Jednym ze skutków grzechu Adama i Ewy była utrata daru nieśmiertelności. Wyjęci uprzednio spod prawa śmierci, Adam i Ewa po swoim upadku poddani zostali prawu powodującemu naturalny kres ich życia.
Zgodnie z przekonaniem podzielanym już przez pierwszych chrześcijan, Maryja, Matka Zbawiciela, została z duszą i ciałem przeniesiona do Nieba - a Jej śmierć była śmiercią pozorną i nazywano ją „przejściem” lub „zaśnięciem”. Nie łączono jednak tego faktu z przekonaniem o Jej niepokalanym poczęciu, o wyjęciu Jej spod prawa dziedziczenia skutków grzechu pierworodnego, a więc i prawa śmierci. Przekonanie o niepokalanym poczęciu Najświętszej Maryi Panny uformowało się bowiem wiele lat później niż wiara w Jej wniebowzięcie.
Teologowie, zwłaszcza wschodni, postrzegali wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny jako udział w zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Chrystusa; jako antycypację i zapowiedź powszechnego zmartwychwstania. Maryja jako pierwsza z ludzi otrzymała pełnię darów wysłużonych dla ludzi przez Jej Syna. Jest pierwszą, która uczestniczy z duszą i ciałem w pełni chwały uwielbionego człowieczeństwa Jej Syna. Jej wniebowzięcie jest zapowiedzią oczekującego także nas udziału w chwale zmartwychwstałego Chrystusa. Ojcowie Soboru Watykańskiego II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele nazwali Maryję „obrazem i początkiem rzeczywistości mającej stać się udziałem wszystkich członków Kościoła” (por. nr 68).
Związek pomiędzy prawdą o niepokalanym poczęciu Najświętszej Maryi Panny a Jej wniebowzięciem podkreślił wyraźnie dopiero papież Pius XII w encyklice Fulgens corona (1953 r.), wydanej trzy lata po ogłoszeniu dogmatu o wniebowzięciu. Czytamy w niej: „Wydaje się, że odtąd wszyscy chrześcijanie mogą zwrócić swoje umysły i serca w głębszy i skuteczniejszy sposób do samej tajemnicy Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Dziewicy. Na skutek bowiem najściślejszej łączności, jaka zachodzi między tymi dwoma dogmatami, uroczyste ogłoszenie i postawienie w należytym świetle Wniebowzięcia Maryi Panny, będącego jakby koroną i dopełnieniem poprzedniego przywileju Maryjnego, sprawiło, że w większej pełni i jasności ukazała się najmędrsza harmonia Bożego planu, według którego Bóg chciał, aby Najświętsza Maryja była wolna od wszelkiej zmazy pierworodnej. Ze względu bowiem na te dwa niezwykłe przywileje, udzielone Bogurodzicy, tak początek Jej ziemskiej pielgrzymki, jak i jej koniec rozbłysły jasnym światłem. Doskonałej niewinności Jej duszy, wolnej od wszelkiej zmazy, odpowiada w sposób niezwykle harmonijny najpełniejsze uwielbienie Jej dziewiczego ciała, a Ona jak była złączona ze swym Jednorodzonym Synem w walce przeciwko piekielnemu wężowi, tak razem z Nim uczestniczy w chwalebnym triumfie nad grzechem i jego przesmutnymi następstwami”.
Według apokryficznych przekazów, świadkami wniebowzięcia Maryi mieli być wszyscy Apostołowie, którzy na ten dzień zostali zgromadzeni w cudowny sposób przy Jej łożu i asystowali przy złożeniu Jej ciała do grobu, który następnego dnia okazał się pusty. Tradycja lokowała te wydarzenia na jerozolimskiej górze Syjon i w Dolinie Jozafata. Upamiętniały je wznoszone na tym miejscu kolejne kościoły. W krypcie aktualnej Bazyliki Wniebowzięcia na Syjonie znajduje się urocza rzeźba spoczywającej na śmiertelnym łożu Matki Zbawiciela.
W jednym ze starożytnych apokryfów, który przypisywano Józefowi z Arymatei, apostoł Tomasz, przeniesiony w cudowny sposób na ów dzień z Indii do Jerozolimy - podobnie jak inni Apostołowie z krajów, w których głosili Ewangelię - ujrzał Maryję unoszoną do nieba. Kiedy błagał Ją o znak potwierdzający prawdziwość widzenia, Maryja rzuciła mu swoją przepaskę. W późnym średniowieczu czczono tę „relikwię” we Włoszech w katedrze w Prato, a malarze florenccy prześcigali się w przedstawianiu tej legendy na licznych obrazach.
Podobne powyższemu opowiadania o wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny wywarły wielki wpływ na chrześcijańską wyobraźnię. Liczni artyści, najpierw w Grecji, Kapadocji, Egipcie, a potem we Włoszech, Francji i Hiszpanii, przedstawiali wniebowzięcie Maryi na barwnych ikonach czy na iluminacjach umieszczanych w średniowiecznych rękopisach. Sceny Jej „zaśnięcia” lub „wniebowzięcia” znajdujemy w ornamentacji licznych świątyń romańskich, gotyckich i barokowych. Do najbardziej znanych należy wykonana w XII w. mozaika w Bazylice S. Maria Maggiore w Rzymie oraz mozaika w rzymskiej Bazylice św. Pawła za Murami.
W licznych polskich kościołach przedstawienie wniebowzięcia znajduje się na obrazach umieszczonych w nastawach głównych ołtarzy, na sklepieniach licznych świątyń. Do najbardziej znanych należy kompozycja rzeźbiarska „zaśnięcia” Matki Bożej Wita Stwosza w krakowskiej Bazylice Mariackiej (r. 1489) oraz kompozycja „wniebowzięcia” umieszczona w ołtarzu Bazyliki Jasnogórskiej (1728 r.).