Elżbieta Adamczyk: - Księże Arcybiskupie, czy świeccy są potrzebni Kościołowi łódzkiemu?

Abp Władysław Ziółek: - Laikat stanowi integralny składnik Kościoła powszechnego. Dlatego postawione pytanie ma charakter retoryczny. Rozumiem jednak, że chodzi w nim raczej o potrzebę zaangażowania ludzi świeckich we wspólnocie Kościoła łódzkiego. I wtedy może być jedna tylko odpowiedź na to pytanie: ależ tak, udział świeckich jest bardzo potrzebny we wszystkich sektorach działalności Kościoła łódzkiego. Widać to choćby na przykładzie parafii. Trudno sobie wyobrazić jej owocne funkcjonowanie bez zaangażowania laikatu, które ma miejsce na różnych polach życia parafialnego. Myślę w tym momencie o konkretnych funkcjach i zadaniach, jakie są powierzane w parafii osobom świeckim. Przykładowo wymienię posługę katechetów, pracowników kościelnych (sekretarza w kancelarii parafialnej, organisty, dyrygenta chóru czy scholi), uczestnictwo w radzie parafialnej, w komitecie budowy kościoła, pomoc w organizowaniu pielgrzymek, zaangażowanie w liturgii itp. Jednakże ludzie świeccy swoją aktywność wyrażają najpełniej w dziele ewangelizacji. Odbywa się to zasadniczo albo w apostolstwie indywidualnym, albo też w różnorakich formach apostolstwa zorganizowanego (np. Akcja Katolicka, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich czy liczne bractwa i zespoły parafialne).

- Dokumenty Urzędu Nauczycielskiego Kościoła podkreślają, że zasadniczą rolą świeckich w Kościele jest przepajanie duchem ewangelicznym rzeczywistości doczesnej. Co to oznacza w praktyce?

- W przeciwieństwie do kapłanów, wierni świeccy są obecni i działają we wszystkich środowiskach współczesnej rzeczywistości - w miejscach pracy i wypoczynku, w gospodarce i handlu, w szkolnictwie i służbie zdrowia, w kulturze i środkach masowego komunikowania, a także w administracji państwowej i polityce. Do tych miejsc duszpasterz nie jest w stanie dotrzeć z orędziem Dobrej Nowiny. I właśnie apostolstwo ludzi świeckich, które jest specyficzną domeną laikatu, staje się w praktyce przepajaniem duchem Ewangelii tych środowisk, w których oni przebywają, pracują, pełnią różne powołania i realizują życiowe misje. Najlepiej znają ludzi, z którymi współpracują oraz warunki panujące w poszczególnych środowiskach. Dlatego ich apostolskie oddziaływanie wykazuje dużą skuteczność. Często pomagają im w wypełnianiu tych zadań takie relacje jak przyjaźń, koleżeństwo i współpraca. Nie bez znaczenia jest również wysoki profesjonalizm osób pracujących w danej instytucji. Buduje on ich autorytet i prestiż. Jest to niezwykle ważne, wtedy zwłaszcza, gdy pracownik taki daje świadectwo wiary, będące najważniejszą formą ewangelizacji. W historii Kościoła świadectwo wiary dawane przez chrześcijan było zawsze najskuteczniejszym przekazem Dobrej Nowiny, budziło refleksję, poruszało sumienie, prowadziło do Chrystusa. Dziś także świadectwo wiary dawane przez wiernych świeckich w dużym stopniu przyczynia się do skutecznego ewangelizowania ich środowisk.

- Z drugiej strony zauważa się coraz większy udział świeckich w liturgii i zdaniach duszpasterskich? Czy jest to zjawisko pozytywne?

- Rosnący udział laikatu w liturgii oraz jego pomoc w duszpasterstwie bardzo mnie cieszą. Przełom roku 1989 sprawił, że powstały nowe formy zaangażowania laikatu w życiu parafialnym. Rozwinęła się działalność charytatywna, powstały nowe ruchy i stowarzyszenia katolickie. Narodziły się też kolejne tytuły prasy religijnej, w wielu parafiach zaczęto wydawać własne pisma. To wszystko wymagało ofiarnego zaangażowania ze strony laikatu. Jednocześnie działają dwie uczelnie teologiczne, które kształcą świeckich katolików - łódzka Filia Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Instytut Teologiczny. Uczelnie te przygotowują przyszłych katechetów oraz pracowników duszpasterstwa rodzin. Niewątpliwy wpływ na zaangażowanie osób świeckich w liturgii wywarły takie fakty, jak powołanie studium kształcącego organistów oraz powstanie specjalizacji z zakresu liturgiki we wspomnianej Filii. Przyczyniło się to do podniesienia poziomu wykonywanych śpiewów liturgicznych (w scholach i chórach parafialnych) oraz do pogłębienia wiedzy na temat liturgii. Nową formą zaangażowania laikatu w liturgii jest powołanie przeze mnie świeckich szafarzy Komunii św. W wielu parafiach naszej archidiecezji są oni dużą pomocą w duszpasterskiej posłudze kapłanów. Tym bardziej, że nie tylko udzielają Komunii św. w kościołach parafialnych, lecz również w domach osób chorych.

- W wielu dokumentach Kościoła akcentuje się z mocą, że współdziałanie nie oznacza zastępowania. Jakie są granice zaangażowania świeckich w misję duszpasterską Kościoła?

- Mimo jednoznacznych i precyzyjnych wskazań, jakie na ten temat sformułowano w dokumentach Soboru Watykańskiego II, pojawiają się w niektórych krajach pewne nieporozumienia wynikające z pomieszania misji kapłanów i duszpasterzy w Kościele z misją laikatu. W związku z tym mówi się nawet, że zjawisko laicyzacji kapłanów prowadzić może do sakralizacji osób świeckich. Ma to miejsce wtedy, gdy pewne funkcje zastrzeżone w kościele dla kapłanów przejmują osoby świeckie. Dlatego ważne jest pytanie o granice zaangażowania laikatu w życiu Kościoła. Wytyczają je takie czynniki, jak teologiczne podstawy kapłaństwa i laikatu, istniejąca w Kościele tradycja w tej dziedzinie, czy otrzymana od władzy duchownej misja (do nauczania religii, do pracy w duszpasterstwie rodzin itp.). Wyraźny wpływ na zaangażowanie laikatu zaznaczają też takie okoliczności jak wykształcenie (wymagane do pełnienia misji katechety), niezbędne uzdolnienia (umiejętność prowadzenia dialogu, sztuka przekonywania), ale nade wszystko autentyczna i żywa wiara oraz miłość do Kościoła, z czym wiążą się otrzymywane od Boga specjalne charyzmaty.

- Jeszcze jedna kwestia szczegółowa; Kościół współczesny daje zatrudnienie coraz liczniejszej rzeszy świeckich. Czy poza przygotowaniem formalnym świeccy pracownicy instytucji kościelnych powinni legitymować się dodatkową wiedzą i formacją duchową?

- Kościół stawia osobom pełniącym ważne misje coraz wyższe wymagania. Widać to na przykładzie kapłanów. Seminaryjne studia trwają sześć lat. Dziś to już nie wystarcza, dlatego młody kapłan zobowiązany jest do odbycia kilkuletnich studiów specjalistycznych. Podejmuje je po roku pracy duszpasterskiej w parafii. Jest też zobowiązany do dalszej stałej formacji. Podobnie jest z katechetami. Ich również obowiązuje permanentna formacja duchowa oraz dalsze kształcenie w zakresie teologii i nauk o wychowaniu. Wszyscy są ponadto zachęcani, aby równolegle ze wspomnianą formacją prowadzili stosowne samokształcenie.
Z kolei stała praca nad dojrzałą wiarą i bezinteresowną miłością sprawi, że pracownicy instytucji kościelnych nie będą zwykłymi urzędnikami, lecz świadkami Chrystusa. Trawestując zaś znane słowa Papieża Pawła VI, należy z nadzieją powiedzieć, że jeżeli pracownicy zaangażowani w instytucjach kościelnych będą przede wszystkim świadkami, wtedy wszyscy inni nie tylko będą ich z uwagą słuchać, lecz staną się ich naśladowcami.

- Jakie są oczekiwania Księdza Arcybiskupa jako Pasterza Kościoła łódzkiego w stosunku do lokalnego laikatu?

- Jest ich wiele. Wymienię jednak tylko najważniejsze. Przede wszystkim, żeby wierni świeccy zdołali dotrzeć do tych osób, które nie spotkały się w swoim życiu z ewangelizacją. Niech zwracają się do nich z żywym świadectwem swojej wiary i ukazują piękno religii chrześcijańskiej. Niech pod kierunkiem duszpasterzy, swoimi przejrzystymi postawami, przyczyniają się do pogłębienia wiary i miłości w ich rodzinach i parafiach. Nas, Polaków, zachęca Papież Benedykt XVI, abyśmy odważnie i czytelnie dawali świadectwo wartościom chrześcijańskim. Laikat katolicki, aktywnie zaangażowany w życie Kościoła, niech zatem z oddaniem głosi te wartości, które swoje źródło i uzasadnienie mają w Ewangelii Jezusa Chrystusa. Niech jeszcze bardziej skutecznie przekonuje wszystkich, jak ważne są w hierarchii wartości niedzielna Msza św., codzienna modlitwa i dobry czyn - w których wyraża się miłość Boga i bliźniego.