W Encyklopedii Katolickiej czytamy, że Boży grób jest liturgicznym
obrzędem wielkopiątkowym, dla uczczenia pamiątki złożenia ciała Pana
Jezusa do grobu, przez adorację symboliczną i eucharystyczną. Zwyczaj
Bożego Grobu zrodził się w Europie Zachodniej w X w., a w następnym
dotarł również do Czech, Węgier i Polski.
Na początku Boży grób był wznoszony na ołtarzu w kształcie
namiotu, w którym umieszczano tzw. skrzynię grobową, przyciskaną
kamieniami. Bywało, że Boży grób zajmował cały główny ołtarz, albo
osobne kaplice z drewnianym lub murowanym mauzoleum z wejściem do
wnętrza. W Polsce od końca XVI w., powszechnym stał się grób jako
ołtarz wystawienia Najświętszego Sakramentu, pełen świec, kwiatów
i ozdób. Boży grób zwykło się urządzać w nawie kościelnej, zwykle
blisko ołtarza Krzyża św., jeśli taki był, nieraz w środku świątyni
lub w bocznych osobnych kaplicach.
Polskim zwyczajem do Bożego grobu zanoszono krzyż, w
XVI w. z krzyżem składano Najświętszy Sakrament. Z biegiem czasu
zaprzestano wystawiać krzyż w grobie; składano go obok, albo w nawie
kościelnej na katafalku okrytym czerwonym suknem, aby wierni mogli
w nim adorować Mękę Pana.
Grobom nadawano piękne, artystyczne formy. Bywały one
ruchome, bogato zdobione (u Jezuitów i Misjonarzy św. Wincentego
aM Paulo szczególnie). Dekoracje grobowe przybierały też akcenty
symboliczne, zależnie od istniejących układów społeczno-politycznych
w kraju.
Dzisiaj zwyczaj Bożego grobu zamiera w krajach Europy
Zachodniej; w Polsce przeżywa swój renesans. W ostatnich latach przyjęła
się praktyka modlitewnego czuwania przy Bożym grobie przez różne
wspólnoty parafialne, a w miastach zwyczaj nawiedzania (obchodu)
Bożego grobu w różnych kościołach.
Powszechnie uważa się, że nasz naród zawdzięcza upowszechnienie
Bożego grobu bożogrobcom (Kanonicy Regularni Stróże Grobu Pańskiego),
zakonnikom podwójnego krzyża, których rodowód wiąże się z Ziemią
Świętą, krucjatami i zakonami rycerskimi. W duchowości i w duszpasterstwie
bożogrobców, na pierwszym miejscu był kult Męki Pańskiej i Grobu
Chrystusa. Pierwszy klasztor Bożogrobców na polskiej ziemi powstał
w Miechowie pod koniec XII w. Na terenie diecezji przemyskiej bożogrobcy
mieli swoje placówki zakonne w Przeworsku (1394), Leżajsku (1400),
Urzejowicach (1411), Giedlarowej (1439), Rudołowicach (1446), Tuligłowach (
1446), Gniewczynie (1577). Ich przeworski klasztor pw. Świętego
Ducha należał do znaczniejszych domów zakonnych w tzw. kongregacji
miechowskiej.
Bożogrobcy wymarli w Polsce dotknięci procesem kasaty
ze strony zaborców. Placówki po nich przejmowało diecezjalne duchowieństwo.
W Przeworsku po bożogrobcach pozostała dzisiejsza bazylika
farna, która od północnej strony posiada kaplicę Bożego Grobu, wykonanego
na wzór grobu jerozolimskiego.
Na tle przedstawionej historii Bożego grobu, warto wspomnieć
o kilku znamiennych grobach, urządzanych w konkretnych parafiach
Podkarpacia.
Bardzo piękne kulisy grobowe (w rzeźbie przedstawieni
są nawet żołnierze rzymscy) posiada i od dawna wystawia parafia Dębowiec.
Z tą formą grobu związana jest rzadkość w postaci paraliturgii lamentacyjnej (
grupa dziewcząt jako płaczki pogrzebowe).
W Jasienicy Rosielnej Boży grób bywał urządzany w prezbiterium,
na tle głównego ołtarza. Po wyniesieniu Pana Jezusa w Najświętszym
Sakramencie z grobu na Rezurekcję - w czasie trwania jej procesji
grób znikał, był rozbierany. Procesja rezurekcyjna wracała do odsłoniętego
głównego ołtarza.
Od 1938 r., zawsze w tej samej formie plastycznej, ustawiany
jest Boży grób w iwonickiej parafii Wszystkich Świętych. Na olbrzymi
olejny obraz Golgoty, z trzema krzyżami, nałożona jest siedmiometrowa
głębia artystycznych kulisów. Iwonicki grób jest dziełem s. Kazimiery
Tkacz, felicjanki - znanej, zwłaszcza w Krakowie, malarki.
Z Bożym grobem wiąże się tzw. straż grobowa, która jest
odpowiednikiem rzymskich żołnierzy przy Grobie Chrystusa Pana. Tradycje
straży grobowej znane są i kultywowane w Pruchniku i Dębowcu. Charakterystyczny
strój jej członków nawiązuje do polskich zrywów niepodległościowych (
konfederatki, kontusze, karabele). W innych parafiach wartę trzymają
strażacy, harcerze, ministranci, a w okolicach Przeworska słynne "
Turki".
Całokształt zewnętrznego splendoru Bożego grobu zmierza
nie do naszego rozproszenia na adoracji, ale do pogłębienia w nas
modlitwy myślnej.
Pomóż w rozwoju naszego portalu