KS. DR ZDZISŁAW WÓJCIK: - W tym roku mija 186. rocznica Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Trzeba przypomnieć, że rok akademicki 2001/2002 jest trzecim rokiem działalności tegoż Uniwersytetu. Jednak historia tej uczelni jest bardzo długa i sięga wieku XIX. Przez ostatnie kilkadziesiąt lat znana była jako Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie. Już z tego widać, że historia uczelni jest dość skomplikowana, dlatego prosimy Księdza Profesora o jej przybliżenie.

KS. PROF. STANISŁAW URBAŃSKI: - Dzisiejszy Wydział Teologiczny jest świadomy swego rodowodu i dziedzictwa.
Powołany przez cara Aleksandra I dekretem 7/19 lipca 1816 r., stanowił pierwszy z pięciu wydziałów Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Zatwierdzony bullą papieża Piusa VII z 3 października 1818 r., składał się z sześciu katedr. Jednak już na początku 1823 r. zawieszono w nim wykłady na skutek intryg komisarza pełnomocnego przy Radzie Stanu Królestwa Polskiego - M. Nowosilcowa. Rada Administracyjna przygotowała projekt utworzenia dla kleryków odrębnego zakładu i Aleksander I dekretem z 11/23 listopada 1823 r. powołał Seminarium Główne.
Kilkuletnia działalność Wydziału Teologii, jak i nieco dłuższa Seminarium Głównego, miała dla Warszawy pewne znaczenie, przygotowała teren pod pracę dydaktyczno-naukową Akademii Duchownej.

- Historia nie dała jednak wielkich szans na prawdziwy rozwój teologii w ramach Uniwersytetu.

- Stało się tak, ponieważ już w 1823 r. Wydział, a w 1835 r. Uniwersytet zostały zamknięte przez cara Mikołaja I. Nakazem carskim z 1835 r. utworzono Rzymsko-Katolicką Akademię Duchowną. Dopiero 23 lipca 1836 r. dokonano powołania Akademii. Patronem Akademii został św. Jan Kanty.

- Należy sądzić, że powstanie Akademii miało duże znaczenie dla Polaków. Polską bowiem rządzili zaborcy.

- Bez wątpienia. W okresie swojego istnienia, aż do 1867 r., stanowiła ona ośrodek kształcący elitę umysłową polskiego duchowieństwa. Ale w 1839 r. władze carskie postanowiły przenieść Rzymsko-Katolicką Akademię Duchowną z Wilna do Petersburga, by odizolować się od środowiska polskiego i móc silniej wpływać na jej funkcjonowanie.

- Tak sprawy wyglądały w czasach zaborów. Przyszedł jednak 1918 rok i odzyskanie przez Polskę niepodległości.

- Odrodzenie Wydziału Teologii na Uniwersytecie Warszawskim nastąpiło 10 maja 1918 r. Wydział rozpoczął swoją działalność 18 maja 1918 r., a wykłady od 27 maja tegoż roku. Od roku 1920/21 zmieniono nazwę na Wydział Teologii Katolickiej. 4 kwietnia 1920 r., decyzją papieża Benedykta XV, uzyskuje on aprobatę kościelną. Trzeba przyznać, że lata międzywojenne były bardzo pracowite dla uczelni. W roku akademickim 1938/39 pracowało 20 wykładowców. Wydział posiadał 14 katedr i 3 sekcje teologiczne: biblijno-dogmatyczną, historyczno-prawną i teologiczno-filozoficzną.

- Potem przyszła II wojna światowa, która poczyniła wielkie spustoszenia w polskiej nauce. Jednak wiele polskich uczelni natychmiast po wyzwoleniu zaczęło organizować życie naukowe.

- Tak też było z Wydziałem Teologii Katolickiej, który rozpoczął pracę w roku akademickim 1945/46. Niestety, 2 sierpnia 1954 r. władze komunistyczne PRL podjęły uchwałę wyodrębnienia Wydziału Teologii Katolickiej z Uniwersytetu. Na wniosek bp. M. Klepacza zmieniono jego nazwę na: "Akademia Teologii Katolickiej". 22 listopada 1954 r. odbyła się inauguracja pierwszego roku akademickiego nowej uczelni. Rektorem został ks. J. Czuj, prorektorami: ks. T Kruszyński, ks. M. Michalski, ks. S. Kowalski. W roku akademickim 1954/55 studiowało na Wydziale 336 studentów.

- Jak wiadomo, lata pięćdziesiąte były wyjątkowo przykre dla Kościoła, a zatem także dla uczelni katolickich.

- Dla ATK były to czasy bardzo trudne, gdyż relacje z władzami państwowymi nie zawsze układały się pomyślnie. Wydział Teologiczny doznawał z ich strony licznych ograniczeń. Jednak profesorowie, nie zważając na różnorodne trudności, pracowali naukowo, tworząc własne, sławne szkoły badawcze. Wielu z nich też doznawało licznych szykan i utrudnień w zdobywaniu stopni naukowych itp. Mimo to wypracowano własną drogę łączącą teorię z praktyką, myśl teologiczną z duszpasterstwem i pracą ewangelizacyjną. Uprawiano przy tym teologię polemiczną, broniąc nauki Kościoła katolickiego przed ateistycznymi interpretacjami różnych ośrodków szkolnych wspieranych przez władze Polski.

- Szczególną rolę w tych czasach odegrał Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński.

- 25 stycznia 1960 r. doszło do spotkania Senatu z Księdzem Kardynałem. Od kwietnia 1959 r. posiadał on już pismo Kongregacji Seminariów i Uniwersytetów, delegujące mu władzę w zakresie kościelnym nad Akademią. Kard. S. Wyszyński niestrudzenie walczył o rozwój polskiej teologii i o rozwój inwestycyjny uczelni, wspierając starania o budowę jej nowego gmachu. W trudnych czasach rządów komunistycznych, wobec niejednoznacznej, nieżyczliwej postawy władz państwowych, bronił podstaw jej autonomii. Prymas Tysiąclecia zawsze bowiem uważał, że ATK "...wypełnia na terenie Stolicy zadanie użyteczne, konieczne i pilne".

- I zaczęła rzeczywiście mocno oddziaływać, stanowiąc bardzo ważny ośrodek myśli teologicznej.

- W szybkim czasie na Wydziale powstało 7 kierunków studiów. Najbardziej został rozbudowany kierunek katechetyczny. Utworzono też kierunek teologii praktycznej. W 1981 r. powołano katedrę Teologii Życia Wewnętrznego, a w 1989 r. - Sekcję Teologii Duchowości. Powstały też w 1969/70 r. Zaoczne Studia Teologii Ogólnej. 4 marca 1970 r. powołano Studium Pastoralno-Biblijne. Po 20 latach Wydział liczył 17 katedr.

- Ale po upadku komunizmu powstała nowa sytuacja...

- Dlatego Wydział Teologiczny ATK od samego początku włączył się w przygotowanie kadr naukowych dla Wydziałów Teologicznych w Opolu, Poznaniu, Radomiu, Katowicach, Olsztynie, Toruniu i Białymstoku. Wielu pracowników naukowych Wydziału Teologicznego jest jednocześnie organizatorami tych rodzących się wydziałów. Bliższa współpraca ( na podstawie umów) prowadzona jest z Wydziałem Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i z Katedrą Teologii Katolickiej na Uniwersytecie w Białymstoku oraz z licznymi Wyższymi Seminariami Duchownymi. Ponadto współpracuje m.in. z Uniwersytetami w Bonn i Dreźnie, Instytutem Katolickim w Paryżu oraz z ośrodkami teologicznymi na Białorusi, Ukrainie i Litwie. W ramach Wydziału Teologicznego od 20 lat istnieje Instytut Studiów nad Rodziną w Łomiankach. Obecnie w ramach Wydziału istnieją też: Studium Biblijno-Pastoralne, Studium Misjologiczne, Studium Akcji Katolickiej, Podyplomowe Studium Katechetyczno-Pedagogiczne, Podyplomowe Studium Dziennikarstwa, Podyplomowe Studium Teologii i Instytut Teologii Apostolstwa (Ołtarzew). W ramach Wydziału funkcjonuje 13 sekcji.
Świadectwem żywotności Wydziału Teologicznego niech będzie też fakt, że od 1954 r. do końca roku akademickiego 2000/2001 na Wydziale przeprowadzono 110 przewodów habilitacyjnych, uzyskano ( w tym także przez nostryfikację) 523 tytuły doktorskie, 1083 licencjaty kanoniczne, 6517 magisteriów oraz 1654 dyplomów licencjata zawodowego. Obecnie na Wydziale Teologicznym pracuje 37 samodzielnych i 36 młodszych pracowników naukowych. Na studiach magisterskich dziennych uczy się 951, na zaocznych 3021 studentów, na studiach doktoranckich 244. Wśród nich są też studenci, duchowni i świeccy z Rosji, Białorusi, Ukrainy, Litwy, Kazachstanu, Słowacji, Słowenii, Armenii i in.

- Z najnowszym okresem historii Uczelni nierozdzielnie związana jest postać jej drugiego Wielkiego Kanclerza - kard. Józefa Glempa, Prymasa Polski.

- Na wzór swego poprzednika Ksiądz Prymas włączył się w nurt rozwoju ATK. Popierał aktywnie starania o jej rozwój inwestycyjny, szczególne zaś zasługi położył przy utworzeniu na bazie Akademii Teologii Katolickiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W ciągu 20 lat sprawowania urzędu Wielkiego Kanclerza troszczył się też nieprzerwanie o umacnianie kadry naukowej i rozwój dziedzin teologicznych. Prymas Glemp widzi szczególne miejsce Akademii w życiu Kościoła w Polsce. Pozytywnie też ocenia wywiązywanie się uczelni z jej zadań, mimo niesprzyjających okoliczności.

- Szczególnym świadectwem i niejako uwieńczeniem ( choć oczywiście nie końcem) tych pozytywnych dokonań uczelni jest przekształcenie w 1999 r. Akademii Teologii Katolickiej w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

- 3 września 1999 r. ogłoszona została ustawa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, powołująca do życia UKSW, 29 września nastąpiło podpisanie umowy, która zgodnie z wymogami Konkordatu, określa formę nadzoru kościelnego nad tzw. wydziałami nauk kościelnych, do których zalicza się Wydział Teologiczny. Na jej podstawie w dalszym ciągu funkcję Wielkiego Kanclerza Wydziału pełni Metropolita Warszawski Józef Kardynał Glemp, Prymas Polski.
W ramach nowego Uniwersytetu, 24 maja 2000 r., decyzją Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej, Wydział Teologiczny otrzymał Certyfikat Jakości Kształcenia na kierunku studiów "teologia".
Chciałbym na zakończenie dodać, że więcej informacji o życiu i historii naszego Wydziału znaleźć można w numerze 3-4/2001 Kronik Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

- Dziękuję za rozmowę.