Na świecie występuje ponad 120 tys. gatunków grzybów. Jedynie 1841 uznanych jest za jadalne.
Niewiele jest pozostałości (np. malowideł naskalnych), które świadczyłyby o tym, że grzyby były powszechnym pokarmem naszych przodków. Z drugiej strony wiemy, że jadali oni przeróżne
rośliny, a więc z pewnością i grzyby, których w lasach i na łąkach było pod dostatkiem. Ponadto na podstawie obserwacji ludów żyjących we wczesnych
okresach rozwoju cywilizacyjnego można przypuszczać, że zbierane były grzyby jadalne i trujące. I dziś bowiem ludy pierwotne wykorzystują grzyby trujące podczas polowań i połowów
oraz... w celach zbrodniczych. Znane są też sposoby przyrządzania z najgroźniejszych roślin zarodnikowych, np. leków, środków farmaceutycznych czy powodujących halucynacje.
Najczęściej jednak grzyby występują w kuchni, zarówno jako warzywo, jak i przyprawa. Posiadają znikomą wartość odżywczą, lecz zawierają dużo glikogenu, witamin z grupy
B, duże ilości witaminy PP, białko, sole mineralne oraz związki azotowe. Ponadto są niskokaloryczne. Jednak... traktujmy lepiej grzyby jako przysmak niż pożywienie.
W przeważającej większości są roślinami rosnącymi dziko w lasach i na łąkach. Znamy jednak gatunki uprawiane przez ludzi, jak np. pieczarka. O jednej jej odmianie,
tzw. kamiennym grzybie, pisał już Teofrast (uczeń Arystotelesa) w IV w. przed Chr. O hodowli grzybów pisał też Hipokrates w V i IV w. przed Chr. A w I
w. przed Chr. lekarz grecki Diskorides doradzał, jak otrzymać najlepsze grzyby w hodowli. W I w. po Chr. zasłynął w historii muchomor cesarski, którym cesarzowa
Agrypina otruła swego męża, cesarza Klaudiusza. Pierwszy atlas grzybów ukazał się w XVI w., jego autorem był Pietrandrea Mallioli.
Ciekawostka: Zanim na ziemi pojawił się człowiek, hodowlą grzybów zajmowały się (i robią to do dziś) mrówki z Ameryki równikowej. Hodują grzyby, ponieważ to ich jedyny pokarm. Prace rozpoczynają
od wybrania odpowiedniej gleby, następnie spulchniają ją łapkami, użyźniają dobranym nawozem roślinnym. W tak przygotowanej ziemi zakopują grzybnię. Gdy zacznie ona owocować, zbierają plony,
magazynują młode owocniki. Dbają o to, by w ziemi została wystarczająca ilość grzybni-matki na następne owoce.
Obecnie największymi producentami pieczarek są Stany Zjednoczone, Francja i Japonia. Japończycy zajmują się ponadto hodowlą gąsek. Powszechna w świecie jest też uprawa boczniaka.
W polskiej tradycji kulinarnej grzyby są głęboko osadzone. Do najchętniej zbieranych i jedzonych gatunków należą: borowik, pieczarka, rydz, maślak, kurka (inaczej pieprznik jadalny),
gąska żółta i siwa oraz podgrzybek, zwany też czarnym łebkiem.
Z grzybów (surowych i suszonych) można przygotowywać najrozmaitsze potrawy. Z suszu przyrządza się na Kujawach lubianą od dawna zupę wigilijną, grzyby otoczone w mące
obsmaża się na oleju. Grzyby w dawnej kuchni ludowej były ważnym uzupełnieniem i tak skromnego pożywienia, w okresach głodu często jedyną strawą. Również dziś wielu amatorów
czeka na jesienne zbiory tych smakołyków.
W naszej szerokości geograficznej grzyby pojawiają się w lasach przeważnie po letnich burzach i jesiennych deszczach. Dlatego też grzyb cieszył się w starożytności
dużym szacunkiem: krył w sobie tajemnicę, był zrodzony z pioruna - wcześniej nie było widać ani pąków, ani owoców. W średniowieczu, kiedy głośno było o czarownicach,
mówiło się, że grzyby są ich dziełem. Alchemicy natomiast dopatrywali się w grzybach tajemnicy stworzenia, czyli życia odrodzonego przez zgniliznę, przez śmierć.
O tym, że grzyby są wciąż obecne w naszym życiu świadczą liczne przysłowia: „Dwa grzyby w barszcz”, „Gdy grzyby wielkie korzenie mają, wielką zimę zapowiadają”,
„Gdzie jeden grzyb, tam i drugi”, „Grzybki smaczne, ale nie ze wszystkim zdrowe”, „Gdy się grzyby zrodzą, chleba mało”. Na koniec nie sposób nie
zacytować fragmentu Pana Tadeusza A. Mickiewicza:
Panienki za wysmukłym gonią borowikiem,
Którego pieśń nazywa grzybów pułkownikiem.
Wszyscy dybią na rydza; ten wzrostem skromniejszy
I mniej sławny w piosenkach, za to najsmaczniejszy,
Czy świeży czy solony, czy jesiennej pory,
Czy zimą.
A w tym roku w lasach susza...
Pomóż w rozwoju naszego portalu