"Wystawa podzielona jest na dziewięć działów tematycznych. Pokazuje m.in. jaką rolę odegrał obóz w historii kanadyjskiego miasta, którego mieszkańcy pomagali Polakom, obozową codzienność, żołnierską musztrę, czas wolny" - wyliczał koordynator wystawy Wojciech Grochowalski, cytowany w czwartek przez biuro prasowe Jasnej Góry.

Na ekspozycję zatytułowaną "W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek - obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919" składa się 116 rozmaitych obiektów: zdjęć oprawionych w ramy o różnych formatach oraz banerów i plansz z opisami w języku polskim i angielskim. Są na nich m.in. fotokopie zdjęć i dokumentów, plakatów, listów, wspomnień, szkiców, a także reprodukcje obrazów.

Zdjęcia pochodzą w większości z nowojorskiego archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Autorką ekspozycji jest dr Anitta Maksymowicz z Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.

Jak przypomina biuro prasowe częstochowskiego sanktuarium, założony w Kanadzie obóz rekrutacyjny do tworzonej we Francji polskiej armii przeznaczony był dla Polaków - ochotników z Europy i innych kontynentów. Rekruci, za zgodą Stanów Zjednoczonych, szkoleni byli w Kanadzie za pieniądze francuskie. Dużą rolę w przygotowaniach do powstania obozu odegrał Ignacy Jan Paderewski.

Po dwumiesięcznym przeszkoleniu w Obozie Kościuszko - sukcesywnie, trzydziestoma okrętami - do armii, nazwanej od koloru mundurów "błękitną" wyekspediowano z Kanady ok. 22 tys. żołnierzy. Złożone z nich oddziały od lipca 1918 r. walczyły pod francuskim dowództwem z Niemcami na froncie we Francji.

"Było to wydarzenie bez precedensu w historii Stanów Zjednoczonych i Kanady, bowiem jedynie Polonia amerykańska dokonała takiej organizacji swojego wojska na Obczyźnie" - czytamy w informacji biura prasowego Jasnej Góry.

W październiku 1918 r. dowódcą Błękitnej Armii został gen. Józef Haller. Wiosną 1919 r. formacja została przetransportowana pociągami do Polski i weszła w skład Wojska Polskiego, walcząc w wojnie polsko-ukraińskiej (1919) i polsko-bolszewickiej (1919-1920).

W czerwcu 1919 r. gen. Haller wygłosił na jasnogórskim Szczycie przemówienie; mówił w nim m.in. że "u stóp Jasnej Góry winny zespolić się wszystkie dążenia Polaków, którzy w wolności przodować będą innym narodom".

Po wojnach, do USA i Kanady powróciło ok. 12,5 tys. byłych żołnierzy Błękitnej Armii. Pozostali zginęli lub zostali w Polsce i Europie. Ci, którzy powrócili, założyli w 1921 r. w Ohio działające do dziś Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.(PAP)

autor: Marek Błoński

mab/ aszw/