Wobec klęski Niemiec Wielkopolanie szykowali się do zrzucenia niemieckiego panowania. 10 listopada 1918 r. ukonstytuowała się w Poznaniu, działająca oficjalnie, Naczelna Rada Ludowa, która postanowiła w grudniu zwołać sejm przedstawicieli dzielnic zaboru pruskiego. W przewidywaniu powstania uaktywniono działalność POW.

Oficjalnie działały: polska Straż Ludowa i inne organizacje.

26 grudnia 1918 r., pomimo sprzeciwu niemieckich władz centralnych, przyjechał do Poznania (z misją aliancką) witany entuzjastycznie Ignacy Paderewski. Zatrzymał się on w „Bazarze” - centrum życia polskiego. Nazajutrz wydarzenia potoczyły się lawinowo. W godzinach popołudniowych przed Paderewskim w „Bazarze” przeciągnął pochód tysięcy polskich dzieci. Nastrój euforii, flagi polskie i aliantów - działały deprymująco na Niemców. Padły z ich strony strzały (nieszkodliwe), zaczęli zdzierać flagi, demolować lokale polskie... Straż Ludowa i POW rozbroiły Niemców. Zaczęło się powstanie. 28 grudnia Poznań został oswobodzony. Przywódcami stali się Polacy - byli oficerowie niemieccy (np. kpt. Tomaszewski). Na dworcu rozbrajane były pociągi z wojskiem niemieckim, opanowano radiostację i pocztę.

Działania powstańcze rozwinęły się w całej Wielkopolsce, wszędzie przejmowano władzę. Główne walki toczyły się nad Notecią z niemieckim Heimatschutzem z Bydgoszczy. 30 grudnia odbył się w Poznaniu uroczysty pogrzeb ośmiu poległych bohaterów (w tym Franciszka Ratajczaka i Antoniego Andrzejewskiego).

Powstaniem dowodził kpt. Stanisław Taczak, a później gen. Józef Dowbór-Muśnicki.

Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu odmówiła pertraktacji z Niemcami w sprawie podziału Wielkopolski na dwie regencje: bydgoską (dla Niemców) i poznańską (dla Polaków).

W toku ciężkich walk organizowała się Armia Wielkopolska. Była ona doskonale wyposażona z magazynów niemieckich. Szybko ubrano wszystkich w polskie rogatywki. Armia ta wytrzymała kontruderzenie do 16 lutego 1919 r., kiedy to marszałek Foch zmusił Niemców do zawarcia rozejmu. Linia frontu stała się linią demarkacyjną. Niemieckie napaści i prowokacje trwały do 28 czerwca, kiedy podpisano traktat wersalski z Niemcami.

Niestety, wielu Wielkopolan z poduszczenia niemieckiego chciało separatyzmu, nie chcąc łączyć się ze zrujnowaną Polską. Dopiero w sierpniu Armia Wielkopolska podporządkowała się Naczelnemu Dowództwu Polskiemu i władze cywilne Wielkopolski podporządkowały się rządowi centralnemu w Warszawie. Pułki wielkopolskie w 1920 r. należały do najlepszych w wojsku polskim.

Powstanie wielkopolskie - choć skrawki Wielkopolski pozostały przy Niemcach (np. Piła) - było jedynym udanym powstaniem polskim.