Abbuni (ojczulku) - tak zwracają się dzisiaj Palestyńczycy w Ziemi Świętej do franciszkanina w brązowym habicie. I nic w tym dziwnego - mówi o. Nikodem Gdyk OFM, komisarz Ziemi Świętej w Polsce. - Nasza obecność w ojczyźnie Chrystusa trwa prawie od ośmiu wieków. Wielokrotnie franciszkanie w Ziemi Świętej byli prześladowani i wypędzani, o czym świadczy długa lista męczenników. Niemniej zawsze wracali i wiernie strzegli miejsc świętych oraz opiekowali się wspólnotami katolickimi przy sanktuariach. Tak jest do dzisiaj. Gdy wybuchł konflikt w Zatoce Perskiej i wielu opuszczało te tereny, franciszkanie pozostali ze swoimi wiernymi. Obecny konflikt jest taką kolejną próbą. Franciszkanie pozostają i pomagają miejscowej ludności, zwłaszcza tym mieszkańcom Autonomii Palestyńskiej, którzy tracą pracę. Kustodia Ziemi Świętej wypłaca im zasiłki rodzinne, nie pobiera opłat za szkoły, które prowadzi, za leczenie w przychodniach, wypłaca pensje pracownikom hospicjów, choć te z braku pielgrzymów są zamknięte - mówi o. Nikodem.

Stróże Bożego Grobu

O tej niezwykle ważnej roli franciszkańskich stróżów Bożego Grobu pisze Zofia Kossak-Szczucka w swym pamiętniku z podróży do Ziemi Świętej, którą odbyła w 1933 r.: "Grób Święty nie pozostaje bez straży. Rycerze nieustraszeni, choć bez oręża, cisi, cierpliwi, naiwni, maluczcy, ogromni, przychodzą bracia św. Franciszka. Mniejsza brać, Fratres Minores. I czego nie dokonują nowe, potężne, dla celów politycznych podejmowane krucjaty, dokonują oni. Ustrzegą grobu, wierni stróże, Custodes Sancti Sepulchri. Sporadycznie mordowani, ustawicznie prześladowani, dręczeni, poniewierani - trwają. Nie odstąpią. Płacą krwawo za każde niepowodzenie muzułmańskie na Zachodzie. Za Lepanto, za Wiedeń. Stróże muzułmańscy, dziadowie tych samych, co się tu wylegują u wejścia, biorą olbrzymią opłatę za każdorazowe otwarcie kościoła. Franciszkanów nie stać na nią. Więc kolejno kilku z nich zostaje dobrowolnymi więźniami bazyliki. Siedzą tam w mroku tygodnie, miesiące".
Ten piękny literacki opis przypomina, że po niepowodzeniu wypraw krzyżowych i upadku Królestwa Jerozolimskiego w 1291 r. chrześcijanie musieli opuścić Ziemię Świętą. Jedynie Bracia Mniejsi mimo prześladowań nie poddali się i pozostali, by bronić miejsc tak drogich chrześcijaństwu. Z czasem władze muzułmańskie przyznały im prawo obecności w tych miejscach jako jedynym przedstawicielom i reprezentantom Kościoła łacińskiego. Obecność tę potwierdził też oficjalnie Kościół w 1312 r., ustanawiając Franciszkańską Kustodię Ziemi Świętej, której zadaniem była i jest opieka nad miejscami świętymi i pielgrzymami. Z czasem zakres zadań Kustodii rozszerzył się na działalność duszpasterską, naukową, kulturalną, społeczną, charytatywną i wychowawczą. Zakon zabiegał o odzyskanie sanktuariów i miejsc świętych od muzułmanów, odbudowywał i budował nowe świątynie i klasztory, hospicja i domy dla pielgrzymów, rozwijał duszpasterstwo wśród miejscowej ludności muzułmańskiej, a obecnie prowadzi także szkoły i przychodnie zdrowia, buduje domy dla potrzebujących...

Komisariaty Ziemi Świętej

Od momentu rozpoczęcia konfliktu palestyńsko-izraelskiego ( gdy Szaron wszedł na Plac Świątynny) media donoszą o zamachach terrorystycznych dokonywanych przez Arabów i akcjach odwetowych Izraela, a ludzie boją się pielgrzymować do Ziemi Świętej. Mimo iż Kustosz Ziemi Świętej i łaciński Patriarcha Jerozolimy uspokajają, że w miejscach świętych odwiedzanych przez chrześcijan jest bezpiecznie, bo konflikt rozgrywa się w strefie Gazy, na pograniczu z Egiptem, ruch pielgrzymkowy prawie zamarł, a ludność, zwłaszcza palestyńska, która utrzymuje się z obsługi pielgrzymów, cierpi niedostatek. W takiej sytuacji Kustodia musi im pomagać - mówi o. Nikodem Gdyk OFM.
Na tę działalność Kustodia potrzebuje jednak funduszy. Wsparcie finansowe niesie dla niej cały Kościół. Szczególne zadanie śpieszenia z pomocą Kustodii mają Komisariaty Ziemi Świętej. Już w XIV wieku wyznaczył Zakon swych braci, aby w różnych rejonach świata zbierali środki na utrzymanie sanktuariów. Zakonnicy ci, zwani komisarzami, zakładali w różnych krajach Komisariaty Ziemi Świętej, których zadaniem było niesienie finansowej pomocy dla Kustodii Ziemi Świętej i organizowanie pielgrzymek do ojczyzny Chrystusa. Obecnie na świecie istnieją 84 komisariaty w 43 krajach.

100. rocznica Komisariatu w Polsce

14 lutego 2002 r. mija sto lat od powstania franciszkańskiego Komisariatu Ziemi Świętej w Polsce. Komisariat istnieje od 1902 r. Początkowo miał swoją siedzibę we Lwowie, a w 1913 r. został przeniesiony do Krakowa, gdzie przy klasztorze św. Kazimierza istniało już Dzieło Pomocy Ziemi Świętej i redakcja Głosu Ziemi Świętej. To dzięki działalności Komisariatu, zwłaszcza w XIX wieku, nastąpiło wielkie zainteresowanie Ziemią Świętą. Komisarz - o. Zygmunt Janicki w latach 1907, 1909 i 1913 r. organizował dla Polaków z trzech zaborów pielgrzymki liczące po 500 osób każda. Pielgrzymi podróżowali do Ziemi Świętej pociągiem i statkiem. Miejsca święte nawiedzano pieszo lub wynajętymi bryczkami. Również w okresie międzywojennym organizowano pielgrzymki do Ziemi Świętej. W okresie okupacji polscy franciszkanie z Kustodii objęli wszechstronną opieką duchową i materialną polskie wojsko i ludność cywilną, która znalazła się w Palestynie. Kustodia udostępniała im swoje budynki na szkoły, oddała do dyspozycji swoją drukarnię w Jerozolimie, organizowała dla Polaków pielgrzymki itp. Po wojnie działalność pielgrzymkowa zamarła, ale Komisariat nie przestał działać. Gdy nie można było działać publicznie ani wydawać czasopism, wysiłek kolejnych komisarzy, a zwłaszcza o. Anzelma Szteinke i o. Grzegorza Wiśniowskiego, skupił się na tworzeniu specjalistycznej biblioteki poświęconej Ziemi Świętej, wydano Przewodnik po Ziemi Świętej D. Baldiego oraz wysłano kleryków na studia do Jerozolimy. Część z nich po studiach wróciła do Polski. Byli wśród nich o. Paschalis Kwoczała i o. Nikodem Gdyk. To oni stali się zaczynem dla podjęcia działalności Komisariatu po 1989 r. Odrodzony - pod kierunkiem komisarza o. Grzegorza Wiśniowskiego - Komisariat na nowo podjął działalność pielgrzymkową, wznowił działalność Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Świętej, a Głos Ziemi Świętej odrodził w formie kolorowego magazynu - kwartalnika Ziemia Święta.
O wielkich narodowych pielgrzymkach do Ziemi Świętej, organizowanych przez Komisariat w 1997, 1998, 1999 i 2000 r., dzięki transmisjom Radia Maryja dowiedziała się cała Polska. Na przełomie kwietnia i maja 1999 r. Komisariat zorganizował na Jasnej Górze Polską Stację Nawiedzenia Figury Maryi z Nazaretu. Światowa peregrynacja Figury Maryi z Nazaretu była inicjatywą Kustodii Ziemi Świętej i franciszkanów kapucynów z sanktuarium w Loreto; była znakiem nowej ewangelizacji na progu Wielkiego Jubileuszu Roku 2000.

Modlitwa o pokój

Dzisiaj z powodu niebezpieczeństw, jakie niesie konflikt palestyńsko-izraelski, do Ziemi Świętej pielgrzymują tylko najodważniejsi. Komisariat przygotował inne atrakcyjne pielgrzymki do krajów biblijnych.
Trudna sytuacja chrześcijan w Ziemi Świętej sprawia, że nasze obchody 100. rocznicy powołania do życia Komisariatu przepełni modlitwa o pokój i pojednanie między zwaśnionymi narodami, modlitwa w intencji pokoju w Ziemi Świętej. 4 lutego br. w sanktuarium św. Kazimierza w Krakowie na wspólnej modlitwie zbierają się Koła Radia Maryja, a w dniu 100. rocznicy działalności Komisariatu - 14 lutego, również w kościele św. Kazimierza, odbędzie się dziękczynna Eucharystia. O pokój w Jerozolimie na specjalnych nabożeństwach będą się modlić wraz z wiernymi franciszkanie: na Górze św. Anny, w Poznaniu na Garbarach, w katowickich Panewnikach, bernardyni w Krakowie i w Kalwarii Zebrzydowskiej, gdzie też spotkają się członkowie Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Świętej.