- Ubóstwo to nie tylko problem ekonomiczny. Trzeba do tego podejść szerzej Są różne rodzaje ubóstwa i my jako Caritas staramy się odpowiadać na potrzeby ludzi ubogich w wielu obszarach – mówi Małgorzata Jarosz – Jarszewska, zastępca dyrektora Caritas Polska. Caritas Polska i Caritas diecezjalne prowadzą szereg różnych dzieł oraz setki placówek służących ludziom dotkniętym ubóstwem.

Choć do 2021 r. wydawało się, ze wskaźniki ubóstwa w Polsce stopniowo spadają, obecny rok może w tym zakresie przynieść niekorzystne zmiany. Jak podkreśla Małgorzata Jarosz – Jarszewska, w ostatnim czasie można zaobserwować, że coraz więcej ludzi szuka pomocy u Caritas. Pewnym znamiennym wskaźnikiem zwiększonego zapotrzebowania na wsparcie może być fakt, że niegdyś niesprzedane pieczywo, które trafiało do Caritas, często pozostawało nieodebrane, nie było na nie wystarczającego zapotrzebowania. – Dziś znika wszystko – zaznacza zastępca dyrektora Caritas Polska.

Ubóstwo żywnościowe

- To często takie pierwsze skojarzenie z Caritas. Tam można się zwrócić, by dostać jakąś żywność – mówi Małgorzata Jarosz – Jarszewska. Caritas realizuje pomoc żywnościową w bardzo różny sposób, zarówno poprzez dystrybucję żywności zakupionej ze środków publicznych, jak i poprzez odbieranie żywności ze sklepów oraz zbiórki, np. „Tak, pomagam”. Pomoc żywnościową od Caritas uzyskuje każdego roku ponad 300 tys. osób. Organizacja prowadzi 800 punktów wydawania żywności w całym kraju. W roku 2021 przekazanych zostało za jej pośrednictwem prawie 20 tys. ton produktów spożywczych. – Zgłaszają się po tę pomoc bardzo różne osoby, od bezdomnych, po seniorów i rodziny, które przeżywają różne trudności. Teraz dużą grupą beneficjentów są też uchodźcy – zaznacza Małgorzata Jarosz – Jarszewska.

Ubóstwo socjalne

Ubóstwo żywieniowe to część szerszego zjawiska jakim jest ubóstwo socjalne. Innym jego wymiarem jest bezdomność. Tu również potrzebujący mogą liczyć na Caritas. W całej Polsce prowadzi ona 23 schroniska dla bezdomnych, 58 jadłodajni, gdzie codziennie wydawany jest gorący posiłek oraz prawie 100 punktów wydawania odzieży. Organizowane są również akcje, np. „Trochę ciepła dla bezdomnego” – w Warszawie, we współpracy ze strażą miejską. – Rozwozimy gorącą zupę dla bezdomnych przebywających w pustostanach, czy na terenie ogródków działkowych. Czasem wzywamy pomoc medyczną albo – jeśli taka osoba wyrazi zgodę – odwozimy do noclegowni czy schroniska – mówi Małgorzata Jarosz – Jarszewska. Jak dodaje, w ostatnim czasie widać zwiększone zapotrzebowanie na pomoc również ze strony bezdomnych.

Ubóstwo samotności i relacji

Ten obszar ubóstwa dotyczy przede wszystkim seniorów, dodatkowo często wykluczonych socjalnie z powodów ekonomicznych. Jednym z programów pomocy dla nich jest program „Na codzienne zakupy”. W jego ramach 11 tys. osób w całym kraju otrzymało specjalną kartę, ważną przez 10 miesięcy i doładowywaną co miesiąc, którą mogą płacić za zakupy w sklepach „Biedronka” . –Bardzo ważna część tego projektu wiąże się z tym, że każdy senior ma przydzielonego wolontariusza, z którym nawiązuje relację i uzyskuje wsparcie w różnych sprawach. Seniorzy mogą też uczestniczyć w różnych spotkaniach, wyjściach, tworzą grupę – wyjaśnia zastępca dyrektora Caritas Polska.

Lekarstwem na samotność osób starszych może być też ponad 40 klubów seniora prowadzonych przez Caritas w całym kraju. Korzystać z nich mogą nie tylko seniorzy, którzy doświadczają problemów ekonomicznych, ale wszyscy, którzy potrzebują kontaktu. – To, jak bardzo jest to ważne, widać było w czasie pandemii. Seniorzy tak bardzo tego potrzebowali, że byli w stanie przekroczyć barierę nieumiejętności obsługi telefonu czy komputera, by móc się spotkać, poprzez link łączyć się ze sobą, rozmawiać, modlić, czy wirtualnie poznawać nowe miejsca – relacjonuje Małgorzata Jarosz - Jarszewska.

Jak dodaje, dla wszystkich samotnych w okresie świątecznym organizowane są Wigilie Caritas. Odbywają się w wielu miejscach w kilkunastu miastach w Polsce. To wspólny posiłek, modlitwa, kolędowanie, prezenty. Dla niektórych jedyna okazja, by w tym szczególnym czasie zasiąść z kimś razem do stołu…

Suma pomocy przekazanej przez Caritas na pomoc seniorom wyniosła w 2021 roku 18,5 mln. zł.

Ubóstwo rozpaczy

- Z takim ubóstwem wiąże się zapewne decyzja o oddaniu dziecka do „Okna życia” – mówi Małgorzata Jarosz – Jarszewska. – Szanujemy tę decyzję. Okno życia jest właśnie takim miejscem, gdzie możemy na nią odpowiedzieć i dziecko przyjąć – podkreśla.

Caritas prowadzi też 23 domy samotnej matki, gdzie kobiety w trudnej sytuacji mogą znaleźć schronienie, wsparcie i szanse „wyjścia na prostą”.

Przykładem ubóstwa rozpaczy mogą być również rozmaite uzależnienia. I tym problemom wychodzi naprzeciw Caritas, m.in. poprzez 3 specjalne ośrodki dla osób uzależnionych.

Ubóstwo relacji i zainteresowania dziećmi

Co zrobić, by wszystkie dzieci mogły w jak największym stopniu rozwijać swoje talenty? Często na przeszkodzie stają warunki bytowe rodzin. Trudno inwestować w dziecięce pasje, gdy brakuje środków na podstawowe potrzeby. To jednak nie jedyny problem. Nie mniejszym jest brak wystarczającego zainteresowania dzieckiem, brak uważności i umiejętności zorganizowania mu czasu tak, by nie spędzało całego dnia przed ekranem telefonu. Odpowiedzią na te problemy są programy Caritas – „Skrzydła” i „Dwa Talenty”. Program „Skrzydła” ma charakter bardziej socjalny, „Dwa Talenty” to z kolei program stypendialny, dzięki któremu utalentowane dzieci będą mogły kupić instrument, strój piłkarski, czy pokryć inne koszty związane z rozwijaniem talentów. W tym roku program ten jest szczególnie rozbudowany. Obejmuje ok. 900 dzieci polskich i ukraińskich. Na wsparcie dla nich przeznaczono ok. 1,5 mln. zł.

Programy „Skrzydła” i „Dwa Talenty” związane są również z pewnym wysiłkiem w kierunku okazania dzieciom zainteresowania. - Trzeba im się przyglądać, by zauważyć te dzieci, które mogą mieć trudności. One niekoniecznie same o tym powiedzą – zaznacza Małgorzata Jarosz – Jarszewska.

Ubóstwo niepełnosprawności

Niepełnosprawność w rodzinie niestety powoduje zwykle ubóstwo rodziny. Osoba niepełnosprawna wymaga opieki. Ktoś w rodzinie musi ją świadczyć, co uniemożliwia prace zawodową lub wpływa na znaczne jej ograniczenie. Drugim czynnikiem są ogromne koszty leczenia, rehabilitacji, sprzętu… Odpowiedzią ze strony Caritas są próby aktywizacji osób niepełnosprawnych poprzez warsztaty terapii zajęciowej. (Caritas prowadzi 50 takich warsztatów). Od lat działa również portal UratujeCie.pl. Poprzez portal ze wsparciem programu „Sprawa dla Reportera” zbierane są środki na potrzeby konkretnych osób – na leczenie, rehabilitację, na zakup sprzętu, na transport itp.

Ubóstwo wojenne

Zaangażowanie Caritas na rzecz ofiar wojny na Ukrainie jest ogromne i zasługuje na osobne omówienie. Obecnie na terenie Polski działają 32 centra pomocy migrantom i uchodźcom, gdzie świadczona jest wszelkiego rodzaju pomoc adaptacyjna, począwszy od pomocy psychologicznej, poprzez naukę języka polskiego, pośrednictwo pracy, po wsparcie w poszukiwaniu mieszkania i pomoc rzeczową.

Wartość pomocy rzeczowej przekazanej jak dotąd na Ukrainę to ponad 140 mln. zł. Obecnie Caritas Polska rozpoczyna na Ukrainie program „Rodzina rodzinie” polegający na wspieraniu konkretnych potrzebujących rodzin przez rodziny z Polski. Wsparcie to przekazywane będzie za pośrednictwem ukraińskiej Caritas Spes.

- Aktualnie przyjęliśmy ok. 230 dzieci z Charkowa, Iwankowa i okolic Kijowa. Dzieci przyjechały na dwa tygodnie, spędzić czas w cieple i spokoju, by odpocząć od wojennej rzeczywistości. Wznawiamy też akcję „paczka dla Ukrainy”. Paczki, w specjalnie przygotowanych kartonach można wysyłać za pośrednictwem caritas diecezjalnych, przekazując gotowe produkty żywnościowe i higieniczne oraz bardzo tam potrzebne zapałki i świece (www.caritas.pl/paczkadlaukrainy) – dopowiada wicedyrektor Caritas Polska.

Pomoc zagranicą

Caritas Polska od lat angażuje się w pomoc nie tylko w Polsce ale na całym świecie, dostrzegając różne obszary ubóstwa i odpowiadając na potrzeby ofiar wojen i katastrof.

Od lat działa program „Rodzina Rodzinie” w Syrii. – Projekt został niesamowicie przyjęty w 2016 r. ale nadal chcemy go utrzymywać, gdyż sytuacja syryjskich rodzin wciąż jest dramatyczna – podkreśla Małgorzata Jarosz Jarszewska.

Caritas Polska prowadzi bardzo wiele projektów w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Polegają one na wsparciu żywieniowym, edukacyjnym, budowie szkół, czy ośrodków zdrowia. Na szczególną uwagę zasługuje misja medyczna Caritas w Jemenie.

Caritas Polska obecna jest również wśród uchodźców, np. na wyspach greckich, gdzie wolontariusze przyjeżdżają na kilka miesięcy, by pracować i pomagać.

W 2021 r. wartość pomocy udzielonej przez Caritas w Polsce i na świecie poprzez projekty organizowane lub finansowane wyniosła ok. 250 mln. zł. – Jesteśmy wdzięczni wszystkim, którzy nas wspierają, naszym partnerom ze strony biznesu i wszystkim darczyńcom indywidualnym. To dzięki wrażliwości Polaków, Caritas w całej Polsce może tak skutecznie pomagać potrzebującym w tak szeroki sposób. Nadal prosimy o wsparcie – podkreśla Małgorzata Jarosz – Jarszewska.

Szczególne potrzeby wiążą się w uruchamianym obecnie w Ukrainie programem „Rodzina Rodzinie” i „Paczka dla Ukrainy”. W Polsce natomiast w coraz większym stopniu należy myśleć o wspieraniu seniorów. – To jest grupa, która się będzie powiększała. Prawdopodobnie rosnąć też będzie w tym gronie stopa ubóstwa. Niestety zatracamy w społeczeństwie naturalny obowiązek opieki nad osobami starszymi. Pozostawiani są oni często sami sobie. Samotność i bieda w coraz większym stopniu będą ich dotykać – mówi zastępca dyrektora Caritas Polska.

Odwołując się do orędzia Papieża Franciszka na VI Światowy Dzień Ubogich: „Światowy Dzień Ubogich również w tym roku staje się na nowo swego rodzaju pozytywną prowokacją, która ma nam pomóc w refleksji nad naszym stylem życia oraz nad wieloma wymiarami ubóstwa, które pojawiają się w tym obecnym momencie dziejowym.”