną. Ważne są elementy krakowskiej architektury, raczej w stylu gotyckim, bo istotne są strzeliste łuki. Zaznacza, że w wykonywaniu szopek dozwolone jest mieszanie stylów, a wśród kolorów powinny dominować ludowe krakowskie; zieleń i czerwień. – Jak spódnice krakowianek – tłumaczy.

Kiedyś wykonywał kilka szkiców, a potem według jednego z nich przygotowywał szopkę. Teraz szkic ma w pamięci. Instruuje: – Tworzenie szopki zaczyna się od podstawy, która musi być z listewek, tak jak cała konstrukcja. Do powstania szopki używam dosyć grubej tektury. Najpierw wykonuję parter, zaczynam od boków, potem wypełniam tył. Ornamenty, drobiazgi dodaję na końcu. Pan Tadeusz przyznaje, że podobnie jak pierwsza, zmarła żona, również obecna żona – Emilia, pomagała mu w przygotowaniu kukiełek do szopki. Obecnie także te elementy tworzy sam: – Wpadłem na pomysł, żeby laleczki wykonywać ze stanioli. Robię to szybciej, a poza tym one są dokładnie takie, jak je sobie wyobraziłem.

– Praca może trwać w nieskończoność – stwierdza, gdy pytam, jak długo robi się szopkę. Dodaje: – Można to oszacować w przybliżeniu na 1200-1300 godzin, jeśli myślimy o dużej szopce. Przyznaje, że największa jest konkurencja w szopkach małych i średnich. I uśmiechając się, stwierdza: – Dlatego wykonuję duże szopki, bo mam większe szanse na wygraną. Chociaż to nie jest najważniejszy powód realizacji pasji. Stwierdza: – Czasem jestem zmęczony, ale przy robieniu szopki w danej chwili wykonuję to, na co mam ochotę. Na przykład zacząłem kopułę zygmuntowską, ale mogę to odłożyć na później i wykonać jakąś wieżyczkę. Szopki motywują do aktywności, do tworzenia, a to przecież jest ważne na każdym etapie życia.