Mszę św. koncelebrowali: kardynałowie, arcybiskupi i biskupi, m.in. abp Wacław Depo, kard. Kazimierz Nycz, kard. Stanisław Dziwisz, abp Wojciech Polak, abp Mieczysław Mokrzycki, abp Wiktor Skworc, bp Jan Wątroba, bp Andrzej Przybylski, bp Antoni Długosz oraz licznie przybyli kapłani m.in. z archidiecezji częstochowskiej, krakowskiej, diecezji sosnowieckiej, m.in. ks. Zdzisław Kras, kapelan prezydenta RP.

Karol Porwich/Niedziela

W uroczystościach wzięły udział osoby życia konsekrowanego, przedstawiciele ruchów i stowarzyszeń archidiecezji częstochowskiej, alumni i klerycy seminariów Niższego i Wyższego w Częstochowie, przedstawiciele władz państwowych, wojewódzkich i samorządowych. Liturgię współtworzyły: chór Basilica Cantans i schola Domine Jesu.

– W trzecią niedzielę Adwentu, kiedy w Kościele rozbrzmiewa wołanie: „Gaudete” – Radujecie się, Bóg powołał do siebie wiernego sługę śp. abp. Stanisława Nowaka. W ostatnich miesiącach z wielką godnością i dostojeństwem eklezjalnym dźwigał swój krzyż, który dołącza do tej drogi, jaką wszystkich ludzi prowadzi Jezus Chrystus Jedyny Odkupiciel człowieka i świata – mówił na początku Mszy św. abp Wacław Depo.

– To On Jedyny i Wieczny Kapłan pozwolił swojemu wiernemu słudze dopełnić cierpieniem piękno ofiarnego kapłaństwa – podkreślił arcybiskup.

Na początku liturgii bp Andrzej Przybylski, biskup pomocniczy archidiecezji częstochowskiej został odczytał list ze Stolicy Apostolskiej, w którym kard. Pietro Parolin, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, w imieniu papieża Franciszka napisał, że „Ojciec Święty uczestniczy duchowo w żałobie, która przenika całą wspólnotę Kościoła wspominając jego gorliwą posługę, która pełnił jako pasterz tej archidiecezji, wznosi za jego dusza żarliwą modlitwę zawierzając go przemożnemu wstawiennictwu Matki Bożej Częstochowskiej, Królowej Polski”.

W homilii abp Stanisław Gądecki przybliżając życie i działo śp. abp. Stanisława Nowaka podkreślił, że urodził się on u stóp eremickich klasztorów: ojców kamedułów na Bielanach i tynieckich benedyktynów. – Od dziecka bardzo pokochał też Kalwarię Zebrzydowską. „Żyliśmy Kalwarią. Bardzo drogie są dla mnie modlitwy maryjne. Bardzo kocham różaniec. Należałem nawet do róży dziecięcej. Byłem jej zelatorem” – cytował słowa zmarłego arcybiskupa.

Karol Porwich/Niedziela

Przewodniczący KEP przypomniał, że zmarły abp Nowak już wcześniej jako motto swojej posługi kapłańskiej obrał słowa św. Pawła Apostoła: „Miłość Chrystusa przyciska nas”. – Świadomie – mówił – wybrałem słowa „Miłość Chrystusa przyciska nas” – które w nowszym tłumaczeniu Biblii brzmią: „Miłość Chrystusa przynagla nas” – ponieważ bardziej kochałem dawniejsze tłumaczenie. Miłość Chrystusa jest tak wielka i wspaniała, że przyciska nas; przyciska nas do Jezusowego Serca. Mówiąc o tajemnicy kapłaństwa często powtarzał, „kapłaństwo musi być radykalne. Musi być kapłaństwem do końca. Trzeba być szczęśliwym, że jest się kapłanem nawet gdyby bolało. Mam być szczęśliwy, że pracuję dla ludzi. Trzeba dać się złamać i nie bać się łamania w duchu słów: benedixit, fregit deditque, błogosławił, łamał i dawał – mówił abp Gądecki.

Hierarcha zaznaczył, że abp Nowak w diecezji propagował kulty: Eucharystii, pasyjny i maryjny. Czterokrotnie gościł papieża św. Jana Pawła II w diecezji (1987, 1991, 1997, 1999) i raz papieża Benedykta XVI (2006).

„Zawsze starałem się naśladować Jana Pawła II, będąc pasterzem archidiecezji częstochowskiej – mawiał. Byłem zapatrzony w duchowość papieża. Imponował mi swoją wiarą, pobożnością i wielkim umiłowaniem Męki Pana Jezusa” – cytował wspomnienia pierwszego metropolity częstochowskiego.

– Sam abp Stanisław był człowiekiem zakochanym w krzyżu Chrystusa. Bardzo często odprawiał drogę krzyżową i czynił to nie tylko na Jasnej Górze, ale również na kalwariach archidiecezji. Bardzo często udawał się na kalwarię na Przeprośnej Górce, przy sanktuarium św. Ojca Pio, czy też na kalwarię do Praszki i Wąsosza – kontynuował abp Gądecki i przypomniał, że zawołanie abp. Stanisława Nowaka brzmiało: „Juxta Crucem Tecum stare” (Chcę pod krzyżem stać przy Tobie).

– Osobiście wspominam go jako człowieka bez reszty oddanego Maryi. Nieustannie towarzyszył początkom i zakończeniom peregrynacji Obrazu Jasnogórskiego po naszej Ojczyźnie. Był niezwykle wierny Matce Bożej Jasnogórskiej, czego wyrazem była jego hojność słowa płynącego z obfitości serca. Mimo trudności związanych z coraz słabszym stanem zdrowia, pielgrzymował stale na Jasną Górę – kontynuował przewodniczący KEP.

– A jakiej lekcji udziela nam ofiarne i owocne życie i śmierć abp Stanisława Nowaka, o której mawiał: to tylko przejście z życia do życia; z życia, które nazywamy doczesnym, do życia wiecznego? – pytał abp Gądecki. – Zwięzłą odpowiedź na to pytanie daje nam Księga Koheleta. „Bo człowiekowi, który Mu jest miły, daje On mądrość i wiedzę, i radość…” (Koh 2,26) – wskazał.

– Spokojna śmierć ks. abp Stanisława – według Księgi Koheleta – przybliża nam pełną melancholii wizję końca naszych dni.– podkreślił.

Arcybiskup zaznaczył, że „myśl o zbliżającej się śmierci uczy nas jak – bez strachu – przeżywać własną skończoność i ograniczenia”. – Prawdziwy błąd naszego istnienia polega w istocie na nieprzyjmowaniu skończoności istnienia, na rozpaczaniu, że nie udaje się nam „być jak Bóg”. Na rujnowaniu własnego życia na nie kończącym się nigdy strachem przed śmiercią. Człowiek – uznając się i akceptując się w obliczu Boga za stworzenie skończone i śmiertelne – uzyskuje wolność cieszenia się życiem jako darem Stwórcy – mówił abp Gądecki.

Zacytował również słowa św. Cypriana: „Trzeba nam, bracia umiłowani, wiedzieć i często rozważać, że wyrzekliśmy się świata, że przebywamy tutaj chwilowo jako pielgrzymi i goście. Przyjmijmy z radością ów dzień, który każdemu wyznaczy trwałe mieszkanie, wyrwie nas ze świata, wyzwoli z jego więzów oraz przekaże królestwu i szczęściu wiecznemu. Jakiż wędrowiec nie chciałby powrócić do ojczyzny? Naszą ojczyzną jest niebo. Czeka tam na nas wielka rzesza tych, których miłujemy: rodzice, rodzeństwo, dzieci; oczekują nas pewni zbawienia, a jedynie zatroskani o nasze. Jakże wielka będzie wspólna radość dla nich i dla nas spotkać się i wzajemnie powitać! Jakżeż to wielkie szczęście w królestwie niebieskim nie obawiać się więcej śmierci, jakże doskonałe i nieustanne szczęście, żyć na wieki!” – pisał św. Cyprian w „Traktacie o śmierci”.

Karol Porwich/Niedziela

Na zakończenie liturgii został odczytany przez ministra Piotra Ćwika list prezydenta RP Andrzeja Dudy, w którym nadał on śp. abp. Stanisławowi Nowakowi Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. „Ksiądz Arcybiskup był człowiekiem wyjątkowym, wychowankiem Księdza Profesora, a potem Kardynała Karola Wojtyły, przez wiele lat związanym z Krakowem. Przede wszystkim jednak był Arcybiskupem Metropolitą Częstochowskim, pasterzem Kościoła częstochowskiego i gospodarzem duchowej stolicy Polski – Jasnej Góry” – napisał prezydent Andrzej Duda.

„Kierował archidiecezją w trudnym czasie, u schyłku komunizmu i w latach transformacji ustrojowej, gdy opieka duszpasterska, mądrość i społeczna wrażliwość były szczególnie cenne i potrzebne. Jako niestrudzony orędownik ludzi pracy Ksiądz Arcybiskup Stanisław Nowak otaczał swoją troską zwalnianych z pracy robotników, pracowników zagrożonej likwidacją Huty Częstochowa, ubogich i bezrobotnych oraz wszystkich potrzebujących pomocy. Był też wiernym przyjacielem młodzieży. Moje pokolenie ma wciąż w żywej pamięci VI Światowe Dni Młodzieży pod przewodnictwem św. Jana Pawła II w 1991 roku, a także inne wydarzenia, których organizatorem był Ksiądz Arcybiskup. Na uwagę zasługuje przy tym fakt, że Ksiądz Arcybiskup Stanisław Nowak był człowiekiem niezwykle skromnym, wyważonym, z wielkim szacunkiem odnoszącym się do innych” – podkreślił Prezydent RP i wyraził „wdzięczność Opatrzności za posługę duszpasterską Księdza Arcybiskupa, za Jego działalność społeczną i świadectwo życia według ideałów Ewangelii, cnót patriotycznych i dobrze pojętego chrześcijańskiego humanizmu”.

Karol Porwich/Niedziela

Ciało zmarłego abp. Stanisława Nowaka zostało złożone w krypcie biskupów częstochowskich w podziemiach bazyliki archikatedralnej.

Abp Stanisław Nowak urodził się 11 lipca 1935 r. w Jeziorzanach. Ukończył II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie.

Następnie wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej i rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Święcenia kapłańskie otrzymał 22 czerwca 1958 r. z rąk abp. Eugeniusza Baziaka. Jako motto swojej posługi kapłańskiej obrał słowa św. Pawła Apostoła „Miłość Chrystusa przyciska nas”.

– Można powiedzieć, że w Jeziorzanach wszystko się zaczęło. Tam się urodziłem. To piękna miejscowość. Była ona u stóp klasztorów eremickich: kamedułów na Bielanach i starego opactwa tynieckiego. Blisko była również Kalwaria Zebrzydowska. Właśnie opactwo w Tyńcu było naszą parafią. Później nas przyłączono do wielkiej rodziny parafialnej w Liszkach – wspominał w rozmowie z „Niedzielą” abp Nowak.

Posługę duszpasterską rozpoczął w archidiecezji krakowskiej jako wikariusz w Choczni k. Wadowic, w Ludźmierzu i Rogoźniku na Podhalu. W latach 1963-79 był ojcem duchownym w Krakowskim Seminarium Duchownym, z przerwą na studia specjalistyczne z teologii w latach 1967-71 w Instytucie Katolickim w Paryżu, uwieńczone doktoratem. Od 1971 r. kierował katedrą teologii życia wewnętrznego Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie, a od 1981 r. – Wydziału Teologicznego Papieskiej Akademii Teologicznej.

Karol Porwich/Niedziela

Był autorem wielu publikacji z zakresu teologii życia wewnętrznego. W 1979 r. objął funkcję rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. Ojciec Święty Jan Paweł II mianował go biskupem częstochowskim 8 września 1984 r. Uroczystość święceń biskupich odbyła się 25 listopada 1984 r. w częstochowskiej bazylice katedralnej. Święceń biskupich udzielił kard. Józef Glemp Prymas Polski. Bp Stanisław Nowak objął kanonicznie diecezję 26 listopada 1984 r. a uroczystego ingresu do bazyliki katedralnej dokonał 8 grudnia 1984 r. Jako motto swojej posługi biskupiej obrał słowa: „Iuxta crucem Tecum stare” (Chcę pod krzyżem stać przy Tobie).

W ramach prac Episkopatu Polski był w latach 1989–1996 przewodniczącym Komisji Maryjnej. W 1990 i 1994 brał udział w Synodach Biskupów w Rzymie. W latach 1994–2001 był stałym współpracownikiem Sekretariatu Synodu Biskupów. 24 czerwca 2004 r. papież Jan Paweł II ustanowił go drugim wiceprzewodniczącym Papieskiej Akademii Niepokalanej.

W lipcu 2010 r., po ukończeniu 75 lat złożył rezygnację z urzędu. Papież rozpatrzył ją formułą nunc pro tunc, prosząc metropolitę o kontynuowanie posługi do końca 2011 r. 29 grudnia 2011 r. papież Benedykt XVI zwolnił go z funkcji arcybiskupa metropolity częstochowskiego i mianował na ten urząd biskupa Wacława Depo.

Abp Stanisław Nowak zmarł 12 grudnia 2021 r., w 86. roku życia, w 63. roku kapłaństwa i w 37. roku biskupstwa, podczas sprawowanej przy jego łóżku Mszy Świętej.