Częstochowa, 30 kwietnia - 2 maja 2003 r.

Poznanie kultury ma zasadnicze znaczenie dla zrozumienia człowieka, jej twórcy i uczestnika. Jan Paweł II w siedzibie UNESCO (2 czerwca1980 r.) powiedział: "Kultura jest tym, przez co człowiek staje się bardziej człowiekiem: bardziej "jest". [...] Wszystko, co człowiek "ma", o tyle jest kulturotwórcze, o ile człowiek przez to, co posiada, może równocześnie pełniej "być" jako człowiek, pełniej stawać się człowiekiem".
Dla chrześcijanina kultura jest środkiem w dążeniu do celu. Wieczny wymiar mają treści, którymi człowiek żyje, i te absolutne - dobro, prawda i piękno - znajdują swoją pełną realizację nie w kulturze, lecz w Bogu. Kultura nie jest bytem autonomicznym, ma swoje źródła w wierze. Lapidarnie sformułował tę myśl włoski filozof i polityk Rocco Buttiglione: "Chrześcijanin wie doskonale, że należy do pewnej określonej kultury, ale kształtuje tę kulturę w taki sposób, aby dla wszystkich innych ludzkich kultur była ona drogą do ogólnej i jednocześnie konkretnej Prawdy".
W dzieleniu się dobrami kultury chrześcijanie mają do odegrania bardzo ważną rolę. Poprzez misje, działalność oświatową, charytatywną, moralną, poprzez okazywanie miłosierdzia Kościół wspomaga świat w dążeniu do osiągnięcia jedności opartej na kulturze sprawiedliwości i miłości społecznej.
Stąd Kościół zachęca chrześcijan świeckich, aby z odwagą i twórczą inteligencją byli obecni w miejscach kultury, jakimi są szkoły i uniwersytety, ośrodki badań naukowych i technicznych, środowiska twórczości artystycznej itp. Celem tej obecności jest nie tylko uznanie i ewentualne oczyszczenie krytycznie ocenianych elementów istniejącej kultury, ale także ich podniesienie przez oryginalne bogactwo Ewangelii i wiary chrześcijańskiej. Ewangelia przecież ustawicznie odnawia życie i kulturę grzesznego i słabego człowieka, nieustannie oczyszcza i podnosi obyczaje. Dlatego Kościół, wypełniając misję głoszenia Ewangelii, tym samym pobudza i nakłania do kultury życia osobistego i społecznego.
Ojciec Święty Jan Paweł II w diagnozie współczesnej kultury w szczególny sposób odnosi się do kultury Starego Kontynentu. Porównuje go do wielkiej rzeki, do której "wpadają rozliczne dopływy i strumienie, a różnorodność tworzących je tradycji i kultur jest jej wielkim bogactwem", podkreślając równocześnie, iż "zrąb tożsamości Europy zbudowany jest na chrześcijaństwie".
U podstaw europejskiej kultury leżą, obok greckiego logosu i rzymskiego prawa, chrześcijańskie wartości. "Kultury europejskiej - przypomina Papież - nie można zrozumieć bez chrześcijaństwa: Ewangelia stanowi jej fundament (...). Dynamizm wiary chrześcijańskiej wyzwolił w kulturze europejskiej ogromne zdolności twórcze. Historia świata zna wiele cywilizacji, których blask dawno zgasł, podczas gdy kultura europejska ciągle się odnawiała i ubogacała w dialogu z Ewangelią. Ten dialog jest istotnym składnikiem kultury europejskiej".
Wypowiedzi papieskie oraz chrześcijańska odpowiedzialność za kształt naszego kontynentu skłoniły naukowców z dwóch ośrodków w Częstochowie - Instytutu Teologicznego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej - do podjęcia refleksji nad szerokim i aktualnym tematem dróg i rozdroży kultury chrześcijańskiej Europy.
Inspiracją stały się słowa Jana Pawła II z 14 listopada 2002 r., z przemówienia do senatorów i deputowanych we włoskim parlamencie: "Ufam, że w nowych fundamentach «wspólnego domu» europejskiego nie zabraknie «cementu» tego nadzwyczajnego dziedzictwa religijnego, kulturowego i cywilnego, które zadecydowało o wielkości Europy w ciągu wieków". O tym dziedzictwie będziemy mówić w trakcie obrad I Międzynarodowej Konferencji Naukowej z cyklu "Człowiek - Wiara - Kultura" (Częstochowa, 30 kwietnia - 2 maja br.).
Realizacji i organizacji nowej inicjatywy podjęli się: dr Urszula Cierniak z Instytutu Filologii Obcych WSP i ks. dr Jarosław Grabowski z Instytutu Teologicznego i Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Na obrady konferencyjne w Auli Wyższego Seminarium Duchownego i salach Instytutu Teologicznego (ul. św. Barbary 41, Częstochowa) zaprosiliśmy teologów, historyków, antropologów kultury, filozofów i filologów z kraju i zagranicy. Przez trzy dni, w dziesięciu sekcjach tematycznych, będą oni podejmować rozważania m.in. na temat dylematów, wobec których stawał i staje człowiek w kontakcie z chrześcijańską kulturą Europy. Będziemy się zastanawiać, w jaki sposób chrześcijaństwo wpływało i wpływa na charakter kultury europejskiej. Referenci podejmą tematy chrześcijańskiej koncepcji kultury i zagadnienie świętości w Europie. Ważne miejsce w wykładach zajmą kwestie dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego na Starym Kontynencie oraz transformacje zarówno w kulturze wschodniego, jak i zachodniego chrześcijaństwa. O wpływach chrześcijańskich w mediach i sztuce opowiedzą historycy sztuki i twórcy filmowi. Udział w Konferencji zapowiedziało ponad 70 przedstawicieli świata nauki i kultury z Polski, Rosji, Białorusi, Litwy, a także z Niemiec i Włoch.
Międzynarodową Konferencję mamy nadzieję uczynić stałą częścią Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej "Gaude Mater" (1-6 maja br.), który prezentuje muzykę wykonywaną przez wyznawców różnych religii świata i dla chrześcijan jest wydarzeniem o charakterze głęboko ekumenicznym.
Organizatorzy Konferencji ufają, że ich międzyuczelniana inicjatywa, która już spotkała się z szerokim odzewem krajowych i zagranicznych centrów naukowych, ma szansę stać się promocją miasta i jego środowisk intelektualnych.
Szczegółowe informacje i program Konferencji znajdują się na stronie internetowej: www.wsp.czest.pl/wydzialy/wfh/konferencja.