Podczas planowych prac remontowych, konserwatorskich i archeologicznych na początku stycznie odkryto ponad siedemset artefaktów, w tym 486 złotych monet. "Każdy przedmiot zostanie szczegółowo zinwentaryzowany i zakonserwowany" - zapewnił R. Grochowski.

Kolejnym etapem było odkrycie i przebadanie sześciu krypt. Usunięto z nich pochówki w trumnach i zalegające poniżej szkielety w jamach grobowych. "W miejscach, które pogłębialiśmy, istnieje nienaruszony poziom średniowiecznego cmentarza. Powstał on najprawdopodobniej na przełomie XIV i XV wieku. W przeważającej mierze były to pochówki beztrumienne" - dodał kierownik badań.

Kolejną ciekawostką jest to, że w krypcie przy południowej ścianie prezbiterium znajdowało się ossuarium. "Nie wiemy, skąd te kości pochodzą: czy wyjęto je z krypt, wydobyto w trakcie prac ziemnych w kościele czy z przykościelnego cmentarza" - mówił dalej absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wyraził pragnienie, aby ludzkie szczątki wydobyte z trumien w kryptach nr 1, 2, 3, 4 powróciły do bydgoskiej katedry i zostały tam pochowane w nowych trumnach.

W jednej z odkrytych trumien znajdowały się szczątki ks. Józefa Turkowskiego, proboszcza bydgoskiej fary w latach 1845-70. "Dużą zagadką dla nas jest pochówek w środkowej krypcie. Spoczywał w niej kapłan ułożony głową na wschód z drewnianym kielichem w dłoniach. Do tej samej krypty został dołożony inny pochówek - kobiety z dzieckiem. Z naszych analiz wynika, że te osoby nigdy się ze sobą nie spotkały, dlatego że drugi pochówek odbył się od 40 do 60 lat po śmierci osoby duchownej" - powiedziała prof. dr hab. Małgorzata Grupa z Pracowni Dokumentacji i Konserwacji Instytutu Archeologii UMK w Toruniu.

Podkreśliła, że trumnę kobiety z dzieckiem złożono po skosie. Świadczy o tym fakt, że dziecko znalazło się w nogach, a powinno być ułożone przy piersi kobiety. "Na piersi wspomnianego kapłana znajdował się duży szkaplerz. Przypuszczamy, że mógł być on założycielem Bractwa Szkaplerznego w farze" - dodała pani profesor.

W kolejnej krypcie znaleziono pochówek osoby świeckiej z głową w kierunku zachodnim (duchowni zazwyczaj byli chowani w kierunku wschodnim). W trumnie był też szkaplerz, ale o innym układzie ikonograficznym. "Na szczycie trumny znaleziono namalowany herb, być może Doliwa (polski herb szlachecki). Pełne odtworzenie herbu wymaga współpracy z heraldykami. Mam nadzieję, że dzięki nowym odkryciom historię fary opowiemy na podstawie badań archeologicznych i źródeł pisanych, co poszerzy znacząco naszą wiedzę na temat zwyczajów funeralnych XVII i XVIII wieku w Bydgoszczy, kontaktów handlowych z Europą i nie tylko" - powiedziała dr hab. M. Grupa.

W katedrze trwają również prace konserwatorskie, którymi kieruje Aleksandra Jaskulska. Zakładają one m.in. ściągnięcie warstw przemalowań monochromów do modernistycznej warstwy ukończonej w roku 1928. Jedno z najważniejszych odkryć znajduje się na styku ściany południowej ze ścianą wschodnią - są to malowidła gotyckie. "Jest m.in. czerwony zacheuszek - krzyż z rozszerzającymi się ramionami. Najprawdopodobniej ściana ta była dedykowana fundatorom, stąd część herbu i napisy, wszystko na wyprawce wapienno-piaskowej" - powiedziała konserwatorka.

Prace są prowadzone do wysokości 4,5 metra. "Mamy piękny gotyk w Bydgoszczy, jednakże pozostał on w niewielkim procencie pod warstwami późniejszych tynków. W warstwie zakończonej w roku 1928 każda część świątyni ma swoją tematykę i wszystkie dekoracje są artystycznie spójne. Prezbiterium zostało zaprojektowane i przemyślane w każdym detalu" - podkreśliła A. Jaskulska.