Dyskusja wokół nowelizacji Ustawy o przemocy w rodzinie przybiera na sile. Można jednak odnieść wrażenie, że gdyby nie głosy sprzeciwu, które pojawiły się w środowiskach konserwatywnych, akt prawny silnie uderzający w autonomię rodziny przeszedłby bez echa. Większość Polaków nie zdawałaby sobie sprawy, że państwo zyskało nowy instrument ingerowania w życie obywateli.
Powołane przez nowelę zespoły interdyscyplinarne w założeniu mają przyczynić się do efektywnego zwalczania przemocy. Obligatoryjne spotkania miałyby przyspieszyć działania pomocowe oraz sprawić, że forma udzielonej pomocy będzie optymalna. Zwróćmy uwagę, że sąd wydając postanowienie, opiera się na opinii kuratora, diagnozie pogotowia opiekuńczego, a często na Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno-Konsultacyjnym, a żadna z tych instytucji nie potrzebuje uprawnień specjalnych. Dlaczego zatem zespół ma mieć prawo gromadzenia i przetwarzania danych bez zgody i wiedzy zainteresowanych? Nie kwestionując idei współpracy między poszczególnymi instytucjami, tworzenie specjalnego ciała raczej spowolni procedury. Ogrom spraw, obligatoryjne spotkania, brak środków finansowych, wykonywanie zadań w ramach dotychczasowych obowiązków zawodowych nie mogą poprawić jakości. Nie wiem, jak zorganizują sobie pracę członkowie zespołu. Czy lekarz, który pracuje w szpitalu lub przychodni, pozostawi swoich pacjentów, czy policjant nie pójdzie na patrol, czy sędzia odwoła posiedzenia?
Wśród uprawnień zespołów najwięcej kontrowersji budzi zapis o możliwości gromadzenia i przetwarzania danych o rodzinach stosujących przemoc oraz zagrożonych zjawiskiem przemocy bez wiedzy i zgody zainteresowanych. W opinii projektodawców, połowa Polaków stosuje przemoc. Jeśli dodać do tego rodziny „zagrożone”, to kto wie, może wszyscy mamy szanse znaleźć się na celowniku służb socjalnych... Wydaje się, że nawet gdy dojdzie do przemocy, można poprosić ofiarę o udzielenie niezbędnych dla sprawy informacji. Projektodawcy zmierzają zatem do uprzedmiotowienia osób i relacji. Instytucja, która ma udzielić pomocy, wysyła do wspomaganego komunikat: twoje zdanie w tej sprawie w ogóle nas nie interesuje.
Jeszcze gorzej wygląda sytuacja w przypadku, rodzin „zagrożonych przemocą”. Kto i według jakich kryteriów będzie je wyodrębniał? Nie wiadomo. Zostać sprawcą nie jest trudno. Zakazując np. dziecku udziału w koncercie Nergala, stajemy się sprawcami przemocy psychicznej. Po pierwsze, dziecko mogło się poczuć poniżone faktem, że jego koledzy mogą, a ono nie; po drugie, ograniczyliśmy mu kontakty społeczne, a jeśli dodatkowo uzasadniliśmy nasz zakaz przekonaniami religijnymi (my jesteśmy katolikami, a wspomniany Nergal satanistą), narzuciliśmy mu swoje poglądy. Jednym zakazem zastosowaliśmy zatem aż trzy formy przemocy psychicznej, a jakby się przyjrzeć, to i więcej (por. definicja przemocy, „Poradnik pracownika socjalnego”). Gdyby ten „akt przemocy” został oficjalnie potwierdzony „niebieską kartą”, jako obywatele staniemy się bezbronni. Wszak w przypadku zespołów interdyscyplinarnych nie ma instancji odwoławczych jak w przypadku sądu. Powie ktoś, że przecież jest jeszcze zdrowy rozsądek, zgoda, ale rzeczywistość pokazuje co innego. Jedna z polskich dziennikarek zamieszkujących w Szwecji relacjonowała słowa córki powracającej z przedszkola: „… a wiesz, mamusiu, że jak mnie uderzysz, to mogę cię podać na policję?”. Okazuje się, że wprowadzając odpowiedni program „edukacyjny”, wszystkiego można dokonać. Szkolenia tego typu zasiewają wątpliwość, uczą, że rodzic to nie jest ktoś, kto kocha, komu można w pełni zaufać. Może skrzywdzić, a wtedy jedynym obrońcą jest państwo. Tymczasem to nieprawda - państwo nie kocha. Co ważne, w programach tych uczestniczą wszystkie dzieci, zatem nieufność do rodziców rozbudza się nawet w tych rodzinach, gdzie wszystko jest w porządku.
Wprowadzając zakaz stosowania kar cielesnych (na dobrą sprawę wszelkich kar, bo każda może być uznana za poniżającą), nowela zrównuje rodziny patologiczne, w których maltretuje się dzieci, z rodzinami zdrowymi, w których za przewinienie wymierza się karę, a zachowania pożądane nagradza. Ciekawe, że prawo do zastosowania przymusu bezpośredniego przysługuje funkcjonariuszom państwa, a odmawia się go rodzicom. Państwo zobowiązując rodziców do wychowania dzieci, odbiera im jednocześnie wszelkie narzędzia. Nie mogąc karać, muszą ponosić pełną odpowiedzialność za postępowanie swoich dzieci.
Redaktor naczelny szwedzkiego pisma „Nyliberalen” H. Bejke mówi, że w Szwecji rodzina stała się przedmiotem ataku socjaldemokratów, ponieważ ze swej natury stanowi alternatywę wobec państwa, tworzy wokół człowieka siatkę ochronną. Jeśli człowiek znajdzie się w tarapatach, może zwrócić się o pomoc do krewnych. Państwo chciałoby zerwać te więzi, doprowadzić do sytuacji, w której obywatel byłby całkowicie uzależniony od niego. Socjalizm, który poniósł sromotną klęskę na polu gospodarczym, stara się zawłaszczyć sobie sferę obyczajową, narzucić swój model myślenia o rodzinie, system wartości, którego skutki będą odczuwalne za kilka lat. Rodzina stanie się wówczas grupą jednostek, w której prawo miłości zostanie zastąpione prawem do własnego zdania, do tajemnicy, do osobistego życia, do godnej śmierci, do zdrowia seksualnego itp., na których straży będzie stało socliberalne „państwo”. Niedawno rozmawiałem z wicekonsulem Rosji, który wyznał, że w Polsce najbardziej podoba mu się rodzina, zwracał uwagę na jej mocne więzi, ciepłe relacje, nieudawaną radość widoczną podczas spotkań. Uznał też, że tę wyjątkowość zawdzięcza polska rodzina… religii. Czasem z dystansu widać lepiej, nie dajmy sobie zatem odebrać tego skarbu. q