Przymus ubezpieczeń społecznych (emerytalnych i zdrowotnych) jest w historii instytucją stosunkowo świeżej daty: rodził się na przełomie XIX i XX wieku i torował sobie drogę wraz z ideologią socjalistyczną, dążącą do poddania władzy państwowej możliwie największych obszarów ludzkiego życia. Ideologiczno-propagandowym usprawiedliwieniem tego przymusu były hasła egalitarystyczne i robiące furorę wśród lewicy hasło "sprawiedliwości społecznej", więc sprawiedliwości "z przymiotnikiem", interpretowanej klasowo. Jeśli system przymusowych ubezpieczeń zdrowotnych miał ustanowić równość ludzi wobec medycyny i lekarza - to trzeba zauważyć, że w żaden sposób nie spełnił pokładanych w nim nadziei: wskutek przymusu ubezpieczeń zdrowotnych biedniejsi nie są wcale leczeni równie dobrze, co bogatsi, przeciwnie, leczeni są coraz gorzej w ramach płacowej przymusowo "składki", która nie jest przecież niczym innym, jak podatkiem.
Co gorsza - system ten nie służy już podwyższaniu poziomu usług medycznych, przeciwnie, obniża go z roku na rok coraz bardziej, a nieodłącznym skutkiem tego przymusowego systemu jest coraz większa korupcja. Co więcej - ten system przymusu ubezpieczeniowego bankrutuje nie tylko w krajach biednych (chociaż tu najszybciej), ale i w krajach uchodzących, i słusznie, za zamożne czy wręcz bogate. I tam dostęp do usługi medycznej staje się coraz trudniejszy, czas oczekiwania na operację lub wizytę u specjalisty wydłuża się, biurokracja interesownie wkracza między lekarza a pacjenta... Mało kto już łudzi się, że system przymusowych ubezpieczeń - tak emerytalnych, jak zdrowotnych - leży w interesie biedniejszych obywateli; przeciwnie, to oni narażeni są najbardziej na wszelkie możliwe skutki jego postępującej niewydolności.
Pewien łódzki lekarz zaproponował niedawno, by system ten trochę "podleczyć", legalizując możliwość zapłacenia lekarzowi z własnej już kieszeni, poza pobieraną przez państwo "składką". Prasa nazwała to szybko "legalizacją łapówkarstwa". Jakkolwiek jestem przekonany, że nie takie były intencje autora owej propozycji, obiektywnie rzecz biorąc, taka "legalizacja łapówkarstwa" w niczym nie poprawiłaby sytuacji w państwowym lecznictwie. Ludzie bogatsi już dziś są lepiej leczeni niż biedniejsi - właśnie dlatego, że opłacają się łapówkami. Zalegalizowana łapówka, podzielona między lekarza a zatrudniającą go placówkę medyczną, byłaby tylko faktycznym podniesieniem podatku ("składki"). Rozwiązanie takie w niczym nie poprawiałoby sytuacji biedniejszych pacjentów; co gorsza - legalizowałoby ich gorszą pozycję, w niczym nie zdejmując z nich ciężaru podatkowego.
Pewien laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, przeciwnik socjalistycznych rozwiązań gospodarczych i społecznych, pytał przy okazji forsowanych przez państwo rozwiązań przymusowych: "Jeśli to jest takie dobre, dlaczego to ma być przymusowe?...".
To dobre pytanie. Pasuje jak ulał wobec forsowanego na przykład przez PSL przymusu zakupu biopaliw, ale już szczególnie pasuje do obowiązującego systemu przymusowych ubezpieczeń emerytalnych i zdrowotnych. Rezygnacja z tego przymusu prowadzi do rzeczywistego uzdrowienia lecznictwa, bez potrzeby sięgania po niemoralne "legalizowanie łapownictwa", czy mówiąc precyzyjniej, utrwalanie tego systemu kolejnymi półśrodkami. Warto przypomnieć, że pomysł prywatnych kas chorych, który dokonywałby wreszcie prawdziwego wyłomu w "leczniczym kołchoźnictwie", zarzucony został ze względów czysto ideologicznych przez obecny rząd.