W ciągu ostatnich 20 lat systematycznie zmniejsza się zaangażowanie religijne mieszkańców wsi – wynika z raportu Centrum Badania Opinii Publicznej (CBOS). Od roku 1992 odsetek badanych praktykujących religijnie co najmniej raz w tygodniu zmalał z 75 do 59 proc.

Jednocześnie procent praktykujących sporadycznie wzrósł z 21 do 35 proc. Równolegle do tego procesu na wsiach topniała grupa osób głęboko wierzących: z 19 proc. w 1994 roku do 9 proc. w 2013 roku.

W swoim raporcie CBOS zwraca uwagę, że tendencje spadkowe nie są jednak równoznaczne z zanikiem wiary religijnej: w okresie 20 lat tylko nieliczni badani w ogólne nie uczestniczyli w spotkaniach religijnych oraz deklarowali się jako osoby niewierzące.

Słabnięcie religijności można było obserwować także na obszarach zurbanizowanych. O ile jednak udział w praktykach religijnych był i ciągle pozostaje tam mniejszy niż na wsi, o tyle subiektywne poczucie głębokiej wiary, mimo że niegdyś rzadsze w mieście, obecnie jest porównywalne wśród mieszkańców miast i wsi - zaznacza CBOS.

Z opublikowanego dziś raportu "Wieś polska - dwadzieścia lat przemian" wynika też, że w ciągu dwudziestu czterech lat podniósł się poziom wykształcenia mieszkańców wsi. Jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych przeważająca część badanych legitymowała się wykształceniem podstawowym. Do dnia dzisiejszego odsetek respondentów najsłabiej wykształconych zmniejszył się prawie dwukrotnie – obecnie zbliżone liczebnie grupy deklarują wykształcenie zasadnicze zawodowe lub średnie.

Zgodnie z ogólnospołecznym trendem, w ostatnich latach na terenach wiejskich istotnie przybyło też osób posiadających dyplom wyżej uczelni. Wyższe wykształcenie nadal jest jednak zdecydowanie częstsze w mieście niż na wsi.

Od roku 1989 na wsi poprawiły się oceny warunków materialnych gospodarstw domowych. W ciągu dwudziestu czterech lat odsetek mieszkańców deklarujących satysfakcję w tym względzie wzrósł z 13 do 35 proc.

Wzrost zadowolenia z jakości życia nie następował jednak równomiernie w całym analizowanym okresie. Krótko po zapoczątkowaniu przemian ustrojowych opinie na ten temat uległy wyraźnemu pogorszeniu. Oceny zaczęły się poprawiać w połowie lat dziewięćdziesiątych, przy czym największą zmianę zanotowaliśmy po roku 2004.

Od roku 2010 obserwujemy stabilizację w tym zakresie. U progu lat dziewięćdziesiątych oceny materialnych warunków życia na wsi i w mieście kształtowały się na podobnym, niskim poziomie. Pierwsze lata transformacji okazały się subiektywnie trudniejsze dla mieszkańców wsi. W latach kolejnych, szczególnie od połowy lat dziewięćdziesiątych, dysproporcje między wsią a miastem pogłębiały się.

Zahamowanie tego procesu zbiegło się w czasie z akcesją naszego kraju do Unii Europejskiej. Mimo zmniejszenia rozbieżności, nie zostały one jednak całkowicie zniwelowane.

Zainteresowanie polityką jest na wsi małe i raczej stabilne – po niewielkim wzroście w początkowej fazie przemian ustrojowych, w połowie lat dziewięćdziesiątych nieco spadło i od tamtego czasu utrzymuje się na zbliżonym poziomie. W całym okresie większe zainteresowanie tą dziedziną deklarowali mieszkańcy miast niż wsi.

Przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych przyniósł istotne zmiany w sferze własności gospodarstw rolnych. Transformacja ustrojowa doprowadziła do dekolektywizacji i dualizacji rolnictwa – wyodrębnienia prywatnych gospodarstw towarowych i tzw. gospodarstw quasi-chłopskich, nieprodukcyjnych.

Równolegle ewoluowała struktura zawodowa populacji mieszkańców wsi – upowszechniła się wielozawodowość, skurczyła grupa rolników oraz wzrósł odsetek osób utrzymujących się z pracy niefizycznej i pozarolniczych źródeł zarobkowych.

Od roku 2004 charakter terenów niezurbanizowanych zmieniają dotacje unijne – w powszechnej opinii ludność wiejska należy do największych beneficjentów integracji europejskiej. Wszystkie te procesy są ważnym tłem, a niekiedy też bezpośrednim bodźcem dla zachodzących na wsi przemian społecznych i kulturowych.

Komunikat opracowano na podstawie danych z badań CBOS „Aktualne problemy i wydarzenia” zrealizowanych w latach 1989–2013. Dane za rok 2013 obejmują pomiary od stycznia do października.