Jednym ze skutków grzechu pierwszych rodziców była utrata daru nieśmiertelności. Wyjęci uprzednio spod prawa śmierci, Adam i Ewa po swoim upadku poddani zostali prawu sprowadzającemu naturalny kres ich życiu.
Maryja, Matka Zbawiciela, zgodnie z przekonaniem podzielanym już przez pierwszych chrześcijan, nieskażona skutkami grzechu pierworodnego, została z duszą i ciałem przeniesiona do Nieba, a Jej śmierć była śmiercią pozorną i nazywano ją „przejściem” lub „zaśnięciem”.
Teologowie, zwłaszcza wschodni, postrzegali wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny jako udział w zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Chrystusa. Maryja, jako pierwsza z ludzi, otrzymała pełnię darów wysłużonych przez Jej Syna. Jest pierwszą, która uczestniczy z duszą i ciałem w pełni chwały uwielbionego człowieczeństwa swego Syna. Jej wniebowzięcie jest zapowiedzią oczekującego także i nas udziału w chwale zmartwychwstałego Chrystusa. Ojcowie Soboru Watykańskiego II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele nazwali Maryję obrazem i początkiem rzeczywistości mającej stać się udziałem wszystkich członków Kościoła (por. nr 68).
Papież Pius XII w encyklice „Fulgens corona” (1953) stwierdził: „Ze względu bowiem na te dwa niezwykłe przywileje (Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia – przyp. red.), udzielone Bogurodzicy, tak początek Jej ziemskiej pielgrzymki, jak i jej koniec rozbłysły jasnym światłem. Doskonałej niewinności Jej duszy, wolnej od wszelkiej zmazy, odpowiada w sposób niezwykle harmonijny najpełniejsze uwielbienie Jej dziewiczego ciała, a Ona jak była złączona ze swym Jednorodzonym Synem w walce przeciwko piekielnemu wężowi, tak razem z Nim uczestniczy w chwalebnym triumfie nad grzechem i jego przesmutnymi następstwami.”
Według apokryficznych przekazów świadkami wniebowzięcia mieli być wszyscy Apostołowie, którzy na ten dzień zostali zgromadzeni w cudowny sposób przy Jej łożu i asystowali przy złożeniu Jej ciała do grobu. Następnego dnia nie było w nim ciała Maryi, a na jego miejscu znajdowało się kwiecie. Tradycja lokowała te wydarzenia na jerozolimskiej górze Syjon. Upamiętniały je wznoszone na tym miejscu kolejne kościoły. W krypcie obecnej Bazyliki Wniebowzięcia na Syjonie znajduje się urocza rzeźba Matki Zbawiciela spoczywającej na śmiertelnym łożu.
Liczni artyści najpierw w Grecji, Kapadocji, Egipcie, a potem we Włoszech, Francji, Hiszpanii przedstawiali wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny na barwnych freskach i ikonach czy na iluminacjach umieszczanych w średniowiecznych rękopisach. Sceny „zaśnięcia” lub „wniebowzięcia” znajdujemy w ornamentacji licznych świątyń romańskich, gotyckich i barokowych. Do najbardziej znanych należy wykonana w XII wieku mozaika w bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie, przedstawiająca Maryję zasiadającą obok swego Boskiego Syna na tym samym niebiańskim tronie.
W licznych polskich kościołach przedstawienie Wniebowzięcia znajduje się na obrazach umieszczonych w nastawach głównych ołtarzy i na sklepieniach świątyń. Do najbardziej znanych należy kompozycja rzeźbiarska „zaśnięcia” matki Bożej Wita Stwosza w krakowskiej Bazylice Mariackiej w Krakowie oraz kompozycja „wniebowzięcia” umieszczona w ołtarzu jasnogórskiej Bazyliki w Częstochowie.