Znany i ceniony ksiądz Ignacy Krasicki napisał, że „poprawianie świata to zuchwałe rzemiosło”. W czasach, kiedy głównym problemem jest zdobywanie pieniędzy - podejmowanie działań, które służą ochronie dóbr kultury jest na pewno „zuchwałym rzemiosłem”. A jednak niektórzy ludzie, nie bacząc na tak zwane trudy dnia codziennego, podejmują takie prace. Przykładem może być ogólnopolska konferencja „Potrzeby konserwatorskie obiektów sakralnych na przykładzie makroregionu łódzkiego - stan, zagrożenia i możliwości przeciwdziałania”, która odbyła się w dniach 9 i 10 grudnia ub.r.
W pierwszym dniu uczestnicy spotkali się na terenie Wyższego Seminarium Duchownego przy ul. św. Stanisława 14, natomiast w drugim - najpierw na terenie Seminarium, a następnie w Instytucie Elektroniki Politechniki Łódzkiej przy ul. Wólczańskiej 223.
Pomysł konferencji powstał w trakcie prac prowadzonych nad możliwością wykorzystania metod fizykochemicznych w detekcji szkodników drewna niszczących obiekty zabytkowe. Działania te są kolejnym etapem w pracach interdyscyplinarnego zespołu naukowo-badawczego w składzie: ks. Jerzy Spychała - dyrektor Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, dr hab. inż. Bogusław Więcek - Instytut Elektroniki Politechniki Łódzkiej i dr inż. Jan Perkowski - Międzyresortowy Instytut Techniki Radiacyjnej Politechniki Łódzkiej.
Pomysł zyskał przychylność władz kościelnych, uczelni i miasta. Inicjatywa ta uświetniła obchody 85. rocznicy powstania diecezji łódzkiej i 60-lecia Politechniki Łódzkiej oraz przyczyniła się do promocji naszego miasta i regionu. Stała się przykładem współpracy ludzi nauki, kultury i duchownych dla innych rejonów naszego kraju.
Problematyka konferencji obejmowała zasadniczo trzy grupy zagadnień:
- Przegląd najważniejszych obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie archidiecezji łódzkiej (a nawet szerzej makroregionu łódzkiego), w tym obiektów kościelnych drewnianych i murowanych, obiektów ruchomych, stanu starodruków i szat liturgicznych etc.
- Działania mające na celu ratowanie najcenniejszych i najbardziej zagrożonych dzieł sztuki w naszym regionie.
- Najnowsze kierunki badań naukowych mające na celu opracowanie wszechstronnych nieinwazyjnych metod badania obiektów zabytkowych oraz przegląd zagrożeń biologicznych wraz z omówieniem najnowszych metod dezynfekcji i zabezpieczenia przed zniszczeniem.
Szkoda, że prawo dotyczące ochrony zabytków jest tak mało znane. Wiedza ta jest konieczna przy podejmowaniu wszelkiego typu decyzji w pracach konserwatorskich. Dlatego problematyka ta znalazła także odzwierciedlenie w programie konferencji. Zagadnienie to zostało szczegółowo omówione w referacie przedstawiciela Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Żyjemy w czasach, kiedy komercja zalewa nas ze wszystkich stron. Trzeba bardzo uważać, aby rzeczy, które, choć trudne i wymagające od nas wysiłku w odbiorze, nie zostały zaprzepaszczone. Kościoły, rzeźby, piękne stare obrazy, cenne starodruki mają służyć nam i przyszłym pokoleniom. My współcześni zajmujący się tą problematyką musimy zadbać o to, by czas i niepamięć nie zatarły tego co cenne, piękne i wartościowe.
Przeglądu stanu zabytków sakralnych na terenie makroregionu łódzkiego dokonał wojewódzki konserwator zabytków - mgr inż. arch. Wojciech Szygendowski. O obiektach sakralnych znajdujących się w Muzeum Archidiecezji Łódzkiej opowiedział jego dyrektor - ks. Jerzy Spychała. Problemy gromadzenia, wystawiennictwa i konserwacji starodruków omówił prof. dr hab. Rafał Leszczyński, Muzeum Archidiecezji Łódzkiej. O zabytkach diecezji łowickiej mówił ks. Stanisław Majkut, natomiast temat szat liturgicznych przybliżyła zebranym mgr Karolina Stanilewicz.
Wystąpienia te uświadomiły słuchaczom, ile cennych zabytków znajduje się w naszym makroregionie. Niestety, ich stan wymaga stałej opieki i konserwacji. I tu szerokie pole do popisu dla ludzi nauki, którzy pracują nad nowymi bardziej skutecznymi i efektywnymi metodami ratującymi je przed zniszczeniem. Spośród wielu metod ciekawą i unikalną techniką jest termowizja. Zagadnienie to zostało przedstawione przez dr. hab. Bogusława Więcka z Instytutu Elektroniki Politechniki Łódzkiej i dr hab. Marię Poksińską z Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu. Stosując tę metodę można bezinwazyjne dotrzeć do wielu tajemnic, jakie kryją nie tylko warstwy zewnętrzne zabytków.
Konwencjonalne metody konserwacji obiektów zabytkowych stają się niewystarczające, aby sprostać coraz większym problemom. Wynika to z ilości obiektów, ich zróżnicowania, stanu zniszczenia oraz jakości stawianych wymagań. Stąd poszukiwanie i stosowanie nowych technik pozwalających poprawić jakość i szybkość konserwacji oraz obniżyć koszty.
Nowoczesną i rzadko stosowaną metodą dezynfekcji i dezynsekcji zainfekowanych obiektów zabytkowych jest technika radiacyjna. Wykorzystuje się właściwości promieniowania jonizującego w celu zniszczenia wszelkiego typu drobnoustrojów stanowiących zagrożenie przede wszystkim dla obiektów muzealnych. Metoda ta była w naszym kraju wykorzystana zaledwie kilkanaście razy, a z obiektów sakralnych należy wspomnieć o ołtarzach z kościoła w Kurowicach i kaplicy cmentarnej w Rząśni, drewnianych rzeźbach Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Jan Nepomucena z Muzeum Archidiecezji w Łodzi oraz figury Madonny z Dzieciątkiem wykonanej z piaskowca ze zbiorów Sztuki Średniowiecznej, własność Muzeum Narodowe w Warszawie. Prace te prowadzone są w Instytucie Techniki Radiacyjnej Politechniki Łódzkiej przez dr. inż. Jana Perkowskiego.
W drugim dniu konferencji odbyła się Gala Naukowa, na której bp Jan Śrutwa omówił role i znaczenie obiektów sakralnych w kulturze narodu i konieczność ich ratowania.
W trakcie dyskusji, która odbyła się na zakończenie konferencji uczestnicy dzielili się cennymi uwagami, które pozwalają pozytywnie patrzeć w przyszłość z nadzieją, że następne lata przyniosą poprawę stanu tego wycinka kultury, jakim są obiekty sakralne.
Obecność młodzieży z klasy kulturoznawczej XXVI Liceum Ogólnokształcącego oraz studentów Seminarium Duchownego napawa optymizmem, że zagadnienia te wpłyną na wrażliwość przedstawicieli młodego pokolenia, co w przyszłości przełoży się na ich zainteresowania tą tematyką. Można mieć nadzieję, że niektórzy z nich będą kontynuować prace uczestników konferencji.