Oddziałowe Archiwum IPN w Łodzi po raz pierwszy opublikowało w całości dokumenty dotyczące śledztwa, procesu i egzekucji kapitana Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca" oraz jego żołnierzy.

Sojczyński był oficerem Armii Krajowej, jednym twórców i dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego (KWP) – jednej z najważniejszych organizacji niepodległościowych i antykomunistycznych powojennej Polski.

"Warszyca" wydał Henryk Brzózka "Niutek". Zdrajca został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa 27 czerwca 1946 r. w Częstochowie - podano w omówieniu dokumentów ogłoszonych przez IPN w Łodzi.

Ze streszczenia opublikowanych akt, umieszczonego na stronie łódzkiego oddziału IPN wynika, że śledztwo objęło w sumie 12 osób. Byli to: dowódca KWP kpt. Stanisław Sojczyński "Warszyc", adiutant dowódcy Ksawery Błasiak "Albert", dowódca komendy powiatowej KWP w Wieluniu Czesław Kijak "Romaszewski", szef wywiadu KWP Stanisław Żelanowski, dowódca oddziału KWP Warszawa Henryk Glapiński "Klinga", dowódca plutonu w KWP Albin Ciesielski "Montwił", dowódca plutonu w KWP Marian Knop "Własow", dowódca komendy powiatowej KWP w Sieradzu Władysław Bobrowski, dowódca oddziału w komendzie powiatowej KWP w Sieradzu, Antoni Bartolik "Szary", współpracownik szefa łączności KWP Zygmunt Łęski, współpracownik KWP Andrzej Zbierski oraz ks. Mieczysław Krzemiński, który odprawiał msze święte z udziałem żołnierzy KWP.

Wiadomo, iż wobec aresztowanych stosowano tortury. Funkcjonariusze wymuszali zeznania znęcając się nad żołnierzami KWP fizycznie i psychicznie.

Jak podała Zaborska z IPN, dokumenty pochodzą z archiwalnych akt Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi. Opublikowano m.in. zatwierdzony przez ówczesnego szefa łódzkiej bezpieki Mieczysława Moczara akt oskarżenia z 23 listopada 1946 r. przeciwko Sojczyńskiemu i jego żołnierzom.

Publikacja IPN obejmuje również protokół rozprawy głównej przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Łodzi, która odbywała się 17 grudnia 1946 r. i wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi, również z 17 grudnia 1946 r.

Na najwyższy wymiar kary skazano 8 osób. Wobec dwóch żołnierzy "Warszyca" z prawa łaski skorzystał komunistyczny przywódca powojennej Polski Bolesław Bierut. Władysławowi Bobrowskiego i Antoniemu Bartolikowi zamieniono karę śmierci na dożywocie. Potem tę karę zmniejszono do 15 lat. Zygmunt Łęski skazany został na 15 lat więzienia, Czesław Kijak na 8 lat, ks. Mieczysław Krzemiński na 6 lat, a Antoni Zbierski na rok pozbawienia wolności.

Wśród dokumentów opublikowanych przez łódzki IPN znalazły się też protokoły wykonania kary śmierci z 19 lutego 1947 r. Przed plutonem egzekucyjnym, poza "Warszycem", komuniści postawili pięciu jego żołnierzy: Mariana Knopa, Henryka Glapińskiego, Albina Ciesielskiego, Stanisława Żelanowskiego i Ksawerego Błasiaka.

Plutonem egzekucyjnym dowodził Edmund Bocheński, późniejszy naczelnik Wydziału Śledczego WUBP w Łodzi.

Nie wiadomo, gdzie zostało złożone ciało kapitana Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca". Komuniści nie pozwolili na pogrzeb. Od 75 lat dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego nie można godnie pożegnać.

Dokumenty opracowane przez naukowców i opublikowane na stronach łódzkiego oddziału IPN można znaleźć pod adresem: lodz.ipn.gov.pl (PAP)

Autor: Hubert Bekrycht

hub/ dki/