Autorzy inicjatywy "Świecka szkoła" chcą, by lekcje katechezy Kościoły i związki wyznaniowe opłacały z własnych środków. Pod dotyczącym tego postulatu projektem nowelizacji ustawy o systemie oświaty zebrali ponad 100 tys. podpisów. W środę ma się odbyć w Sejmie jego pierwsze czytanie. Stanowisko rządu oznacza, że projekt zostanie najprawdopodobniej odrzucony.

Inicjatywą "Świecka szkoła" kieruje Leszek Jażdżewski, publicysta i redaktor naczelny miesięcznika „Liberte”. Jej celem jest doprowadzenie do zmiany ustawy o systemie oświaty. Pomysłodawcy domagają się, by nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych nie mogła być ani w części, ani w całości finansowana z budżetu państwa, ale żeby robiły to Kościoły.

Rząd negatywnie ocenia zmiany opisane w projekcie. Zaproponowano w nim przyznanie prawa do decydowania o udziale w lekcjach religii w szkołach ponadgimnazjalnych wyłącznie uczniom, z pominięciem decyzji rodziców. Kolejna proponowana zmiana to wprowadzenie zakazu finansowania lekcji religii w szkołach publicznych ze środków budżetowych.

W odniesieniu do propozycji wprowadzenia zasady mówiącej o tym, że decyzja o udziale w lekcjach religii należałaby wyłącznie do uczniów, rząd podkreśla, że może to stanowić istotne naruszenie praw rodziców.

Konstytucja RP (art. 48) gwarantuje bowiem rodzicom prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie powinno uwzględniać poziom dojrzałości dziecka, wolności jego sumienia i wyznania. Z tego względu art. 12 ustawy o systemie oświaty, przyznający prawo decydowania o uczestnictwie w lekcjach religii w publicznych szkołach ponadgimnazjalnych osobom pełnoletnim, zdaniem rządu doskonale respektuje zasadę budowania właściwych relacji w rodzinie i współuczestniczenia w podejmowaniu decyzji w miarę pogłębiania dojrzałości dziecka.

Kolejna kwestia dotyczy wprowadzenia zakazu finansowania lekcji religii za środków publicznych.

Według rządu, finansowanie zajęć z religii przez kościoły lub inne związku wyznaniowe, czyli praktycznie przez rodziców, którzy są członkami tych wspólnot religijnych, byłoby naruszeniem dwóch zasad konstytucyjnych: wolności religii i bezpłatności nauki.

Art. 53 ust. 4 Konstytucji mówi o tym, że religia kościoła czy związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole. Z tego względu wprowadzenie odpłatności za uczestnictwo w nauczaniu religii, organizowanej w szkole publicznej, mogłoby być odbierane jako naruszanie zagwarantowanej wolności religii.

Zajęcie negatywnego stanowiska w sprawie projektu rekomendowała minister edukacji narodowej Anna Zalewska. Jej zdaniem, standardem w Unii Europejskiej jest utrzymywanie lekcji religii z budżetu państwa. – W większości krajów europejskich religia jest finansowana z budżetu państwa – zaznaczyła. W ocenie minister obywatelski projekt ustawy zachęca do łamania konstytucji i Kodeksu pracy; jest również niezgodny z konkordatem. – Ktoś, kto pracuje w szkole, nie może nie mieć zapłacone – podkreśliła.

Krytycznie o merytorycznych założeniach projektu wypowiedziała się Prokuratura Generalna. W swojej opinii dla Sejmu RP prokurator generalny Andrzej Seremet przypomina, że w świetle art. 53 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, nauczanie religii stanowi "immanentny składnik zagwarantowanej w ustawie zasadniczej wolności religii".

Dopełnieniem tej wolności jest zapis z art. 53 ust. 4 mówiący, że religia Kościoła lub związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

Prokurator generalny zauważa też, że nauka religii w Polsce nie jest obowiązkowa. O udziale ucznia w szkolnej katechezie decydują rodzice lub sami uczniowie, jeśli są pełnoletni, poprzez złożenie pisemnego oświadczenia. Po złożeniu oświadczenia udział w tych zajęciach jest dla ucznia obowiązkowy.

Przypominając o regulacjach prawnych dotyczących sposobu organizowania lekcji religii w publicznych szkołach i przedszkolach, Prokuratura wskazuje, że żadne zajęcia ujęte w ramowym planie nauczania w szkole publicznej nie mogą być realizowane odpłatnie, bo stanowiłoby to naruszenie art. 70 ust. 2 Konstytucji. Zgodnie z nim, nauka w szkołach publicznych jest bowiem bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych za odpłatnością, ale dotyczy to publicznych szkół wyższych.

Andrzej Seremet w swojej opinii podkreśla ponadto, że w państwach Unii Europejskiej nauczanie religii w szkołach publicznych, poza kilkoma wyjątkami, jest obecne i ma charakter obowiązkowy albo dobrowolny w zależności od wyboru rodziców lub uczniów.

We wszystkich państwach, w których nauczanie religii występuje w publicznym systemie oświaty, także w tych, gdzie ma ono charakter fakultatywny, jest ono finansowane ze środków publicznych - wskazał Andrzej Seremet.

Z badania CBOS przeprowadzonego w marcu 2015 r. wynika, że nauczanie religii w szkole nie jest rażące dla 82 proc. Polaków. Dokładnie taki sam odsetek dorosłych obywateli naszego państwa wypowiedział się w tej sprawie w roku 2013.