Homilia biskupa płockiego Stanisława Wielgusa wygłoszona podczas ostatniego dnia sympozjum „Sekty - zamaskowane zniewolenie”

Doszliśmy do ostatniego już dnia naszego sympozjum, poświęconego w tym roku bardzo aktualnemu problemowi, a mianowicie zniewoleniu, jakie przynoszą wielu ludziom dynamicznie rozwijające się w ostatnich dziesiątkach lat sekty.
Pragnę serdecznie podziękować referentom z Księdzem Kardynałem Stanisławem Nagym na czele, którzy wygłosili w minionych dniach cenne referaty, a także wszystkim uczestnikom sympozjum, zwłaszcza tym, którzy przybyli na to naukowe spotkanie z różnych stron kraju.
Szczególne podziękowania za trud organizacyjny pragnę wyrazić rektorowi ks. prof. Ireneuszowi Mroczkowskiemu oraz bezpośrednim organizatorom sympozjum, tj. Kołu Naukowemu Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku z jego opiekunem ks. dr. Remigiuszem Stacherskim i prezesem Koła alumnem Michałem Podgórskim.
Przed chwilą wsłuchiwaliśmy się w poruszające słowa, wyjęte z II Listu św. Pawła do Tymoteusza: „Głoś naukę w porę i nie w porę, wykazuj błąd, napominaj, podnoś na duchu z całą cierpliwością w każdym nauczaniu. Przyjdzie bowiem chwila, kiedy zdrowej nauki nie ścierpią, ale według własnych pożądań - ponieważ ich uszy świerzbią - będą sobie mnożyli nauczycieli. Będą się odwracali od słuchania prawdy, a obrócą się ku zmyślonym opowiadaniom” (por. 2 Tm 4, 2-4).
Słowa św. Pawła były aktualne dla chrześcijan żyjących w czasach wczesnego chrześcijaństwa, aktualne były przez minione dwa tysiące lat, aktualne są także obecnie, w początkach trzeciego tysiąclecia ery chrześcijańskiej. Na próżno szukalibyśmy takiej epoki w historii Kościoła, która wolna byłaby od fałszywych nauczycieli, głoszących fałszywe poglądy religijne, i uzurpujących sobie przy tym jednocześnie miano natchnionych przez Boga proroków.
Kościół żył przez wieki w określonym, historycznym i kulturowym kontekście, często zupełnie mu niesprzyjającym, gnębiony przez różne prześladowania, kryzysy i groźne rozłamy. Mimo to wychodził zawsze zwycięsko z tych opresji. Co więcej, wychodził z nich umocniony z coraz to bardziej rozwiniętą doktryną teologiczną.
Dziś również zmuszony jest zmierzyć się z poważnymi, być może poważniejszymi niż dawniej trudnościami i zagrożeniami, sięgającymi już nie tyle różnic doktrynalnych czy dyscyplinarnych, ale istoty samego chrześcijaństwa, które obecnie jako takie kwestionowane jest przez wrogi mu ateistyczny liberalny sekularyzm, przez powracające z cienia historii nowe pogaństwo, a także przez obce zupełnie duchowi chrześcijaństwa i rozliczne, zrodzone z kultur odmiennych niż europejska, sekty.
Specjaliści oceniają, że ok. 70% sekt nowej generacji wywodzi się z ideologii New Age. Ideologia ta, mająca charakter światowego ruchu światopoglądowego czy pseudoreligijnego, jest bardzo podatną glebą dla rodzenia się sprzecznych z chrześcijaństwem poglądów religijnych. Należy jej poświęcić zatem szczególnie dużo uwagi.

Zjawisko New Age we współczesnym świecie

New Age rozwinął się w Stanach Zjednoczonych w latach 60. ubiegłego wieku. Do Europy przeniknął po 1985 r. Od strony programowej określany jest różnorako: jako nowa religia, religia przyszłości, nowa orientacja czy nowa filozofia życia. New Age nie posiada ściśle określonego systemu doktrynalnego, chociaż prezentuje pewne wspólne różnym jego odłamom tezy. Zwolennicy tego ruchu podejmują niezliczone działania, mające na celu transformację świadomości społeczeństw i poszczególnych ludzi, aby zrealizować przejście ludzkości z pełnej przemocy, jak twierdzą, racjonalistycznej, stechnicyzowanej, nieszanującej przyrody, chrześcijańskiej epoki Ryb - w epokę Wodnika, która ma być epoką harmonii, pokoju, szczęścia, radości, oświecenia, nowego podejścia do przyrody oraz prawdziwego postępu. Działania te są bardzo różnorodne. Realizują je poszczególne grupy New Age, stosując mnóstwo technik aplikowanych ludzkiemu ciału i duchowi, takich np. jak: joga, medytacja, mantry, monotonny śpiew, hipnoza, bezwzględne posłuszeństwo wobec guru itd. Przemiana ma objąć nie tylko jednostkowe życie człowieka, lecz także całe życie społeczne i polityczne ludzkości. Ma objąć swoim zasięgiem pracę, handel, technikę, media, szkolnictwo, wychowanie, kulturę; jednym słowem całokształt życia społeczeństw.

Źródła New Age

Rodzi się pytanie, z jakich źródeł wywodzi się New Age? Badacze zajmujący się tym ruchem wskazują na wiele czynników, które przyczyniły się do jego zaistnienia. Jako główne podaje się następujące:
1. New Age jest swojego rodzaju reakcją na rozmaite kryzysy współczesnej cywilizacji, takie mianowicie jak: prowadzone wojny, zagrożenie bronią masowej zagłady, postępujące gwałtownie ubożenie większości ludności na świecie, głód, zanieczyszczenie powietrza, wody i ziemi, choroby cywilizacyjne, psychopatologie, kryzys dotychczas uznawanych wartości, oderwanie od natury itp.
2. Wypływa z rozczarowania w stosunku do dotychczasowych filozofii i współczesnej nauki - jako zbyt redukcjonistycznych, tj. nieuwzględniających holistycznego widzenia rzeczywistości oraz odrzucających doświadczenie religijne i nadprzyrodzone; z rozczarowania w stosunku do kultury przemysłowej i niepohamowanego indywidualizmu, konsumeryzmu, praktycznego materializmu i skrajnego egoizmu nietroszczącego się o przyszłość i środowisko; a także z rozczarowania w stosunku do religii chrześcijańskiej - jako zbyt zracjonalizowanej, patriarchalnej i autorytarnej; oraz z rozczarowania w stosunku do instytucji politycznych - jako niezdolnych do ulepszania świata; a także w stosunku do oficjalnej medycyny i psychiatrii - jako niezdolnych skutecznie leczyć ludzi.
3. W związku z powyższymi rozczarowaniami New Age dokonuje radykalnego zwrotu do filozofii, religii i medycyny Dalekiego Wschodu.
4. Bezpośrednio także sięga do tradycji różokrzyżowców, masonerii oraz ideologii rewolucji francuskiej.
5. Bardzo wyraźnie nawiązuje do poglądów gnostyckich, które wyłoniły się już w pierwszych latach chrześcijaństwa, towarzyszyły mu przez stulecia, a szczególnego znaczenia nabrały w Europie w okresie reformacji, równolegle rozwijając się z naukowymi wizjami świata w XVIII i XIX w. Odrzucały one obraz Boga osobowego i koncentrowały się na innych istotach, pośrednikach między Bogiem i światem.
6. Należy zaznaczyć, że New Age w pełni akceptuje teorię ewolucji Darwina wyjaśniającą jakoby ewolucję całego kosmosu we wszystkich jego wymiarach, także w wymiarze duchowym.
7. Absorbuje rozpowszechniony przez neomarksizm i postmodernizm relatywizm oraz wrogość w stosunku do wiary chrześcijańskiej.
8. W oparciu o biologię i fizykę usiłuje stworzyć systemową teorię całej rzeczywistości jako całości, obejmującej jakiekolwiek powiązania, zależności i korelacje wszystkich elementów kosmosu, w tym także człowieka, którego wyjątkowość w świecie oraz wolność całkowicie kwestionuje.
9. Sięgając po biologię i spirytyzm, New Age stara się wyjaśnić dynamikę świata, wypełnionego, jak twierdzi, boską, wszechobecną, ale nieosobową energią; świata wolnego od osobowego Boga, od religijnych instytucji, tradycji, autorytetu, dogmatów oraz od obiektywnych zasad moralnych.
10. Bazuje na tzw. transpersonalnej psychologii, kładącej nacisk na doświadczenia mistyczne, przeżycie transcendencji, ekstazę, medytację oraz przeżycia parapsychologiczne w rodzaju telepatii, jasnowidztwa itp.
11. Przejmuje, odbudowuje i rozbudowuje teozofię, z jej ideą kosmosu przenikniętego duchem i kosmiczną świadomością utożsamianą z Bogiem; teozofię w wydaniu zwłaszcza Heleny Bławatskiej i Alicji A. Bailey. Należy przy tym zwrócić uwagę na to, że założone w 1875 r. przez Bławatską „Towarzystwo Teozoficzne” miało na celu połączenie elementów tradycji wschodnich i zachodnich w typie spirytyzmu ewolucjonistycznego. Miało też doprowadzić do odrzucenia - jak mówili zwolennicy teozofii - „irracjonalnego fanatyzmu i sekciarstwa tradycyjnego chrześcijaństwa”. Towarzystwo Teozoficzne postulowało w związku z tym następujące działania: 1) utworzenie zaczątków uniwersalnego braterstwa ludzkości, bez różnicy rasy, wiary, kasty lub koloru skóry; 2) rozwijanie studium porównawczego religii, filozofii i nauki, w celu wykazania ich całkowitej równoprawności; 3) podjęcie badań niewyjaśnionych jeszcze, ukrytych sił natury; 4) zdecydowaną walkę o emancypację kobiet, z którą wiązał się ściśle atak na „męskiego” Boga judaizmu, chrześcijaństwa i islamu; 5) propagowanie w miejsce judeo-chrześcijańskiego obrazu Boga - hinduskiego kultu bogini-matki; 6) wzywanie do praktykowania tzw. cnót kobiecych.

Centralne i wspólne dla różnych grup New Age tematy

Istotą New Age jest dowolne łączenie różnych działań, osób, idei, przekonań religijnych, wizji itp. Nie jest w związku z tym ruchem jednorodnym. Niemniej jednak można w nim wyodrębnić pewne, wspólne dla wszystkich jego odłamów, tematy i tezy. Najważniejsze z nich są następujące:
1. Kosmos stanowi organiczną całość, ożywianą przez Energię, która jest utożsamiana z Duszą i Duchem.
2. W kosmosie istnieją rozmaite istoty duchowe, pośredniczące między różnymi postaciami bytu.
3. Istoty ludzkie są zdolne sięgnąć do niewidzialnych, wyższych sfer bytu i kontrolować swoje życie, poza śmiercią. Człowiek nie jest właściwie bytem osobowym, lecz elementem wspólnoty biosferycznej, w której wszystko, co istnieje, jednoczy się i wzajemnie przenika.
4. Istnieje tzw. wieczne poznanie, które jest uprzednie i wyższe w stosunku do wszystkich religii i kultur.
5. Zwolennicy New Age mają posłusznie poddać się kierownictwu oświeconych nauczycieli, czyli guru.
6. Człowiek winien się sam ponownie stwarzać, samorealizować, tzn. doskonalić, bez uciekania się do pomocy jakichkolwiek sił i łask nadprzyrodzonych; ma się doskonalić sam, wyłącznie za pomocą szerokiej gamy technik i terapii.
7. Powinien odrzucić biblijną antropologiczną wizję człowieka, według której ludzie stanowią ośrodek wszechświata, jako doskonalsi od innych bytów. Jest inaczej, mówi New Age, człowiek w niczym nie jest lepszy od innych stworzeń, przeciwnie jest nawet od nich gorszy, bo zagraża środowisku naturalnemu.
8. Grzech w ideologii New Age nie istnieje. Istnieje tylko niedoskonała świadomość, a tożsamość człowieka rozpuszczona jest w bycie uniwersalnym i w procesie kolejnych wcieleń. Grzech nie jest możliwy, ponieważ człowiek nie może dokonać wolnego wyboru między dobrem i złem. Jest zdeterminowany przez wszechświat. Zarówno śmierć, jak i życie są iluzją, z uwagi na odwieczny proces metasomatozy.
9. Nie jest konieczne objawienie lub zbawienie, które pochodziłoby spoza ludzkiego świata. Człowiek sam się zbawia i oczyszcza w kołowrocie wcieleń. Ludzkie „ja” jest początkiem i końcem oraz miarą wszystkiego. Środkami prowadzącymi do samozbawienia mają być u wyznawców New Age różne praktyki medytacyjne, rytuały, narkotyki itp.
10. Bóg istnieje, ale nie jest to Bóg osobowy ani transcendentny. Nie jest On wolnym i miłującym Stwórcą i Władcą wszechświata, lecz „bezosobową energią”, immanentną w stosunku do świata, z którym stanowi „jedność kosmiczną”. Jest pojmowany jako „zasada życia”, duch, czy też dusza świata, jako całkowita suma świadomości istniejącej w świecie. W pewnym sensie dla zwolenników New Age wszystko jest Bogiem.
11. New Age mówi o Chrystusie, ale nie ma na myśli Jezusa Chrystusa. Słowa „chrystus” używa w znaczeniu tytułu, który przyznaje temu, kto osiągnął taki stan świadomości, w którym sam postrzega swoją boskość; postrzega to, że stał się „nauczycielem uniwersalnym”. Tylko w takim sensie Jezus, postać historyczna, jest w ideologii New Age „chrystusem”. Na podobnej zasadzie tytuł „chrystusa” należy odnieść do takich postaci, jak: Budda, Mani, Dżina, Mahomet czy do innych twórców religii.
12. New Age łatwo tłumaczy problem zła. Dotykające człowieka zło i cierpienie, w jego ujęciu, to jest coś, na co zasłużyliśmy wskutek błędów popełnionych we wcześniejszych wcieleniach.
13. Zdaniem wyznawców ruchu New Age żadna religia nie może sobie rościć prawa do bycia jedynie prawdziwą. Nowa era, która się wyłania, będzie zaludniona przez doskonałe istoty, które zapanują nad kosmosem. Chrześcijaństwo należy wyeliminować ze świata, by nie utrudniało procesu powstawania i rozwoju religii globalnej, złożonej z rozmaitych elementów wszystkich religii, oraz procesu ustanawiania nowego porządku światowego.

Ocena New Age z chrześcijańskiego punktu widzenia

Chociaż New Age uważa sam siebie za religię przyszłości, to już z istoty swojej niszczy korzenie wszelkiej religii, skoro odrzuca Boga osobowego, objawienie, grzech, różnicę między dobrem a złem, łaskę, potrzebę kultu, pokuty i zbawienia. Używając religijnych pojęć, bogiem nazywa kosmiczną energię, łaską - przemianę świadomości, Chrystusem - wielokrotne wcielanie się boskiej energii, zbawieniem - samodoskonalenie się człowieka, kontemplacją - przyglądanie się sobie samemu, a medytacją - wyłączenie umysłu.
New Age nie uwzględnia ani złych skłonności ludzkiej natury, ani realiów społecznych. Jest teorią całkowicie utopijną. Odrzuca chrześcijańską wizję rzeczywistości i chrześcijańską antropologię, nie przyjmując żadnej różnicy między światem a Bogiem oraz między człowiekiem a Bogiem. Wmawia współczesnemu człowiekowi, że nie ma absolutnego dobra, ani absolutnej prawdy. Jest bardzo groźny, ponieważ kwestionuje konieczność nawracania się człowieka oraz dążenia do zbawienia przez służbę Bogu i ludziom.
New Age, pretendujący do roli uniwersalnej nadreligii, stojącej ponad wszelkimi prawdami wiary, zasadami moralnymi, autorytetem, objawieniem, kościołami itd., to w gruncie rzeczy pełen fantazji, nieuporządkowany logicznie, irracjonalny i dość przypadkowy zlepek fragmentów z różnych religii, gnozy, magii, astrologii i parapsychologii.
Jako taki New Age stanowi zagrożenie dla wiary współczesnych katolików, zwłaszcza dla młodzieży, która jest niekrytyczna, i którą urzeka to, co nowe, zwłaszcza gdy nie stawia się żadnych wymagań moralnych i nie nakłania do żadnych praktyk religijnych, zezwalając na wszystko i głosząc postulat absolutnej, niczym nieograniczonej wolności. New Age przyciąga ludzi przepojonych zrelatywizowaną, postmodernistyczną ideologią tzw. „poprawności politycznej”, która lansowana jest dziś przez potężne siły polityczne, w Ameryce i w Unii Europejskiej, a także przez wpływowe media, internet oraz całą współczesną popkulturę, w której za największą wartość, wprost za świętość, uważa się nieograniczoną żadnymi zasadami moralnymi i dogmatami wolność, tzw. autentyzm wyrażający się w robieniu tego, co się podoba, bez zwracania uwagi na innych; autonomię powiązaną ze skrajnym, egoistycznym indywidualizmem itd.
New Age stanowi zagrożenie, ale jednocześnie szczególne wyzwanie dla katolicyzmu. Jest swoistym znakiem czasu dla współczesnego Kościoła. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że jest jedną ze współczesnych odpowiedzi na nurtujące żyjącego tu i teraz człowieka pytania egzystencjalne i pytania ostateczne.
Ani kapłan, ani inteligent katolicki, ani społecznik, katecheta czy ktokolwiek inny, zaangażowany w życie Kościoła, nie może przechodzić do porządku dziennego nad nowymi ideowymi wyzwaniami naszych czasów, do których należy w pierwszym rzędzie ideologia New Age. Trzeba podejmować wszechstronne działania, by współczesny człowiek; zwłaszcza ulegający rozmaitym wpływom młody człowiek, właśnie w Kościele mógł znaleźć odpowiedź na nurtujące go pytania; by właśnie tu mógł odnaleźć możliwości zaspokojenia swojej tęsknoty za Bogiem, by tu mógł w pełni rozwijać swoją duchowość. Istnieją przecież liczne ośrodki duszpasterskie, naukowe, duchowe i kulturowe, które można idealnie wykorzystać do udzielania odpowiedzi, na które w sposób fałszywy odpowiada New Age.
New Age jest ideologią niebezpieczną, bardzo zbliżoną do szatańskiej postawy wobec Boga, która wyraziła się w słowach Lucyfera: „Nie będę Ci służył”! Jest ideologią otwarcie nieprzyjazną w stosunku do chrześcijaństwa, odrzucającą zdecydowanie samą istotę chrystianizmu. Dlatego, jak mówi wydany przez Papieską Radę ds. Kultury i Papieską Radę ds. Dialogu Międzyreligijnego dokument Jezus Chrystus dawcą wody żywej należy dziś zachować szczególną czujność wobec tej ideologii i sekt, mających w niej swoje korzenie. Należy w pierwszym rzędzie rozeznać pozornie niewinne sposoby ich oddziaływania na ludzką świadomość.
Istnieje duża liczba grup New Age, które sięgają po każdą możliwość, by ukazać ludziom swoją filozofię i namówić ich do jej przyjęcia. Bardzo często wciskają się one do środowisk i ośrodków katolickich, szczególnie szkolnych i akademickich. Należy pilnie kontrolować wiarygodność osób, grup i instytucji, które deklarują, że mogą kompetentnie przedstawić istotę i zadania New Age.
Nie można także zapominać o tym, że istnieją bardzo silne instytucje międzynarodowe, dysponujące wielkimi możliwościami ekonomicznymi, politycznymi i medialnymi, które wprost zajmują się propagowaniem New Age.
Niektóre grupy tej ideologii organizują swoje spotkania jako grupy modlitewne bądź medytacyjne. Wykorzystując brak pogłębionej formacji teologicznej ludzi dobrej woli, znajdują w nich łatwo swoich zwolenników; także spośród spragnionych duchowości katolików.
Należy także zwracać uwagę na zbyt radykalne elementy w ruchu ekologicznym czy feministycznym, które są zakorzenione w ideologii New Age, i w żadnym wypadku nie dadzą się pogodzić z katolicyzmem.
New Age stanowi dla katolicyzmu wyzwanie, które należy podjąć, i to nie tylko polemicznie, lecz także na drodze cierpliwego dialogu, realizowanego zawsze w duchu Kościoła i jego wskazań. Wszystkie zagadnienia trzeba zawsze łączyć z Chrystusem. To On jest jedynym Zbawicielem świata. To On jest, jak słyszeliśmy w dzisiejszej Ewangelii, jedyną Drogą do zbawienia, jedyną i niezmienną Prawdą oraz jedynym źródłem wiecznego Życia, którego nikt poza Nim dać człowiekowi nie może. Amen.