W Żninie na Pałukach znajdują się dwa cmentarze rzymskokatolickie:
jeden przy ul. 700-lecia, administrowany przez parafię pw. św. Floriana,
oraz drugi, starszy należący do parafii pw. św. Marcina przy ul.
Pałuckiej.
Cmentarz przy ul. 700-lecia założony został na początku
XIX w. i zajmuje powierzchnię 3,76 ha.
Przed bramą wejściową, w 100. rocznicą Wiosny Ludów,
Koło Związku Powstańców Wielkopolskich w Żninie wystawiło bohaterom
walk o wolność i niepodległość z 1848 r. figurę Matki Bożej. Opiekę
nad figurą sprawują uczniowie Szkoły Podstawowej nr 6 w Żninie.
Już od bramy wejściowej cmentarza, w centralnej jego
części, widoczny jest obelisk z piaskowca, zwieńczony metalowym krzyżem
z 1825 r. Za nim, na końcu alei, wzniesiono grobowiec-mauzoleum,
na którym umieszczono napis "Cześć i chwała Bohaterom" oraz tablice,
na której widnieje 16 nazwisk rodaków poległych w powstaniu styczniowym
i wielkopolskim. W pobliżu, po prawej stronie, znajduje się kwatera
z figurą Matki Bożej z 1996 r. Pochowano tu siostry Służebniczki
Najświętszej Maryi Panny wraz z przełożoną Zgromadzenia Generalnego
M. Alojzą Dobczyńską (1902-49).
Z najstarszych nagrobków z drugiej połowy XIX w. zachowało
się osiemnaście. Charakterystyczną architekturę z tego okresu przedstawiają
kaplice-grobowe rodzin: Frankowskich i Tschierse, Grajkowskich, Jączyńskich
i Siuchmińskich, Kneichidów, Pasche, Płazolskich, Rogalińskich i
Helińskich, Żwielskich oraz Rychlewskich. Ten ostatni, wolno stojący
grobowiec, wyróżnia się wystrojem ludowym. Nad jego wejściem w 1992
r. syn Janusz umieścił tablicę informacyjną poświęconą swemu ojcu
por. Kazimierzowi Rychlewskiemu (1885-1942), komendantowi żnińskiego
oddziału powstania wielkopolskiego - w 40. rocznicę stracenia w obozie
zagłady Mauthausen, za wskazanie mu drogi: jak żyć?
Na uwagę zasługuje także grobowiec-kaplica z początku
wieku, należący do Smorawskich - zasłużonych dla Żnina i Pałuk, lekarzy
społeczników. Dobrze prezentuje się grobowiec, pokryty imitacją cegły,
Marianny Januszewskiej (zm. 1968) oraz murowany otynkowany Smorawskich
i Nyków.
Na żnińskiej nekropolii spoczęło wielu zasłużonych obywateli
Pałuk i jej stolicy. Wśród nich znalazł się, pochowany w rodzinnym
grobowcu, Alfred Krzycki (1909-64), drukarz i wydawca Ilustrowanego
Kuriera Pałuckiego. Są nagrobki: znanego artysty malarza, portrecisty
i pejzażysty, Tadeusza Małachowskiego (zm. 1987), browarnika Zygmunta
Zgorzelewicza, dziennikarza i żołnierza AK Stanisława Czabańskiego (
zm. 1995), lekarza Andrzeja Hoffmana (zm. 1991), kustosza Muzeum
Elżbiety z Hernetów Żurawskiej (1927-97), zasłużonej dla krajoznawstwa
polskiego Janiny z Ziętaków Balskiej (1913-97) i wielu innych.
Na mogile literatki Wandy z Niedziałkowskich Dobaczewskiej
umieszczono płytę z szarego granitu z atrybutem zawodowym - otwartą
książką. Do zasłużonych pedagogów, którzy znaleźli tu wieczny spoczynek,
należy niewątpliwie małżeństwo Piotrowskich: Roman (zm. 1971) i Jadwiga (
zm. 1968). Ciekawy plastycznie nagrobek, w formie pulpitu dyrygenckiego
i harfy, postawił Chór im. Moniuszki "tym, którzy odeszli i tym,
którzy odejdą" - daty 1909-94. Swoją formą od pozostałych wyróżnia
się jeszcze nagrobek ze stelą w kształcie piszczałek organowych na
mogile rodziny Piwkowskich.
Uwagę zwraca także granitowa figura Chrystusa: na grobie
Aleksandra Jagodzińskiego, żołnierza ruchu oporu straconego w 1942
r. w berlińskim więzieniu, na nagrobku z czarnego marmuru u Władysława
i Kunegundy Brzezińskich oraz u Stanisławskich. Na kilku grobach
umieszczono figurę Matki Bożej. Swoistą architekturę prezentuje nagrobek
Juliana (zm. 1910) i Franciszki (zm. 1907) Pławińskich - kolumna
z tablicą inskrypcyjną w obejściu z granitu i artystycznie kutego
łańcucha. Jest też nagrobek-głaz kamienny z mosiężnymi literami u
Heleny Smorowskiej (zm. 1965) i Wandy Hoffmanowej (zm. 1968), matki
lekarza Andrzeja.
Pogrążeni w żalu rodzice, którzy nie mogli pogodzić się
z odejściem ukochanych pociech, pożegnali je marmurowymi sercami;
widzimy je u Marylki i Krzysia Pawłowiczów oraz miesięcznego Sebastiana
Pawlika. We wspólnej mogile z rodzicami pochowana została zmarła
w powstaniu warszawskim, Maria Piotrowska, porucznik AK. Jedna z
inskrypcji nagrobkowych informuje, że spoczął tu więzień obozu jenieckiego
w Woldenbergu, kapitan Jan Curzytek, którego w 1951 r. na wieczny
spoczynek odprowadzało tysiące mieszkańców stolicy Pałuk. Na tym
cmentarzu jest też nagrobek postawiony na mogile 15. żołnierzy Armii
Czerwonej, poległych w Żninie w 1945 r. Obok swoich wiernych parafian
spoczęli ich duszpasterze, a wśród nich: proboszcz ks. Ludwik Hoffmann (
zm. 1940) - płyta z wykonaną w białym marmurze płaskorzeźbą przedstawiającą
insygnia władzy kościelnej, ks. Jan (zm. 1977) i ks. prob. Wszednia
Edmund Zdrojewski, ks. Stanisław Posadzy (zm. 1922), pochowany obok
swoich rodziców ks. Stanisław Cynakowski (zm. 1932) i długoletni
więzień obozu koncentracyjnego w Dachau ks. Tomasz Seweryn (1914-98)
.
Pomóż w rozwoju naszego portalu