Arcybiskup Jan Cieplak urodził się 17 sierpnia 1857 r. w Dąbrowie Górniczej. Chrzest przyjął w kościele Świętej Trójcy w Będzinie. Matka Julia z Bugajskich zmarła 2 lata po jego urodzeniu. Chłopiec wychowywał się u babki Katarzyny Bugajskiej w Gołuchowicach. Kształceniem Jana zajął się brat nieżyjącej matki, ks. Jan Bugajski, proboszcz w Krasocinie. Jego śmierć uniemożliwiła Janowi wstąpienie do seminarium w Kielcach, stało się to możliwe dopiero dzięki funduszom uzyskanym podczas zbiórki pieniężnej zorganizowanej przez ks. Walentego Khauna, proboszcza z Minogi w powiecie olkuskim. Po 5 latach nauki Jan udał się na dalsze studia do Akademii Duchownej w Petersburgu. W 1881 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1882 r., gdy otrzymał tytuł magistra teologii, objął obowiązki profesora w Akademii Duchownej w Petersburgu, które pełnił 25 lat. Początkowo wykładał archeologię biblijną, liturgikę i śpiew kościelny. Później objął adiunkturę teologii moralnej. W 1889 r. został wykładowcą teologii dogmatycznej. Dzięki niemu słynny rosyjski filozof Włodzimierz Sołowiew przyjął wiarę katolicką. Ks. prof. Cieplak nie został rektorem Seminarium Duchownego w Kielcach, gdyż car Mikołaj II zarzucał mu propolskość. W 1909 r. został prezesem Kolegium Duchownego w Petersburgu. Po roku zwolniono go za działalność propolską. Podczas wojny japońsko-rosyjskiej i w okresie I wojny światowej bp. Cieplak powołał wielu kapelanów wojskowych, którzy nieśli pociechę konającym. Następnie pełnił obowiązki sufragana arcybiskupa mohylewskiego Apolinarego Wnukowskiego. Należy wspomnieć, że Kościół katolicki był w carskiej Rosji prześladowany. W 1842 r. dobra należące do Kościoła przejęło państwo.

Interwencja u Lenina

Abp Wnukowski w 1909 r. zlecił sufraganowi bp. Cieplakowi wizytację parafii syberyjskich. Dotarł on aż na Sachalin, gdzie wśród tamtejszych katorżników w kopalniach byli przeważnie polscy katolicy. Rozproszeni na ogromnej przestrzeni od dawna nie widzieli biskupa. Po powrocie z Syberii niestrudzony biskup został wysłany w 1910 r. do pozbawionej swojego biskupa diecezji mińskiej. Rok później wizytował katolików centralnej Rosji i Ukrainy, a także sąsiednie tereny. Wtedy na osobiste polecenie Mikołaja II pozbawiono abp. Cieplaka resztek poborów i roztoczono nad nim ścisły nadzór. Po rewolucji lutowej w 1917 r. wziął on udział w rozbudzaniu życia polskiego w stolicy nad Newą i wszedł w skład Komisji Likwidacyjnej ds. Królestwa Polskiego. Działał też w Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny i w wielu komitetach opiekuńczych. W 1920 r. został aresztowany. Namawiano go do podpisania deklaracji posłuszeństwa wobec władz cywilnych w sprawach związanych z religią. Odmówił. Uwolniony został dzięki protestom ludności. W 1922 r. na rozkaz Lenina zamknięto wszystkie kościoły Petersburga. Wtedy abp Cieplak wraz z ks. Budkiewiczem i trzynastoma innymi kapłanami został wezwany do Moskwy. Osadzono ich w więzieniu na Butyrkach i zarzucono m.in. łamanie dekretu o rozdziale Kościoła od państwa, działalność skierowaną przeciw dyktaturze proletariatu, dążenie do obalenia władzy robotniczo-chłopskiej. 21-25 marca 1923 odbył się w Moskwie proces duchownych. Skazano wtedy na śmierć abp. Cieplaka i ks. Budkiewicza. Rząd polski i Stolica Apostolska interweniowały u Lenina o uwolnienie skazanych. Prośby te rozpatrywał Feliks Dzierżyński, a nadzorował Stalin. Dzięki interwencji służb dyplomatycznych wielu krajów wyrok skazujący Arcybiskupa zamieniono na karę 10 lat więzienia. Przebywał w strasznych warunkach. Odwiedzała go Katarzyna Pieszkowa, żona Maksyma Gorkiego, zasłużona w akcji pomocy dla więźniów politycznych w Rosji Radzieckiej.

Owacyjne przyjęcie

Z separatki butyrskiego więzienia trafił na Łubiankę. Po roku został zwolniony i w łachmanach odstawiony do granicy łotewskiej. Witały go tłumy rodaków wraz z władzami odrodzonej Rzeczypospolitej. W Warszawie na peronie czekał na niego m.in. kard. Aleksander Kakowski, ostatni prymas Królestwa Polskiego i zarazem przyjaciel. Na trasie jego przejazdu budowano bramy powitalne i śpiewano pieśni patriotyczno-religijne. Odwiedził wtedy m.in. Wilno, Jasną Górę i Dąbrowę Górniczą. Witano go jak bohatera.
Uczestniczył on także w przeniesieniu relikwii Andrzeja Boboli z kaplicy pałacowej Ojca Świętego do kościoła „Il Gesu”. Odprawił tam Mszę pontyfikalną w obecności papieża, kardynałów i przedstawicieli Episkopatu Polski. Był członkiem komisji przygotowującej kanonizację bł. A. Boboli. 11 listopada 1925 został przyjęty przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Calvina Coolidge’a. W USA odwiedził w ciągu trzech miesięcy 400 kościołów i kaplic oraz wygłosił 800 kazań.
Miał wszechstronne wykształcenie, biegle władał kilkoma językami, znał doskonale historię. Uważany był za Europejczyka w każdym calu, nie mającego równego sobie w ówczesnym Episkopacie Polski. 14 grudnia 1925 Jan Cieplak został pierwszym arcybiskupem i metropolitą nowo powstałej metropolii wileńskiej. Prezydent RP Stanisław Wojciechowski nadał mu Wstęgę Orderu Polonia Restituta. 70-letni Arcybiskup zmarł w opinii świętości 12 lutego 1926 w amerykańskim szpitalu w Jersey City. Ciało jego, na koszt rządu polskiego przywieziono do kraju i pochowano w wileńskiej katedrze. Abp Nowowiejski wygłosił piękną homilię żałobną.

Proces beatyfikacyjny

Papież Pius XII z własnej inicjatywy i na prośbę kardynałów, m.in.: Hlonda, Kakowskiego, Wyszyńskiego i Sapiehy ogłosił rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego abp. Cieplaka. Od 1952 r. toczy się w Rzymie proces beatyfikacyjny tego Sługi Bożego.
Jak już wspomniano J. Cieplak przyjął chrzest w kościele Świętej Trójcy w Będzinie. Rodzina Cieplaków mieszkała wówczas w Dąbrowie Górniczej, w kolonii Reden należącej wówczas do będzińskiej parafii Świętej Trójcy. 15 sierpnia 1881 w dąbrowskim sanktuarium Matki Bożej Anielskiej odprawił on Mszę prymicyjną. W tamtejszej zakrystii wisi portret abp. Cieplaka z dedykacją wypisaną przez niego: „Z serdecznym błogosławieństwem dla kochanego Księdza Proboszcza i jego zacnych parafian. Ks. Jan Cieplak, arcybiskup wileński”.
Najprawdopodobniej portret podarowany został podczas wizyty, gdy po uwolnieniu z więzienia Arcybiskup odwiedził swoje rodzinne miasto. O szacunku, jakim darzono Arcybiskupa w Zagłębiu świadczy fakt związany z będzińską parafią, która w 1957 obrała sobie za patrona św. Jana Chrzciciela, aby w ten sposób „przez modlitwy zanoszone do Boga za wstawiennictwem św. Jana (patrona Arcybiskupa), przyspieszyć beatyfikację abp. Jana Cieplaka” - jak pisał w kronice ks. Zygmunt Zaborski. Zaproponował to rodak będziński pracujący wśród polonii amerykańskiej, ks. Stanisław Zdebel. W kronice parafialnej pierwszy proboszcz parafii św. Jana Chrzciciela ks. Zaborski zamieścił treść modlitwy o beatyfikację Arcybiskupa. Zwyczajem stało się wówczas codzienne odmawianie Różańca wraz z modlitwą o beatyfikację abp. Cieplaka.