Reklama

Kościół w Narwi

Niedziela podlaska 42/2001

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika został ufundowany przez króla Zygmunta Starego i jego żonę królowę Bonę. Akt fundacyjny wystawiono w Wilnie 7 grudnia 1529 r., pod którym podpis złożył biskup wileński Jan z Książąt Litewskich. W 1604 r. parafia narewska wchodziła w skład dekanatu bielskiego diecezji łuckiej i w jej granicach leżała aż do trzeciego rozbioru Polski. W 1797 r. władze pruskie utworzyły biskupstwo wigierskie z ziem diecezji żmudzkiej, wileńskiej i łuckiej. Na terenie nowo powstałej diecezji znalazła się parafia narewska. W 1528 r. istniała parafia w Bielsku Podlaskim utworzona w 1430 r. W 1544 r. na południowym wschodzie powstała parafia w Kleszczelach, w 1567 r. na północy parafia Zabłudów, a w 1617 r. parafia w Strabli, granicząca z parafią narewską od zachodu. W 1777 r. powstał filialny kościół w Narewce. W 1795 r. Narew znalazła się w zaborze pruskim, zaś Narewka i jej okolice włączone zostały do Rosji. Po traktacie tylżyckim parafia w Narewce pozostała samodzielną placówką. W ramach carskich represji popowstaniowych w 1866 r. kościół w Narewce został zamknięty, a odłączone niegdyś ziemie wschodnie powróciły pod administrację kościoła w Narwi. W 1871 r., parafia narewska obejmowała 111 miejscowości, a jej terytorium wynosiło około 3000 km2. W 1908 r. trzy lata po wydaniu przez rząd carski ukazu terytorialnego ponownie powstała parafia w Narewce. W okresie międzywojennym założono kolejne samodzielne parafie w Hajnówce (1923 r.) i w Białowieży (1926 r.). W 1939 r. na terytorium parafii narewskiej leżały 72 miejscowości. Zamieszkiwało ją 950 parafian. W 1925 r. nastąpiła także zmiana przynależności parafii pod względem diecezjalnym. Narew została włączona do nowo powstałej diecezji pińskiej. Działania I i II wojny światowej nie miały wpływu na zwiększenie i uszczuplenie terytorium parafii narewskiej. Król Zygmunt Stary i królowa Bona uposażyli parafię narewską w dwie ziemie zwane Chanieruszczyzna i Łochwynoszczyzna wraz ze wszystkimi dobrami i korzyściami z nich płynącymi. Nadali też młyn na rzece Łoknicy, prawo połowu ryb na stawach i rzece Narew oraz dziesięcinę snopkową od wszelkiego zboża, które mieszczanie narewscy mogli zamienić na równowartość pieniężną składaną co roku w dniu św. Błażeja. Proboszcz narewski otrzymał prawo pobierania myta od wszystkich osób przejeżdżających przez most w Narwi. Osoby jadące, czterema końmi obowiązane były płacić grosz, dwoma końmi pół grosza, a opłata od pojedynczego jeźdźca wynosiła dwa obole. Zygmunt Stary nadał także kościołowi plac pod budowę domu, zabudowań gospodarczych i karczmy, z której dochód przeznaczano na utrzymanie szkółki parafialnej. Król zrezygnował z części podatków płaconych przez mieszczan narewskich do skarbu królewskiego, kierując je na budowę, wykończenie kościoła i zabudowań plebańskich. W 1529 r. Narew uzyskała prawa magdeburskie, które regulowało niektóre sprawy między mieszczanami a Kościołem. W miejsce dziesięciny snopkowej wprowadzono obowiązek dostarczania jednej miary żyta i owsa lub grochu. Mieszczanie zostali zobowiązani do płacenia plebanowi dwóch oboli zamiast przekazywania daniny w mięsie. Przywilej lokacyjny określał nowe zasady pobierania mostowego przez proboszcza. Z opłat zwolnieni zostali mieszczanie narewscy pędzący bydło i konie na pastwiska oraz wszyscy, którzy udawali się i powracali z wtorkowego targu w Narwi. Tym dość bogatym funduszem parafia narewska cieszyła się od momentu jej powstania przez 268 lat. Wraz z rozbiorami Polski zaczął się też uszczuplać i majątek Kościoła.

Kościół parafialny w Narwi znajduje się nad brzegiem rzeki Narew. Obecna światynia jest drugim kościołem od czasów powstania parafii narewskiej w 1528 r. Według analizy aktu z 1700 r. wynika, że kościół w Narwi był zniszczony, groził zawaleniem i planowano budowę drugiego. Akt zaś z 1759 r. mówi, że kościół jest już nowy, od fundamentów odbudowany przez ks. Ludwika de Piaucoura. Był to kościół drewniany, zbudowany na fundamencie z drewna sosnowo-modrzewiowego, ciosanego. Po pół wieku swego istnienia wymagał większych remontów. Jak podaje inwentarz z 1804 r. dwie wieże groziły ruiną i potrzebowały natychmiastowej naprawy. W 1817 r. ks. Paweł Popławski (proboszcz narewski) ze składek parafian rozpoczął krycie dachu gontem na całym kościele i naprawił pokrzywione przez wiatr wieże. Lata pięćdziesiąte XIX w. były dla kościoła narewskiego okresem dalszych, poważnych remontów. Burzliwe lata I wojny światowej, jak też i wojna w 1920 r. nie oszczędziły świątyni w Narwi. Po ustąpieniu wojsk sowieckich w 1921 r. kościół w Narwi znajdował się w opłakanym stanie. Ówczesny proboszcz, ks. Stanisław Szczemirski wspólnie z parafianami naprawił wyrządzone szkody. Jak wynika z opisu ks. Stanisława Łukaszewicza w przededniu wybuchu I wojny światowej w 1939 r. świątynia narewska była w dobrym stanie. Obecny, drugi kościół wybudowany w latach 1738-1748 więcej niż przez wiek nie zmienił swego wyglądu w strukturze zewnętrznej. Dopiero po 112 latach od chwili odbudowy świątyni zmieniono wygląd zewnętrzny elewacji frontowej i całego kościoła, który zachował się bez istotnych zmian do dziś. Kościół składa się z nawy głównej, dwóch naw bocznych, dwóch zakrystii, chóru, kruchty i przedsionka. Nawa główna jest oddzielona od naw bocznych filarami, które wyrastają z podłogi i prowadzą aż do końca pierwszej kondygnacji. Trzy filary oddzielają nawę główną od strony lewej nawy bocznej i takie same trzy od strony prawej. Filary przechodzące w gzyms tworzą powyżej pierwszej kondygnacji tzw. galerię, która obiega dookoła nawę główną. Wykonana jest ona z drewnianych desek w misterny sposób powycinanych, które tworzą jak gdyby kratę okalającą całą nawę główną powyżej pierwszej kondygnacji. Nawa główna przechodzi w prezbiterium. Na środku prezbiterium znajduje się ołtarz główny zbudowany w stylu renesansowym. Posiada kilkukondygnacyjną nastawę ustawioną osobno w tylnej części ołtarza, gdzie mensa ołtarzowa przylega do tej nastawy. Na środku, w półokrągłej wnęce jest umieszczona figura św. Stanisława Biskupa Męczennika wykonana w drewnie. Po obu stronach nastawy ołtarzowej są cztery okrągłe kolumny wykonane w stylu jońskim i umieszczone po dwie z każdej strony. Całość nastawy ołtarzowej symbolizuje Trójcę Święta. Na środku, między mensą ołtarzową a wnęką z figurą św. Stanisława znajduje się tabernakulum, a nad nim tron służący do umieszczania Najświętszego Sakramentu w monstrancji. Między filarami w nastawie ołtarzowej umieszczone są figury: św. Jana, św. Mateusza, św. Łukasza i św. Marka - wszystkie wielkości dorosłego człowieka. Nad miejscem, gdzie nawa główna przechodzi w prezbiterium jest umieszczona belka łącząca obie ściany tej nawy z drugą kondygnacją. Na tejże belce umieszczony jest statuał: Pan Jezus wiszący na krzyżu, pod krzyżem zaś znajduje się z jednej strony figura Matki Bożej, a z drugiej św. Jana Apostoła. Po prawej stronie od głównego ołtarza mieści ambona bogato zdobiona różnymi formami ornamentów. Ambona posiada także nadbudowę w formie daszku pięknie rzeźbionego, który był uwieńczony pozłacanym słońcem z rozchodzącymi się promieniami wyrzeźbionymi w drewnie.

Na tle rzeźb: Pana Jezusa i św. Jana Chrzciciela przedstawiających chrzest Chrystusa w Jordanie umieszczona jest chrzcielnica. Wykonana jest w kształcie fontanny z owalną głowicą, gdzie przechowuje się wodę święconą do chrztu. Całość wykonana jest - podobnie jak ambona - piękną, snycerską robotą. Wyrzeźbione ornamenty są pozłocone i posrebrzone, co dodaje chrzcielnicy piękny i bogaty wygląd. Po lewej stronie, patrząc od ołtarza głównego, znajduje się nawa boczna, a w niej dwa ołtarze boczne. Pierwszy ołtarz jest pod wezwaniem Matki Bożej Szkaplerznej. Cały zbudowany jest z drewna, posiada dwie kolumny w stylu toskańskim po jednej z każdej strony nastawy ołtarzowej. Cały ołtarz jest zbudowany w stylu renesansowym. W centrum jego nastawy, między dwiema kolumnami znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Postać Maryi ukazana jest do kolan z Dzieciątkiem siedzącym na lewej ręce, w prawej dłoni berło. Pan Jezus prawą ręką błogosławi, lewą dotyka ręki Maryi. "Suknia Maryi w kolorze czerwono-brązowo-czarnym, przepasana czerwonym paskiem w talii. Na sukni ciemnozielony płaszcz, na piersi biało-szary. W prawej dłoni Maryi żółto-brązowe berło. Na głowie żółto-ugrowa korona z czarnymi kamieniami szlachetnymi. Wokół głowy Chrystusa jasnożółty nimb. Sukienka żółto-ugrowa przepasana zielonym paskiem w talii. Stopy bose. Koszulka pod sukienką z koronkowym kołnierzykiem. Tło w tonacji brązowo-czerwonej, wokół głowy Maryi rozżółcone z żółtymi promieniami rozchodzącymi się promieniście. Lico nie przykryte koszulkami, które umieszczono na kopii. Obraz ten był namalowany na dębowych deskach. Zarówno brak materiałów źródłowych, jak i bibliografii uniemożliwia ustalenie przez kogo i na czyje zlecenie obraz został namalowany. Analiza sposobu malowania skłania do stwierdzenia, że obraz pojawił się w kościele w Narwi w wieku XVIII. Na skutek uderzenia odłamkami bomby z II wojny światowej powstały dwa otwory w koszulkach i obrazie, a także w drewnianym podłożu" (K. Stawecki) . W 1997 r. obraz został odnowiony przez konserwatora zabytków w Białymstoku mgr. Krzysztofa Staweckiego. W tej samej nawie znajduje się drugi ołtarz zbudowany w stylu barokowym.

Po prawej stronie, patrząc od prezbiterium, jest druga nawa boczna. Podobnie jak w lewej nawie są dwa ołtarze, które były umieszczone w podobny sposób, jak w poprzedniej oraz odpowiadały pod względem budowy i struktury opisanym ołtarzom bocznym. W pierwszym ołtarzu jest obraz Matki Bożej Częstochowskiej, a w drugim św. Antoniego. Za drzwiami głównymi, prowadzącymi z kruchty do kościoła, znajduje się chór. Nie jest jednak ustalona data umieszczenia organów. Wiadomo na pewno, że w latach czterdziestych XIX w. kościół w Narwi miał już "ośmiogłosowy organ" i jak podaje księga rachunkowa w 1836 r. była dokonana reperacja tego organu. Podczas działań wojennych w 1944 r. zostały zniszczone. W 1962 r. przywieziono z Bociek organy czterogłosowe. W 1999 r. wyremontowano je i wstawiono 3 głosy brakujące.

W kościele znajdują się również różnej wielkości figury przedstawiające świętych, jak: św. Piotra i św. Pawła, św. Augustyna, św. Ambrożego, św. Annę i św. Helenę. Umieszczone one są na filarach rozdzielających nawę główną od bocznych. Rzeźby te są wykonane w stylu barokowym.

Kościół narewski posiada dzwonnicę. Data budowy jest nieznana. Z posiadanych materiałów wynika, iż pierwsza wzmianka o dzwonnicy pochodzi z 1700 r. i mówi, że była ona całkiem zniszczona, lecz już zostało zgromadzone drzewo na budowę nowej. Inwentarz sporządzany pod koniec XVII w. wymienia dzwonnicę, którą zbudował ks. Adam Kłokocki, proboszcz narewski.

Na terenie parafii narewskiej oprócz kościoła znajdowały się kaplice dworskie przy dworach: w Hoźnej, Leniewie, Wieżance oraz dwa cmentarze grzebalne - stary, znajdujący się przy drodze prowadzącej do Bielska Podlaskiego wraz z murowaną kaplicą i nowy - położony za rzekę Narew przy drodze do Białegostoku. Były również inne świątynie i kaplice obrządku grekokatolickiego, czyli unickiego, które po kasacie Unii w 1839 r. zostały zamienione na cerkwie prawosławne. Znajdowały się one: w mieście Narwi (na starym cmentarzu) i w następujących wsiach: Łosince, Czyżach, Korninie, Trześciance, Puchłach, Klejnikach, Berezowie i Kuraszewie.

Jesienią 1961 r. dokonano kapitalnego remontu kościoła z zewnątrz. Od pierwszych dni lipca 1961 r. do 8 grudnia tego roku malowano kościół wewnątrz wraz ze złoceniem ołtarzy i figur. Wówczas proboszczem narewskim był ks. Józef Horodeński. Jak wynika z opisów prowadzonych przez proboszcza narewskiego ks. Eugeniusza Rogowskiego - w 1971 r. przeprowadzono remont dachu, na kościele zmieniono łaty i gont. Wiosną 1984 r. wymieniono spróchniałe podwaliny i założono fundamenty. Przed kościołem i wokół kościoła ułożono chodniki z kamienia.

Dzięki staraniom ks. Edmunda Tararuja - obecnego proboszcza narewskiego, w 1986 r. dokonano remontu plebanii i domu parafialnego, zwanego organistówką. Wymieniono w kościele instalację elektryczną z aluminiowej na miedzianą oraz pomalowano kościół z zewnątrz. W 1998 r. pokryto wieżyczki kościoła taśmą miedzianą i wymieniono zgniłe elementy wieżyczek. W czerwcu 1998 r. rozpoczęły się prace przy naprawie dachu kościelnego i trwały do 1999 r. W kościele wymieniono stacje drogi krzyżowej na nowe, drewniane. Wymieniono również stare żyrandole na nowe. W 1999 r. przeprowadzono remont organów z dodaniem głosów.

W nocy z 18 na 19 czerwca 1999 r. włamano się do kościoła. Włamywacze wybili okno w zakrystii, przecięli dwa pręty metalowe ( 12 mm) w kracie okiennej, ale do zakrystii nie weszli. Wyłamali drzwi zewnętrzne drugiej zakrystii, ale też dalej nie weszli, być może dlatego, że włączyła się syrena alarmowa. Prokuratura Powiatowa w Hajnówce umorzyła dochodzenie, ponieważ nie wykryto sprawców przestępstwa.

Na przełomie roku 2000/2001 rozpoczęto konserwację wnętrzna kościoła pod nadzorem konserwatora wojewódzkiego w Białymstoku.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2001-12-31 00:00

Ocena: 0 -1

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Dominikanie: Paweł M. wydalony z zakonu i ze stanu duchownego

2025-02-20 11:39

[ TEMATY ]

komunikat

dominikanie

Red.

Po wyczerpaniu środków odwoławczych, decyzją Generała Zakonu Dominikanów, Paweł M. został prawomocnie wydalony ze stanu duchownego i z Zakonu. Proces karny na drodze administracyjnej był prowadzony przez Generała Zakonu z upoważnienia watykańskiej Dykasterii Nauki Wiary - informuje w komunikacie przesłanym KAI Szymon Popławski OP, socjusz prowincjała.

W imieniu prowincjała o. Łukasza Wiśniewskiego OP informuję, że po wyczerpaniu środków odwoławczych, decyzją Generała Zakonu, Paweł M. został prawomocnie wydalony ze stanu duchownego i z Zakonu. Proces karny na drodze administracyjnej, który zakończył się wydaleniem ze stanu duchownego w marcu 2024 r., był prowadzony przez Generała Zakonu z upoważnienia Dykasterii Nauki Wiary. Natomiast o wydaleniu br. Pawła M. z Zakonu, zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, zdecydował Generał Zakonu wraz ze swoją Radą. Nasza Prowincja nie brała udziału w działaniach prawnych. O decyzjach Generała Zakonu i Stolicy Apostolskiej informowaliśmy na bieżąco - z upoważnienia Kurii Generalnej - osoby skrzywdzone przez Pawła M.
CZYTAJ DALEJ

Klinika Gemelli: nieznaczna poprawa stanu Ojca Świętego

2025-02-20 20:04

[ TEMATY ]

papież Franciszek

PAP/EPA/MASSIMO PERCOSSI

Klinika Gemelli

Klinika Gemelli

Stan kliniczny Ojca Świętego nieznacznie się poprawił. Nie ma gorączki, a jego parametry hemodynamiczne (tętno, ciśnienie krwi) pozostają stabilne - zapewnia w wieczornym komunikacie Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej.

Dziś rano papież przyjął Eucharystię, a następnie poświęcił się pracy - czytamy w watykańskim komunikacie.
CZYTAJ DALEJ

USA/ W sobotę prezydent Duda spotka się z Trumpem

2025-02-21 17:41

[ TEMATY ]

Donald Trump

Andrzej Duda

Karol Porwich/Niedziela

Prezydent Andrzej Duda

Prezydent Andrzej Duda

Prezydent Andrzej Duda spotka się w sobotę z prezydentem USA Donaldem Trumpem - powiedziały PAP w piątek źródła dyplomatyczne. Do spotkania może dojść w Białym Domu lub na konferencji Conservative Political Action Conference (CPAC) pod Waszyngtonem.

Według informacji PAP spotkanie planowane jest na godzinę 13.30 (19.30 w Polsce). Pierwotnie mowa była o tym, że do spotkania dojdzie w Białym Domu. (PAP)
CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję