Synod Archidiecezjalny trwa już prawie od roku. Pierwsza, inauguracyjna sesja odbyła się 27 listopada 2004 r. Synod został zwołany po to, aby pobudzić nasz Kościół lokalny do jeszcze głębszego przylgnięcia i naśladowania Chrystusa oraz ożywić ducha apostolskiego. Podczas pierwszej sesji pod dyskusję i głosowanie został poddany dokument przygotowany przez Komisję ds. Przepowiadania i Nowej Ewangelizacji. Podczas drugiej sesji dyskutowano nad dokumentem Komisji ds. Nauki i Wychowania, zatytułowanym Wychowanie katolickie jako propozycja ewangelizacyjna na nowe czasy. Obydwa dokumenty, po uwzględnieniu poprawek, zostały zaakceptowane przez ojców synodalnych.
W sobotę 22 października w auli Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie Synod Archidiecezjalny obradował po raz trzeci.
Tym razem dyskutowano nad dokumentem Komisji ds. Kultu Bożego, zatytułowanym Sprawowanie liturgii w Kościele szczecińsko-kamieńskim. Do prac w synodzie zostały włączone kolejne dwie osoby: ks. dr Sławomir Zyga oraz Łukasz Popiałkiewicz. Trzecia sesja nieprzypadkowo zbiegła się również z uroczystościami związanymi z zakończeniem Roku Eucharystii.
Przewodniczący Komisji ds. Kultu Bożego - ks. dr Kazimierz Mańkowski dokonał ogólnego wprowadzenia w treść omawianego dokumentu. Mówił o adaptacji ogólnych zasad odnowy liturgii określonych w konstytucji Soboru Watykańskiego II o Liturgii Świętej - Sacrosanctum Concilium do warunków lokalnych Kościoła.
Ks. Mańkowski wskazywał na potrzebę spojrzenia na liturgię w kontekście kończącego się Roku Eucharystii. „Cały dokument zmierza ku Eucharystii, która jest szczytem i źródłem całego życia Kościoła”. Przewodniczący, dokonując prezentacji dokumentu, podkreślał, że jest to wersja „robocza” (instrumentum laboris), wymagająca poprawek i dopracowania. Wskazywał również na fakt, iż autorzy dokumentu opierali się na nauce Magisterium Kościoła katolickiego dotyczącym liturgii i Eucharystii.
W dalszej części obrad odbyła się dyskusja nad zaprezentowanym dokumentem. Zostało podanych wiele cennych uwag oraz postulatów dotyczących omawianego problemu. W grupie 22 osób, które zabrały głos, większość stanowiły osoby duchowne. Jako pierwszy głos zabrał ks. Zbigniew Woźniak - wykładowca muzyki kościelnej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego. Mówił, że synod powinien ukazać aktualny stan funkcjonowania Kościoła i wyznaczyć kierunek działania na następne kilka lub nawet kilkanaście lat. Poruszył kwestię oprawy muzycznej Mszy św., podczas której udzielany jest sakrament małżeństwa.
Ks. Woźniak wskazywał także na potrzebę powołania Komisji ds. Muzyki Kościelnej. Poza tym podkreślał fakt, iż pierwsze miejsce wśród śpiewu kościelnego zajmuje chorał gregoriański oraz zaprezentował propozycję regulaminu dla organistów. Prelegent przedstawił również braki omawianego dokumentu. „W dokumencie nie znajdziemy wskazań dotyczących kultu Najświętszego Sakramentu, nie znajdziemy także wytycznych dla fotografów i kamerzystów. Próżno szukać instrukcji dotyczących renowacji i remontu instrumentów. O funkcji kantora czy scholi w zgromadzeniu liturgicznym w dokumencie nie ma nawet wzmianki” - mówił.
Ks. Tadeusz Żebrowski odniósł się do problemu chrztu dzieci, których rodzice są albo niewierzący, albo niepraktykujący. Mówił: „Nie należy w takim przypadku odmawiać chrztu, ale dobrze przygotować rodziców do wypełnienia obowiązków na nich ciążących”. Wskazywał także na konieczność przeniesienia sakramentu bierzmowania na późniejszy wiek, kiedy młodzi ludzie osiągną rzeczywistą dojrzałość.
Eugeniusz Dmytruszewski odniósł się w swojej wypowiedzi do sakramentów. Mówił m. in., że powinno się kłaść większy nacisk na przygotowanie rodziców i chrzestnych, którzy pragną, aby ich dziecko było ochrzczone w wierze katolickiej. Wskazywał na potrzebę odłożenia bierzmowania na czas, kiedy młody człowieka będzie bardziej dojrzały i świadomy wagi sakramentu. Sakrament pokuty i pojednania natomiast, według niego, nie powinien być sprawowany podczas Eucharystii. P. Dmytruszewski wskazywał także na potrzebę tłumaczenia wiernym sensu sakramentu namaszczenia chorych. Poza tym mówił również o potrzebie formacji przyszłych małżonków i konieczności istnienia poradnictwa rodzinnego w każdej wspólnocie parafialnej.
Bp Marian Błażej Kruszyłowicz podkreślał, że muszą być zachowane odpowiednie odstępy między Mszami św. Ksiądz Biskup mówił także o konieczności posługi kapłana w konfesjonale, przynajmniej pół godziny przed Eucharystią. Poza tym wykazał jeden z braków dokumentu - całkowite pominięcie kwestii służby liturgicznej dziewcząt. Mówił, że należy wyraźnie zaznaczyć, iż przy ołtarzu mogą służyć jedynie odpowiednio przygotowani chłopcy i mężczyźni.
Na potrzebę edukacji muzycznej alumnów wskazywał dr Michał Alchimowicz. Natomiast ks. Zygmunt Zawitkowski proponował, aby proboszczowie organizowali indywidualne spotkania z rodzicami dzieci mających przystąpić do I Komunii św. Poruszył także kwestię pochówku skremowanych zwłok i wskazywał na konieczność wypracowania odpowiedniego obrzędu pogrzebu osób ochrzczonych, a niepraktykujących.
Bp Jan Gałecki mówił zaś o konieczności sprecyzowania jasnych przepisów dotyczących umieszczenia tabernakulum w kościołach już istniejących i nowo budowanych.
Interesujące były uwagi ks. dr. Cezarego Korca. Wskazywał on m.in. na konieczność określenia konkretnych wytycznych dotyczących recepcji Soboru Watykańskiego II. Mówił o potrzebie przygotowania rytuału rodzinnego oraz podkreślał znaczenie Słowa Bożego dla liturgii. Ks. dr Korzec przedstawił także pewne braki instrumentum laboris. Mówił, że dokument w ogóle nie odnosi się do Liturgii Godzin w życiu parafialnym oraz nie zawiera żadnej wzmianki o wymaganej lekturze Pisma Świętego podczas sakramentu pokuty i pojednania.
Ks. Leszek Konieczny mówił zaś, że na publiczne czytanie Słowa Bożego w zgromadzeniu należy zezwalać jedynie młodzieży i osobom dorosłym, którzy prowadzą życie zgodne z wiarą.
Na zaniedbywanie spowiedzi św. przez ludzi młodych i o konieczności podjęcia działań, które zaradziłyby temu problemowi wskazywał prof. dr hab. Zygmunt Machoy. Mówił także o godnym pochówku dzieci nienarodzonych.
Natomiast ks. Piotr Leśniak - muzyk oraz znany szczeciński duszpasterz młodzieżowy podkreślał potrzebę rozróżnienia funkcji kantora od funkcji organisty. „Brakuje osoby - kantora, który nie tylko intonuje, ale również kontynuuje śpiew” - mówił ks. Leśniak.
Na potrzebę dokonania ponownej redakcji omawianego dokumentu wskazywał dr Marek Jaskuła. Mówił, że treści zawarte w instrumentum laboris jedynie w niewielkim stopniu dotykają rzeczywistości naszej archidiecezji. Odniósł się także do kwestii kazań i głoszenia Słowa. Brak homilii podczas Mszy św. p. Jaskuła nazwał „bólem serca wielu osób świeckich”.
Ks. Tomasz Ceniuch zaproponował, aby jasno określić, jakich instrumentów muzycznych nie wolno używać podczas liturgii.
Do kwestii architektoniczno-technicznych odniosła się dr Halina Rutyna. W swojej wypowiedzi dr Rutyna podkreślała, że człowiek powinien czuć się w świątyni jak w domu. Ireneusz Maciocha natomiast bardzo krytycznie odniósł się do dokumentu, który - jego zdaniem - jest źle zredagowany, niedopracowany.
Daniel Paszun podkreślał, że nie może być pośpiechu w pracach synodu. Nie ukrywał również oburzenia w kwestii nieodpowiedniego ubioru młodych ludzi uczestniczących w liturgii. Mówił także, że osiągnięcie dojrzałości chrześcijańskiej nie idzie w parze z osiągnięciem dojrzałości psychofizycznej oraz społecznej młodych ludzi. Wskazywał na potrzebę wczesnego przygotowania dzieci i młodzieży do sakramentów. Natomiast ks. prał. Wenancjusz Borowicz mówił, że liturgia - Eucharystia jest wielką tajemnicą i nie powinniśmy o tym nigdy zapominać. „Nie możemy przechodzić obojętnie obok świętości” - podkreślał.
„Dokument nie jest najważniejszy. O wiele ważniejszy jest duch i to, co my uczynimy w naszym codziennym życiu” - mówił prof. dr hab. Andrzej Sulikowski. Podkreślał, że dzieci po odpowiednim przygotowaniu należy dopuścić do publicznego czytania Słowa Bożego. Mówił: „Nie można dzieciom odmawiać prawa do czytania Słowa i dyskusji”. Odniósł się także do kwestii posługi liturgicznej dziewcząt - ministrantek, które powinny mieć możliwość służenia przy ołtarzu. Mówił o dyskryminacji kobiet w Kościele oraz wskazywał na potrzebę popularyzacji udzielania Komunii św. na rękę.
Obrady podsumował abp Zygmunt Kamiński. Mówił: „Jeśli nie będzie dyskusji w parafiach, to nasze spotkania nie przyniosą żadnych owoców. Jestem wdzięczny za klimat tej dyskusji. Powinna być ona jeszcze bardziej zacięta” - powiedział Metropolita. Natomiast ks. dr Kazimierz Mańkowski podziękował za wszystkie uwagi na temat dokumentu - zarówno te negatywne, jak i pozytywne. Podkreślał, że to jest instrumentum laboris - dokument roboczy, niedoskonały, wymagający przepracowania. Podkreślał również istotny fakt, iż pochylamy się nad tajemnicą Boga, który przemawia do nas w liturgii. Przewodniczący Komisji ds. Kultu Bożego wskazywał także na potrzebę większego zaangażowania świeckich w liturgię. Trzecia sesja synodu zakończyła się głosowaniem nad dokumentem (aby dokument został przyjęty, musi uzyskać 2/3 głosów ojców synodalnych). Ojcowie synodalni przyjęli z poprawkami dokument przygotowany przez Komisję ds. Kultu Bożego.
Znaczącym wydarzeniem tego dnia, które niejako korespondowało z synodalnymi obradami dotyczącymi liturgii, było uroczyste zakończenie Roku Eucharystii w naszej archidiecezji. O godz. 16.00 w archikatedrze św. Jakuba uroczystej Mszy św. koncelebrowanej przewodniczył abp Zygmunt Kamiński.
W homilii Ksiądz Arcybiskup wskazywał na uczniów Jezusa, którzy zdążali do Emaus i którzy byli pogrążeni w beznadziei. Z pomocą przyszedł im sam Jezus Chrystus. „My również - nauczał Metropolita - powinniśmy korzystać z pomocy, jaką nam oferuje Chrystus”. Arcypasterz mówił, że musimy otwierać nasze umysły i serca na łaskę Jezusa. Abp Kamiński odniósł się również do trzeciej sesji synodalnej. „Dzisiaj dyskutowaliśmy, jak sprawować te święte tajemnice, aby przyniosły błogosławiony owoc” - mówił. Wskazywał również na potrzebę jedności i wspólnoty. „Niech ten synod przybliży nas do Jezusa Chrystusa i umocni nas we wspólnocie” - mówił Ksiądz Arcybiskup.
Na zakończenie Mszy św. Metropolita dokonał zawierzenia całej archidiecezji Jezusowi ukrytemu w Najświętszym Sakramencie. Następnego dnia - w niedzielę - akt zawierzenia został powtórzony we wszystkich kościołach archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.
W konstytucji o Liturgii Świętej czytamy m.in., że liturgia jest „szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i jednocześnie jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc” (KL 10). My wszyscy - ochrzczeni i bierzmowani - tworzymy Kościół i jako kapłański lud Boży jesteśmy uprawnieni i zobowiązani do świadomego, czynnego, zewnętrznego i wewnętrznego udziału w liturgii. Powinniśmy cały czas o tym pamiętać i nieustannie dążyć do tego, aby coraz lepiej uświadamiać sobie znaczenie tej wielkiej tajemnicy i pełniej w niej uczestniczyć.