Pojawienie się w Kościele, w dwudziestoleciu międzywojennym, Akcji
Katolickiej w formie organizacji, było zasługą papieża Piusa XI.
Dewizą jego pontyfikatu było: "Pax Christi in regno Christi" (Pokój
Chrystusa w Królestwie Chrystusa). Słowa te zawarł papież już w swojej
pierwszej encyklice Ubi arcano Dei, z 23 grudnia 1922 r. Przedstawił
w niej najpierw ocenę świata, w którym dostrzegał wzrastające nastroje
wrogości, nienawiść między narodami, walkę klas i partii politycznych,
chciwość, rządzę władzy, terror i przemoc oraz osłabienie życia rodzinnego
i upadek obyczajów. Przyczyną tego było - zdaniem papieża - usunięcie
autorytetu Boga i porzucenie zasad Ewangelii z życia indywidualnego
i społecznego. Dlatego rzucił wezwanie, by powrócić do Chrystusa,
przywrócić Jego pokój, jako źródło porządku prawa i władzy oraz słuchać
nakazów Kościoła, który jest nauczycielem i stróżem tychże praw.
Do tego dzieła odnowy wzywał papież duchowieństwo i wiernych, którym
polecał, aby podjęli wspólny wysiłek budowania Królestwa Bożego na
ziemi i potraktowali to zadanie jako "główny obowiązek urzędu pasterskiego
i życia chrześcijańskiego".
Pius XI wyjątkowo mocno doceniał w Kościele rolę katolickich
ruchów masowych. Widział w nich skuteczną siłę, zdolną podjąć dzieło
rechrystianizacji obyczajów i krzewienia zasad chrześcijańskich w
życiu indywidualnym i publicznym. Takim właśnie ruchem masowym miała
być Akcja Katolicka, dla której papież ten nakreślił zasadnicze zręby
normatywne i instytucjonalne.
Istotę Akcji Katolickiej, ujętą w formie definicji, zawarł
Pius XI w liście do Steenberg-Engering, przewodniczącej Międzynarodowej
Unii Kobiet Katolickich w Hadze, z dnia 30 lipca 1928 r., w którym
ruch ten określił jako "udział świeckich w hierarchicznym apostolstwie
Kościoła dla obrony zasad religii i moralności oraz rozwijania
zdrowej i pożytecznej akcji społecznej pod przewodnictwem hierarchii
kościelnej - ponad wszystkimi partiami politycznymi i niezależnie
od nich - celem odnowienia życia katolickiego w rodzinie i społeczeństwie"
. Natomiast idee i zasady Akcji Katolickiej papież ten sprecyzował
i rozwinął w liście Quae nobis z 12 listopada 1928 r., adresowanym
do kard. Adolfa Bertrama, w którym określił ją jako inicjatywę duchową,
religijną i społeczną oraz apolityczną, zbudowaną na podstawach organizacyjnych
i powołaną w celu kształtowania życia ludzkiego według zasad wiary.
Nakreślony przez papieża program stał się odtąd nową metodą apostolskiego
działania Kościoła w świecie. Działania te miały stanowić już nie
tylko formę obrony przed niebezpiecznymi dla Kościoła zjawiskami,
ale przede wszystkim rodzaj "ofensywy", celem wprowadzenia wartości
ewangelicznych w życie indywidualne i zbiorowe.
Dla Akcji Katolickiej określono dwa zasadnicze cele: wychowanie
i przygotowanie członków do apostolstwa oraz ukazanie im konkretnych
terenów pracy apostolskiej. "Akcja Katolicka - mówił Pius XI - nie
polega jedynie na dbaniu o osobistą doskonałość chrześcijańską, co
jednak jest oczywiście zadaniem pierwszym i najgłówniejszym, lecz
także na rozwijaniu prawdziwego apostolstwa, dostępnego dla katolików
każdego stanu i klasy". W ten sposób Akcja Katolicka miała się stać "
szczególnym narzędziem Opatrzności w pracach Kościoła".
Akcja Katolicka, w myśl założeń Piusa XI, stała ruchem międzynarodowym,
zachowując jednak w poszczególnych krajach lokalną specyfikę. W krajach
Europy Zachodniej istniały zasadniczo dwa rodzaje Akcji Katolickiej.
We Francji, Belgii, Holandii i Niemczech opierała się ona na istniejących
już stowarzyszeniach kościelnych, zaś we Włoszech, Hiszpanii i Polsce
organizowano ją na bazie czterech nowych stowarzyszeń stanowych,
tzw. kolumn (mężczyźni, kobiety, młodzież męska i młodzież żeńska)
.
Główne założenia ideowe i organizacyjne Akcji Katolickiej
we Włoszech zawarł Pius XI w encyklice Ubi arcano Dei z 23 grudnia
1922 r. Już 2 października tegoż roku, sekretarz stanu kard. Piotr
Gasparri przedłożył ordynariuszom włoskim papieskie projekty ustroju
Akcji, a 30 listopada tego roku papież powołał Radę Centralną dla
kierowania działalnością tej organizacji w całym kraju. Rada Centralna
ułożyła nowy statut, który zatwierdził papież 2 października 1923
r. Statut określał ustrój organizacyjny Akcji, jednolity dla całego
kraju, akcentował ścisłą łączność jej stowarzyszeń z centralą krajową
oraz ich zależność od hierarchii kościelnej, a także apolityczność
całego ruchu. Akcja miała stanowić, poprzez udział w niej katolików
świeckich, dopełnienie zadań apostolskich, podejmowanych przez hierarchię
kościelną.
Cztery stany naturalne (mężczyźni, kobiety, młodzież męska
i młodzież żeńska) były skupione w następujących organizacjach Akcji:
Włoski Katolicki Związek Mężczyzn, Towarzystwo Włoskiej Młodzieży
Katolickiej i Włoski Katolicki Związek Uniwersytecki oraz Włoskie
Katolickie Studentki, Włoska Katolicka Młodzież Żeńska i Katolicki
Związek Kobiet Włoskich, tworzące Włoski Katolicki Związek Kobiecy.
W strukturach organizacyjnych Akcji istniały, obok stowarzyszeń,
instytuty (rady): Centrala Krajowa Centrale Diecezjalne i Komitety
Parafialne - jako komórki kierownicze i koordynujące działalność
stowarzyszeń. Stowarzyszenia działały w oparciu o własne statuty
i regulaminy, w ramach pełnego samorządu i pewnej autonomii. Nad
ich działalnością czuwali asystenci, mianowani przez władzę kościelną.
Treści ideowe włoskiej Akcji Katolickiej, jak również jej
struktury organizacyjne, były w pełni dziełem Piusa XI. Przy jego
udziale układano statuty dla władz centralnych Akcji i dla jej stowarzyszeń.
Dlatego włoska Akcja Katolicka uchodziła za wzorzec dla innych krajów,
m. in. dla Kościoła w Polsce. Uważano bowiem, że właśnie Włochom,
dzięki bezpośrednim wpływom papieża, udało się wypracować najbardziej
optymalny model Akcji Katolickiej.
cdn.
Pomóż w rozwoju naszego portalu