Dlaczego Tydzień Biblijny obchodzimy poczynając od III Niedzieli Wielkanocnej? Jakie ma on znaczenie w ciągu roku liturgicznego?

Ks. prof. Henryk Witczyk: - Rzeczywiście, Tydzień Biblijny rozpoczyna się w Kościele w Polsce w III Niedzielę Wielkanocną. We wszystkie trzy cykle roku liturgicznego (A B C) czytane są fragmenty Ewangelii wg św. Łukasza, w których sam Jezus zmartwychwstały odsyła zawiedzionych Jego śmiercią uczniów idących do Emaus, czy niedowierzających w Jego cielesne zmartwychwstanie Apostołów obecnych w Wieczerniku, tak do Prawa Mojżeszowego, do Proroków i do Psalmów – jak i z całą mocą do swojego przed-paschalnego nauczania o Królestwie Bożym oraz do zapowiedzi męki, śmierci i zmartwychwstania. To była najważniejsza przesłanka dla Konferencji Episkopatu Polski, który w 2008 roku ustanowił Tydzień Biblijny właśnie w tę niedzielę. Uwielbiony Pan, odwołując się do Pism i do swojej Ewangelii, chce powiedzieć Kościołowi apostolskiemu, że misterium Jego Paschy (męki, śmierci i zmartwychwstania) w oderwaniu od nich byłoby wydarzeniem poza planem zbawienia, sprowokowanym tylko przez ludzi, niemal tragiczną pomyłką ówczesnych władz religijno-politycznych narodu wybranego (tak twierdzi wybitny znawca historii judaizmu i chrześcijaństwa I wieku Ed Sanders). Tymczasem chwalebna Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie są zwieńczeniem całej historii zbawienia, poczynając od dzieła stworzenia świata i człowieka (Rdz 1-2). Co więcej, one rzucają światło na stworzenie świata i na człowieka, który został uczyniony „na obraz i podobieństwo” Boga (por. Rdz 1,26). Doskonale rozumiał to św. Paweł, pisząc: „Pierwszy człowiek z ziemi – ziemski, Drugi Człowiek – z nieba. Jaki ów ziemski, tacy i ziemscy; jaki Ten niebieski, tacy i niebiescy. A jak nosiliśmy obraz ziemskiego człowieka, tak też nosić będziemy obraz Człowieka niebieskiego (1 Kor 15,47-49). Bez tego odniesienia do Adama i jego synów (całego rodzaju ludzkiego) zmartwychwstanie Jezusa byłoby postrzegane jako wydarzenie jednostkowe, indywidualne, mimo że jest z natury swej wydarzeniem dotyczącym każdego człowieka zjednoczonego „jakoś” z wcielonym i zmartwychwstałym Synem Bożym (por. Gaudium et Spes, n.1).
Z kolei Kościół apostolski w najstarszym credo czy w Ewangeliach łączy śmierć, pogrzeb, zmartwychwstanie i ukazywania się Jezusa po śmierci z całym „Pismem”. To idealnie widać w 1 Kor 15,3a-5: „Przekazałem wam na początku to, co przejąłem: Chrystus umarł – zgodnie z Pismem – za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem” (1 Kor 15,3-4; por. J 20,9). W ten sposób męka, śmierć i pogrzeb Jezusa objawione zostały jako jedno Wydarzenie, w których odnajduje sens cierpienie, śmierć i pogrzeb każdego człowieka.
Tydzień Biblijny, który otwieramy Niedzielą Narodowego Czytania Pisma Świętego, ma zatem wyjątkowy charakter: po szeroko prezentowanej w Niedzielę Palmową i w Wielkim Tygodniu historii męki i śmierci Jezusa mamy szansę odkrywać jej uniwersalny charakter, jej wpływ na życie Kościoła i świata od pierwszego stworzenia (Rdz 1-2) aż do nowego stworzenia („Oto czynię wszystko nowe” – Ap 21,5; „I ujrzałem niebo nowe i ziemię nową, bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły, i morza już nie ma. I Miasto Święte – Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. I usłyszałem donośny głos mówiący od tronu: «Oto przybytek Boga z ludźmi: i zamieszka wraz z nimi, i będą oni Jego ludem, a On będzie „BOGIEM Z NIMI”. (Ap 21,1-3). Kolejne Tygodnie Biblijne mają na celu odsłaniać tę centralną rolę ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa w dziejach człowieka i świata. Co więcej, mają ukazywać, dzięki jakim dynamizmom Jego śmierć i zmartwychwstanie przenika wszystko: od pierwszego Adama do zbawionych w Niebie. I że dzisiaj to jednorazowe Wydarzenie – poprzez moc Słowa proroczo je wieszczącego, a zapisanego w Piśmie świętym Starego Testamentu, i świadectwa apostolskiego utrwalonego w Ewangeliach (por. Łk 24,45-48) i księgach Nowego Testamentu – dosięga nas, wierzących XXI wieku.

Na co tegoroczne obchody Tygodnia Biblijnego mają zwrócić szczególną uwagę czytelników/słuchaczy?

- Zgodnie z hasłem (zadaniem) roku duszpasterskiego 2020/2021 tegoroczny Tydzień Biblijny i proponowane w nim aktywności biblijno – teologiczno – duszpasterskie mają na celu ukazać związek męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa z Wieczerzą Pańską. Liczne konferencje, krąg biblijny, lectio divina, Droga Światła, analizy 1 Kor 11,1-34 oraz 1 Kor 13 (pareneza o miłości braterskiej w Kościele) odsłaniają, jakie wymagania jej uczestnikom stawia Bóg, a nade wszystko sam Chrystus („nowe przykazanie” miłości wzajemnej – por. J 13,34-35; 15,12-17), i jak to Jego przykazanie z całą powagą podzielonym, skłóconym, rozbitym wręcz, a nade wszystko nasyconych duchem pychy i egoizmu chrześcijanom we wspólnocie kościelnej w Koryncie (i nam) wyjaśniał św. Paweł. W mocnych słowach stwierdza, że brak tej właśnie „miłości wzajemnej” oraz życie oparte na niszczącym braci kłamstwie sprawia, że chrześcijanie tacy zamiast uczestniczyć w zbawczej Ofierze Chrystusa dopuszczają się względem niej zachowań bluźnierczych i niegodnych: „Dlatego też kto spożywa chleb lub pije kielich Pański niegodnie, winny staje się Ciała i Krwi Pańskiej. Niech przeto człowiek baczy na siebie samego, spożywając ten chleb i pijąc z tego kielicha. Kto bowiem spożywa i pije, nie zważając na Ciało Pańskie, wyrok sobie spożywa i pije” (1 Kor 11,27-29).

Jakie inicjatywy i rozważania będą podejmowane w Tygodniu Biblijnym?

- Moderatorzy diecezjalni Dzieła Biblijnego, duszpasterze, katecheci – oprócz spotkań kręgów biblijnych, Drogi Światła czy lectio divina – podejmą ogólnokrajową inicjatywę Narodowego Czytania Pisma Świętego. Zaczyna się ono uroczyście podczas Mszy świętych w kościele, a swoją kontynuację ma w rodzinnej bądź osobistej lekturze i medytacji wierzących dzięki otrzymanym w kościele karteczkom z referencjami do ofiarowanych nam przez Ducha Prawdy fragmentów Pisma Św. W tym roku do osobistego, rodzinnego, ale i wspólnego, jako naród ochrzczony czytania i medytowania – jak zwykł mówić Prymas Tysiąclecia – wybraliśmy właśnie Ewangelię wg św. Marka, dopełnioną odniesieniami do Księgi Mądrości.
W kontekście licznych ataków i profanacji liturgii świętej Wieczerzy w wielu katedrach czy kościołach na uroczyste czytanie w kościołach 18 kwietnia proponujemy Mk 14. To świadectwo Piotra o Ostatniej Wieczerzy, zapisane przez Marka ewangelistę, daje nam poznać trzy dynamizmy: 1) wielkie pragnienie Pana Jezusa, aby spożyć Paschę zbawienia (nową; Jego Paschę) ze swoimi uczniami, wierzącymi w Niego; 2) mechanizm wyobcowania Judasza z więzi z Mistrzem (będący ostatecznie zagrożeniem dla każdego wierzącego, także dzisiaj; por. apostołowie dopytują, czy to przypadkiem nie któryś z nich Go zdradzi); 3) słabość wiary Piotra i pozostałych apostołów, którzy ze strachu i lęku o własne życie opuścili Mistrza – Pasterza i rozproszyli się.
Po odczytaniu tych kilkunastu wersetów przewodniczący liturgii Mszy św. winien postawić kilka pytań do wspólnotowego rachunku sumienia (są zaproponowane w tegorocznym rytuale Narodowego Czytania), zanim zacznie recytować ze wszystkimi „Spowiadam się Bogu”. Zazwyczaj ten rachunek sumienia i akt skruchy przeżywamy pospiesznie (kilkanaście sekund) i dosyć ogólnie („nasze grzechy”). A w okresie wielkanocnym liturgia wzywa do aktu rachunku sumienia i aktu żalu w kontekście choćby aspersji (zawsze w poprzednich latach uroczyście dokonywanej!) – nawiązującej bowiem do paschalnego sakramentu Chrztu św., a więc każe rzetelnie rozpoznać także aktualny stan duszy każdego wierzącego i jego zaangażowanie w życie chrześcijańskie, w życie Kościoła, jak uczy św. Paweł w perykopie chrzcielnej: „Tak i wy rozumiejcie, że umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie. Niechże więc grzech nie króluje w waszym śmiertelnym ciele, poddając was swoim pożądliwościom. Nie oddawajcie też członków waszych jako broni nieprawości na służbę grzechowi, ale oddajcie się na służbę Bogu jako ci, którzy ze śmierci przeszli do życia, i członki wasze oddajcie jako broń sprawiedliwości na służbę Bogu” (Rz 6,11-13; por. 7,4; 8,9; Kol 2,20).

W jaki sposób, uwzględniając sytuację pandemii, będzie obchodzona Niedziela Biblijna i Tydzień Biblijny?

- Wszystko zależy od mądrości i odpowiedzialności zbawczej duszpasterzy i moderatorów diecezjalnych Dzieła Biblijnego. Mam nadzieję, że z uwagi na bolesne profanacje liturgii Eucharystii i świętości naszych kościołów podejmą oni propozycję przeprowadzenia na początku każdej Mszy św. poważnego rachunku sumienia wspólnocie parafialnej w oparciu o zamieszczony w Przeglądzie Biblijnym i na stronie Dzieła Biblijnego (www.biblista.pl) rytuał narodowego czytania Pisma Św. (fragment Mk 14), przygotują karteczki z referencjami do Mk i Mdr, wyłożą je w koszyczkach czy pudełkach przy wyjściu z kościoła czy katedry, aby każdy wierny mógł wziąć dla siebie (i ewentualnie domowników) tę, którą Duch Święty adresuje do niego w tym roku.
W wielu parafiach „odżywają” – wg możliwości sanitarnych – kręgi biblijne, zawieszone na czas epidemii. Zapewne możliwe będzie przeprowadzenie uroczystej celebracji Słowa Bożego, lectio divina, czy Drogi Światła – nawet przy ograniczonej liczbie wiernych w kościele, ale zarazem z transmisją internetową z kościoła parafialnego! Rodziny bardzo chętnie oglądają swoje – parafialne – przekazy.
Mam nadzieję, że zamieszczone w materiałach pomocniczych pomoce liturgiczne na każdy dzień Tygodnia Biblijnego pomogą duszpasterzom nie tylko w samodzielnym przygotowaniu krótkiej homilii, ale także przypomną o roli i potrzebie komentarzy przed czytaniami. Sobór Watykański II i papież Benedykt XVI w Verbum Domini bardzo stanowczo je zalecają. W ostatnich latach z uwagi na (koniecznie?) krótki czas i pośpiech w sprawowaniu Wieczerzy Pańskiej prawie powszechnie z nich się rezygnuje w naszych kościołach – a to wielka szkoda! Napisanie komentarza do czytań wymaga od odpowiedzialnego w parafii za liturgię niedzielną, celebransów, wcześniejszego zapoznania się z nimi. Chodzi tu o kontekst, czyli okoliczności historyczne i eklezjalne, w których te natchnione teksty były pisane. Ale także pozwala ukierunkować uczestników liturgii na główne orędzie przewijające się we wszystkich trzech czytaniach i w psalmie. I postawić pytania aktualizująco-aplikujące je do życia konkretnej, naszej wspólnoty parafialnej i Kościoła.
Z kolei zamieszczone w materiałach drukowanych i na płycie CD konferencje poświęcone Wieczerzy Pańskiej, warunkom jej zbawczej celebracji według Pana Jezusa 8por. J 13; 15) i nauczania Apostołów (por. 1 Kor 11; 13), mogą być wykorzystane przez duszpasterzy w homiliach także na przestrzeni całego roku liturgicznego. Na przykład eklezjalna interpretacja tzw. hymnu o miłości (1 Kor 13), czyli odniesienie go w pierwszym rzędzie i we właściwym, pierwotnym jego znaczeniu do miłości wzajemnej we wspólnocie parafialnej czy diecezjalnej. Mogą one być też zamieszczane na stronach internetowych parafii (z podaniem autora i źródła, czyli z wyraźnym zaznaczeniem i odwołaniem do „Przeglądu Biblijnego” nr 13/2021). Podobnie plakaty (z wymownymi obrazami), które eksponują hasło XIII Tygodnia Biblijnego i Piątego Narodowego Czytania Pisma Świętego. Jak wiemy, takie wizualne prezentacje mocno oddziałują na nasze myślenie, inspirują je i dynamizują w kierunku aktualizacji i animacji naszego życia w duchu autentycznej, ewangelicznej i apostolskiej wspólnoty eklezjalnej.

Oryginalną propozycją, która może być wykorzystana tak w Tygodniu Biblijnym jak i poza nim, jest Droga Światła poświęcona tajemnicy świętej Wieczerzy. W siedmiu stacjach tej Drogi pokazuje się, że poszczególne akty liturgii Eucharystii są w istocie żywą „pamiątką” całego życia Pana Jezusa, nie tylko Ostatniej Wieczerzy: od chrztu w Jordanie objawiającego Trójcę Świętą („W imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego”) aż do wniebowstąpienia, gdy uwielbiony Pan błogosławi apostołów, ich misji, oraz wszystkich wierzących dzięki nim w Niego.

To już V Narodowe czytanie Pisma Świętego. Czy zdaniem Księdza Profesora nasza znajomość Pisma Świętego wzrosła? Czy daje się zauważyć jakiś wzrost znajomości Biblii? Z jakich pomocy można korzystać, by powiększyć swoją wiedzę biblijną?

- Dzieło Biblijne nie prowadzi badań statystycznych. Wystarcza nam obserwacja rozmów i myślenia w rodzinach i wspólnotach: sądzę, że w większym stopniu odwołujemy się do prawdy o Bogu objawionej w Piśmie Św., do antropologii biblijnej. Rok temu zaoferowaliśmy wszystkim duszpasterzom i katechetom najnowszy dokument Papieskiej Komisji Biblijnej „Czym jest człowiek? (Ps 8,5). Zarys antropologii biblijnej – w wersji drukowanej i elektronicznej na płycie CD. Tego rodzaju kształtowanie naszej wrażliwości na objawioną w Piśmie świętym prawdę o Bogu i człowieku nie jest zadaniem na rok czy dwa. Wymaga dłuższego czasu i dużego zaangażowania biblistów, teologów i duszpasterzy przy współpracy nowoczesnych mediów. Dzięki patronatowi medialnemu tygodników katolickich, Katolickiej Agencji Informacyjnej, Biura Prasowego KEP, ale także dzięki rzetelnemu zaangażowaniu TVP (spot o Tygodniu Biblijnym, rozmowy o Narodowym Czytaniu Pisma Świętego, wywiady, transmisje Mszy św. z rytuałem uroczystego i wspólnego czytania Pisma świętego), całorocznej pracy formacyjnej w zakresie myślenia biblijnego prowadzonej przez Dzieło Biblijne na antenie TV Trwam i Radia Maryja to kształcenie stopniowo staje się zauważalne pośród wielkiego natłoku innych nurtów. Co więcej, właśnie w takich warunkach naszego kościelnego i narodowego życia spokojne i systematyczne wprowadzanie chrześcijan i ludzi dobrej woli, ale także młodzieży szukającej sensu życia, w samodzielne myślenie prawdami objawionymi o Bogu, o człowieku i życiu wiecznym jest tak konieczne jak tlen dla osób atakowanych przez morderczego wirusa! Osobiście obserwuję większe umiłowanie Ewangelii i zawartego w niej nauczania Pana Jezusa – Jego Osoby jako Syna Bożego, a nade wszystko większe doświadczanie Jego boskiej obecności w słowach Pisma świętego – obecności dynamicznej, tchnącej Duchem Prawdy, Duchem Mocy i Mądrości!
W celu powiększania wiedzy biblijnej, a dokładniej mówiąc rozumienia natchnionych słów Pisma Św., pragnę gorąco polecić dwa czasopisma naukowe w zakresie biblistyki, wydawane przez Sekcję Nauk Biblijnych KUL. Pierwsze, stricte biblijne, nosi tytuł angielski, ale zawiera dużo artykułów także w języku polskim – „The Biblical Annals” (https://czasopisma.kul.pl/ba). Drugie – „Verbum Vitae” (https://czasopisma.kul.pl/vv) – ma charakter biblijno-patrystyczno-teologiczny; każdy numer poświęcony jest jakiemuś aktualnie ważnemu, jednemu tematowi, badanemu z perspektywy natchnionych autorów Starego Testamentu, Chrystusa i Kościoła apostolskiego (Nowego Testamentu), nauczania Ojców Kościoła i współczesnych teologów. Dla przykładu najnowszy numer nosi tytuł: Po co są „godziny”, „dni” i „czasy”? (Verbum Vitae, nr 38/2020).
Obydwa te pisma w całości, i to od pierwszego numeru, dostępne są bezpłatnie na stronie internetowej KUL (www.kul.pl – zakładka Nauka – Platforma Czasopism KUL). Należy podkreślić, że to dopiero teraz, dzięki strategicznemu i merytorycznemu zrozumieniu i wsparciu ze strony MEiN oraz władz KUL Jana Pawła II, taka otwarta formuła bardzo dobrych czasopism, które wymagają autorów z najlepszymi kwalifikacjami egzegetyczno-teologicznymi – biblistów oraz teologów na co dzień prowadzących badania naukowe – jest możliwa.