Mariusz Książek: - Czas kryzysu sprzyja dezorientacji na rynku. Agresywna reklama zachęca do korzystania z usług finansowych, których istotę często trudno zrozumieć, nie mówiąc już o ich ocenie z moralnego punktu widzenia. Czy w świecie finansowym w ogóle można mówić o moralności?
Reklama
Grzegorz Bierecki: - Muszę powiedzieć, że to niesłychane, iż obecnie zmuszeni jesteśmy zadawać sobie pytanie o moralność w świecie finansów. Przecież instytucje finansowe są organizacjami zaufania publicznego. Z tego powodu korzystają z wielu przywilejów niedostępnych dla innych przedsiębiorców, dość wspomnieć o bankowym tytule egzekucyjnym czy przywilejach podatkowych. Banki zawdzięczają swoją pozycję w gospodarce domniemaniu ich etycznego działania. A dziś wicepremier rządu Rzeczypospolitej zadaje publicznie pytanie: „Czy bank ma sumienie?”. Jeśli słyszymy wypowiedzi prezesów banków, że bank ma kierować się zyskiem, że celem jego działania jest usatysfakcjonowanie jego właścicieli, to mamy do czynienia z wypowiedzeniem swoistej umowy społecznej, opartej na zaufaniu. Zawieramy przecież umowę z bankiem, wierząc w jego profesjonalizm i dobrą wolę. Powinniśmy omijać jak najdalej instytucje finansowe, które kierują się w swoim działaniu kryterium zysku, zapominając o tym, że mają służyć, dbać o długoterminową pomyślność narodu. Trzeba pytać instytucję finansową o wartości, jakimi kieruje się ona w praktyce swojego działania. Jeśli w działaniu banku brak jest etyki, to z całą pewnością we współpracy z nim nie uzyska się należnej korzyści.
- Każdemu z nas zależy, by nie tylko bezpiecznie lokować swoje pieniądze, ale też na nich zarabiać. Czy na przykład inwestowanie w firmy prowadzące działalność w zgodzie z zasadami odpowiedzialności społecznej nie zmniejsza dochodowości funduszy etycznych?
Pomóż w rozwoju naszego portalu
- Jeśli podstawą myślenia ekonomicznego nie jest tylko i wyłącznie zysk, i to najlepiej natychmiastowy, a zamierzamy w długofalowej perspektywie budować zdrowe podstawy społeczeństwa i naszych rodzin, to nasze decyzje, także inwestycyjne, muszą uwzględniać etykę. Musimy zastanawiać się, jak te decyzje zaowocować mogą w dłuższym okresie, a także czy nie wywołają negatywnych skutków w innym miejscu. Skądinąd fundusze inwestycyjne są z natury rzeczy instrumentem o dość długim okresie zwrotu i na zysk trzeba trochę poczekać, pomijam tu, oczywiście, działania typowo spekulacyjne. Nie ma istotnych, że tak to określę, technicznych różnic w inwestowaniu w fundusze, a jest ich na rynku spora oferta. Wszystko sprowadza się do wyboru, który uwzględniać powinien nie tylko naszą osobistą skłonność do ryzyka i przewidywane zyski, ale też moralny aspekt decyzji. Doświadczenia funduszy etycznych działających na świecie wskazują, że dochodowość tego typu inwestycji jest w pełni satysfakcjonująca dla osób korzystających z ich oferty.
Reklama
- Z mediów dowiadujemy się, że jedną z form wychodzenia z kryzysu jest interwencja państwa w postaci miliardowych dotacji dla banków. Co Pan sądzi o tej formie interwencjonizmu państwowego? Pieniądze te pochodzą przecież z naszych podatków, czy państwo powinno je przeznaczać na pomoc dla prywatnych banków, które złym zarządzaniem doprowadziły do obecnej sytuacji?
Reklama
- Mamy do czynienia z sytuacją tzw. hazardu moralnego. Przez wiele lat sektor bankowy wypracowywał ogromne zyski. W ciągu ostatnich kilku lat rosły one w imponującym tempie: w 2006 r. - 13,3 mld zł, w 2007 r. - 14,9 mld zł, w 2008 r. - 18,1 mld zł. Warto zapytać, co stało się z tym zyskiem. Interwencja państwowa, jeśli miałaby nastąpić, to tylko na warunkach przejęcia własności i zarządzania bankami korzystającymi z pomocy. Jeśli polscy podatnicy mieliby teraz wyłożyć pieniądze na ratowanie banków, to musi być to związane z przejęciem ich własności. Popełniony w latach 90. XX wieku błąd, polegający na sprzedaży obcym grupom kapitałowym większości sektora finansowego w Polsce, mógłby być teraz naprawiony. Jest także potrzeba interwencjonizmu państwowego poprzez ustawowe regulowanie opłat za podstawowe usługi bankowe, bo dostęp do nich powinien być powszechny. Państwo powinno interweniować, korzystając ze swoich uprawnień regulacyjnych i właścicielskich. W czasach kryzysu to szczególnie widoczna potrzeba, a państwowy PKO Bank Polski w tym czasie podnosi opłaty. Należy precyzyjnie określić zakres usług, które ma zawierać podstawowy rachunek bankowy, a jego cena powinna być godziwa i poddana kontroli państwa. Nie o wszystkim powinien decydować rynek - „dzięki” kryzysowi zauważono to w wielu krajach o gospodarce daleko bardziej rozwiniętej niż polska. Brak dostępu do rachunku bankowego, a dotyczy to głównie osób o najniższych dochodach i słabo wyedukowanych, to jedna z przyczyn wykluczenia finansowego. Jednoznaczne określenie wskaźników, które mogłyby określić rozmiary tego wykluczenia, co pozwoliłoby z kolei podjąć niezbędne środki zaradcze, to także rola instytucji rządowych. To przecież problem całego społeczeństwa, a nie tylko przysłowiowego Kowalskiego. Na razie ciężar kryzysu przerzucany jest na barki konsumentów (wzrost opłat) i podatników zarazem (dotacje).
- Rozwińmy nieco temat wykluczenia finansowego…
- To jeden z głównych powodów wykluczenia społecznego. Połowa dorosłych Polaków nie ma konta bankowego! Wykluczenie finansowe wśród obywateli całej Europy znajduje się w centrum zainteresowania Komisji Europejskiej. Apelowałem o współpracę wszystkich instytucji finansowych w Polsce w walce z tym zjawiskiem pod koniec kwietnia w liście otwartym do prezesa Związku Banków Polskich. Odpowiedzi nie otrzymałem, za to pojawił się w ZBP pomysł - na szczęście chyba już zarzucony - takiej zmiany przepisów, by pensje, renty, emerytury, wszelkie świadczenia społeczne z ZUS-u obligatoryjnie przesyłane były na rachunki bankowe. Jednocześnie w bankach trwa festiwal podwyżek opłat związanych z rachunkami. Czasami mam wrażenie, że SKOK-i z ich propozycjami edukacji finansowej, dostosowywaniem oferty do możliwości swoich członków, są samotną wyspą na oceanie, gdzie kurs wyznacza jedna latarnia z napisem „zysk”.
- Czy mógłby Pan sformułować dla naszych Czytelników swoisty dekalog bezpiecznego poruszania się po rynku usług finansowych?
- Odpowiedź na to pytanie już została sformułowana. Zawiera się ona w nakazie życia cnotliwego. To cnoty, jako trwałe dyspozycje umysłu i woli, regulują nasze czyny, porządkują nasze uczucia, kierują naszym postępowaniem zgodnie z naszym rozumem i wiarą. Roztropność, sprawiedliwość, męstwo, umiarkowanie. Dla bezpiecznego poruszania się po rynku finansowym szczególnie ważne są umiarkowanie i roztropność: bez pośpiechu trzeba zastanowić się, czy na pewno potrzebuje się danej usługi finansowej. Poczucie sprawiedliwości pozwoli nam odpowiedzieć na pytanie, czy płacimy tyle, ile się należy, a męstwo przyda się, by odmówić ofertom nachalnych sprzedawców.
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe w latach 1992-2009
Dane za rok |
Liczba Kas z oddziałami |
Liczba członków (w tys.) |
Aktywa (w tys. zł) |
Depozyty (w tys. zł) |
Pożyczki (w tys. zł) |
1992 |
13 |
14 |
4 277 |
3 565 |
2 985 |
1993 |
32 |
21 |
11 173 |
8 528 |
8 697 |
1994 |
106 |
46 |
35 446 |
29 362 |
25 650 |
1995 |
137 |
85 |
100 752 |
91 570 |
83 431 |
1996 |
168 |
138 |
219 443 |
190 446 |
160 843 |
1997 |
237 |
194 |
368 260 |
312 562 |
280 598 |
1998 |
290 |
259 |
590 376 |
528 376 |
412 482 |
1999 |
420 |
306 |
882 727 |
740 056 |
668 386 |
2000 |
560 |
394 |
1 199 362 |
995 251 |
865 748 |
2001 |
680 |
525 |
1 752 316 |
1 558 436 |
1 235 554 |
2002 |
923 |
703 |
2 455 086 |
2 253 906 |
1 659 780 |
2003 |
1 285 |
924 |
3 343 652 |
3 111 630 |
2 212 939 |
2004 |
1 461 |
1 169 |
4 228 673 |
3 937 924 |
2 856 265 |
2005 |
1 553 |
1 395 |
5 329 024 |
4 989 570 |
3 502 929 |
2006 |
1 589 |
1 551 |
5 969 789 |
5 552 966 |
4 047 299 |
2007 |
1 663 |
1 669 |
7 324 988 |
6 705 001 |
5 147 320 |
2008 (wstępne) |
1 757 |
1 856 |
9 455 985 |
8 604 073 |
6 919 007 |
I kwartał 2009 |
1 772 |
1 902 |
10 488 634 |
9 739 494 |
7 269 313 |