Ks. Mariusz Boguszewski: - W ostatnim czasie w mediach w Polsce bardzo negatywnie mówi się o Polakach. Jak wpisuje się ta książka w dyskusję o relacjach polsko-żydowskich?
Edward Kopówka: - Wszyscy jesteśmy świadomi, że nie od kilku miesięcy, ale już od wielu lat toczy się polemika na temat relacji polsko--żydowskich podczas II wojny światowej. W tej dyskusji są zasadniczo reprezentowane dwie opcje. Jedna próbuje obarczyć odpowiedzialnością za Holokaust znaczną część Polaków, druga natomiast sprzeciwia się takiemu postawieniu sprawy. Nasza książka wychodzi poza tę polemikę i proponuje trzecią opcję. Jest nią oddanie szacunku zarówno Żydom, jak i Polakom, męczennikom i bohaterom. Dlatego nie ma w niej osądzania czy generalizowania, a jest oddanie hołdu tym, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów, oraz obszerny opis zagłady tych, których jedyną „winą” było żydowskie pochodzenie.
- Niektórzy mówią, że w tej dyskusji nie wspomina się roli Niemców…
Pomóż w rozwoju naszego portalu
E. K.: - Każda śmierć i każde cierpienie należy uszanować. Byli Niemcy, którzy wbrew swojej woli zostali wtłoczeni w machinę wojenną i też cierpieli. Oni również mają prawo mówić o swoim bólu, ale... musimy pamiętać, kto był przyczyną tego cierpienia, kto to wszystko zaczął. A spory i licytowanie się w końcu mogą doprowadzić do tego, że zapomnimy, kto tę wojnę wywołał, kto jest ofiarą, a kto katem.
- Ile czasu zajęło zebranie materiału do publikacji tej ważnej pozycji, która liczy 500 stron?
Ks. Paweł Rytel-Andrianik: - Publikacja jest owocem kilkunastu lat pracy, prowadzonej z różnym natężeniem. Niektóre relacje świadków zostały spisane pod koniec lat 90. XX wieku. Od kilku lat istnieje też zakładka na oficjalnej stronie internetowej Muzeum w Treblince, poświęcona Polakom ratującym Żydów. Ponadto w wakacje 2010 r. miałem okazję przeprowadzić kwerendę w Yad Vashem w Jerozolimie, dotyczącą okolic Treblinki. Owoce tych badań są teraz oddawane do rąk Czytelników.
Reklama
- Co było zaskoczeniem w tych badaniach?
KS. P. R.-A.: - Okazało się, że Instytut Yad Vashem odznaczył medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” na badanym terenie najwięcej osób z… byłego powiatu węgrowsko-sokołowskiego. A więc z powiatu, na którego terytorium znajdowały się obozy w Treblince - w sumie 93 osoby (zgłoszenia kolejnych 20 osób są w trakcie rozpatrywania). Z tego samego powiatu zamordowano także 44 osoby za pomoc Żydom, w tym 5 osób za podanie im chleba! Biorąc pod uwagę sąsiednie powiaty, w książce są opisane historie dotyczące niemal 1000 osób: ponad 250 zamordowanych, głównie za pomoc Żydom (w tym 18 księży), ponad 330 sprawiedliwych wśród narodów świata i ok. 400 osób, które z narażeniem życia niosły efektywną pomoc. I to właśnie im należy się pamięć na wieki.
- Dziękuję za rozmowę.
Książkę można zamówić w Wydawnictwie Sióstr Loretanek w Warszawie, tel. (22) 673-46-93, e-mail: wsl@loretanki.pl.
Oprawa: twarda; liczba stron: 500; cena: 28 zł.
Książka jest również dostępna w wersji PDF na stronach internetowych:
Autorzy książki
Edward Kopówka - kierownik Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince
Ks. Paweł Rytel-Andrianik - student biblistyki oraz judaistyki na Uniwersytecie w Oxfordzie
