Historia jest nauczycielką życia. Można jej uczyć się na wiele sposobów i w wielu miejscach. Do najważniejszych należą jednak placówki muzealne, gromadzące i udostępniające zwiedzającym zabytki przeszłości. Do ich zadań należy bowiem troska o zachowanie dziedzictwa materialnego całego narodu, bądź jakiejś jednej grupy społecznej, wyznaniowej, narodowej, itp. Duże zasługi w tej dziedzinie mają muzea kościelne, istniejące niemal w każdej diecezji. Zajmują się one przede wszystkim gromadzeniem zabytków sztuki sakralnej. Jedną z najmłodszych tego typu placówek w Polsce jest Muzeum Diecezjalne w Rzeszowie.
Placówka utworzona została 15 sierpnia 1997 r. na mocy dekretu ordynariusza rzeszowskiego bp. Kazimierza Górnego. Tym samym aktem prawnym obowiązek zorganizowania i kierowania jej pracami zlecony został ks. Franciszkowi Dziedzicowi, ówczesnemu proboszczowi parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rzeszowie (Staroniwa). W następstwie podjęto szereg prac organizacyjnych, m.in. w budynku Kurii Diecezjalnej w Rzeszowie przy ul. Zamkowej 4 przygotowano odpowiednie pomieszczenia dla przechowywania i eksponowania zabytków, pozyskano oraz przeprowadzono konserwację wielu dzieł sztuki sakralnej. Działania te trwały kilkanaście miesięcy. Ich owocem było uroczyste otwarcie Muzeum Diecezjalnego, którego dokonał bp Górny 25 września 1998 r. Uroczystość ta stała się częścią obchodzonych w Rzeszowie Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturowego.
Rzeszowskie Muzeum Diecezjalne zajmuje się gromadzeniem zabytków sztuki sakralnej, wyłączonych już z użytku kultowego, a znajdujących się na terenie diecezji rzeszowskiej. Większość najcenniejszych zabytków z tego terenu już wcześniej, jeszcze na długo przed powstaniem diecezji rzeszowskiej, pozyskały muzea diecezjalne w Tarnowie i Przemyślu. Ten fakt w dużym stopniu decyduje o skromniejszych wartościowo zbiorach rzeszowskiej placówki. Niemniej, w ciągu zaledwie 7 lat jej funkcjonowania zgromadzono ponad 600 eksponatów sztuki sakralnej. Zasadniczy trzon zbiorów stanowią: rzeźby gotyckie, rzeźby i obrazy barokowe, monstrancje oraz księgi liturgiczne. Do cenniejszych eksponatów należą m.in.: wczesnośredniowieczna wapienna kropielnica domowa, pochodząca z Włoch, XIV-wieczny krucyfiks (pochodzący z kościoła w Rożnowicach), XVI-wieczna rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego (ze Sławęcina), XVII-wieczny obraz przedstawiający Chrystusa u słupa (z Czudca), XVIII-wieczna rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego (z Lubli), gotycka figura Matki Bożej, wykonana przed 1410 r. w stylu Pięknych Madonn (z okolic Jasła), feretron przedstawiający Matkę Bożą Niepokalaną na globie ziemskim, depczącą głowę węża, wykonany w 1698 r. w kręgu szkoły Dolabellego (z Bączala Dolnego), stacje drogi krzyżowej z przełomu XVII i XVIII w. (z Osieka Jasielskiego), zespół gotyckich rzeźb z początku XVI w., przedstawiający apostołów (dar Bronisława Cmeli), gotycka chrzcielnica z piaskowca, datowana na 1350 r. (z Pstrągowej), gotycka figura z czarnego dębu, ukazująca bp. Wigberta oraz zbiór zabytkowych monstrancji z przełomu XVIII i XIX w.
Z roku na rok Muzeum wzbogaca się o nowe eksponaty. Jego zasługą jest też ratowanie często bezcennych zabytków kultury sakralnej przed zniszczeniem. Wyłączone bowiem z użytku kultowego, zapomniane, w dłuższej perspektywie nie miałyby szans przetrwania. W Muzeum poddawane są niezbędnym zabiegom konserwatorskim, a następnie udostępniane. Dzięki temu zabytki te - świadectwo wiary i kultury duchowej poprzednich pokoleń - wciąż niosą przesłanie, zawarte w nich przez twórcę. Funkcjonowanie Muzeum i jego stały rozwój jest możliwy przede wszystkim dzięki ogromnemu zaangażowaniu ks. Dziedzica, a także dzięki wsparciu władz diecezjalnych, państwowych władz konserwatorskich oraz licznych ofiarodawców.
Muzeum Diecezjalne jest specyficzną placówką kulturalną. Eksponowana jest w nim bowiem kultura religijna katolickiej wspólnoty wyznaniowej. Dlatego, choć nie jest miejscem sakralnym, to jednak zgromadzone w nim przedmioty, pobudzają do refleksji nad własną religijnością i odniesieniem do Boga. Muzeum więc, choć na pozór wydaje się być tylko ekspozycją zabytków, poprzez zawarte w nich ponadczasowe wartości, ubogaca zwiedzających pod względem religijnym, kulturalnym i artystycznym.