Obrazy patronów cechowych

Charakterystyczną cechą twórczości malarzy żywieckich było powiązanie jej z organizacją cechową. Cechy bowiem obok parafii były głównym źródłem zamówień na dzieła sakralne. Od połowy XIX w. wzrosła liczba zamówień na malowidła religijne, przeznaczone do wiejskich kapliczek, chałup i na chorągwie kościelne.
"Na Wystawie w będzińskim Muzeum przeważają dwie kategorie tematyczne - wizerunki Matki Bożej i obrazy patronów cechowych. Każdy cech miał swojego patrona, który przez swój zawód, jak np. św. Homobon (patron cechu krawców), lub przez wydarzenia ze swojego życia wiązał się w jakiś sposób z rzemiosłem wykonywanym przez organizację cechową. Wierzono, że wstawiennictwo świętych zapewnia pomyślność, dlatego ich wizerunki umieszczano w księgach cechowych, kaplicach czy chorągwiach procesyjnych" - wyjaśnia Agnieszka Milka, pracownik Muzeum. Na Wystawie można zobaczyć np. wizerunki św. Piotra - patrona kowali oraz św. Mikołaja - patrona piekarzy. Ciekawymi obiektami są również obrazy przedstawiające św. Józefa - patrona cechu zbierackiego wraz z symbolami rzemiosł, skupionych w tym cechu.

Maryjna tematyka

Obrazy maryjne z kolei związane były z żywiołowo rozwijającym się w XIX stuleciu kultem Matki Bożej. Maryja przedstawiana była w malarstwie na różne sposoby. Rozmaitość ikonografii maryjnej wiązała się też z istnieniem na ziemiach polskich licznych sanktuariów maryjnych. Szczególna cześć, jaką w tych miejscach odbierały cudowne obrazy, wiązała się z zapotrzebowaniem na ich kopie. Na ekspozycji przedstawiono kilka typów najpopularniejszych wizerunków Matki Bożej, np. obraz Matki Bożej Gidelskiej, Matki Bożej Gromnicznej czy Matki Bożej z La Salette. W zbiorach twórców żywieckich mało jest natomiast kopii Czarnej Madonny. Zapewne pielgrzymi żywieccy woleli nabyć ten święty obraz u stóp Jasnej Góry, niż zamawiać go u miejscowego malarza. Największą grupę wizerunków maryjnych w prezentowanych zbiorach stanowi pięć obrazów Matki Bożej z Dzieciątkiem, tzw. Madalskiej, nazywanej też Madonną Żywiecką. Obraz przedstawia siedzącą Maryję, trzymającą oburącz stojącego na Jej kolanach Jezusa, z rączką uniesioną w geście błogosławieństwa. Wizerunek nawiązuje wyraźnie do pięknych Madonn mistrzów włoskich. Najstarszy z obrazów, autorstwa Andrzeja Madalskiego z 1836 r., pochodzi z kościoła Przemienienia Pańskiego w Żywcu. Dzieło tego twórcy cieszyło się dużą popularnością, stąd liczne jego kopie.

Rodzinna twórczość sakralna narodziła się na Żywiecczyźnie dość późno. Zapotrzebowanie na dzieła sakralne zaspokajane były początkowo przez ośrodki produkcyjne Małopolski, Śląska i Węgier. Dopiero w XVII w. zaczęli pojawiać się miejscowi twórcy. Wówczas na tym terenie działa m.in. Fabian Sabinowicz (1610-80) - twórca wielu obrazów i polichromii kościołów żywieckich. W XVIII zaś stuleciu powiększyło się grono ludowych twórców. Należy wymienić zwłaszcza Stanisława Lisickiego oraz rodzinę Komonieckich. Największy rozwój twórczości sakralnej przypada na schyłek XVIII w. i trwa aż do początków XX stulecia. Z tego też okresu prezentowanych jest najwięcej dzieł.
Na przełomie XIX i XX w. wraz z zalewem wsi znacznie tańszymi oleodrukami produkcja dzieł sakralnych dla masowego odbiorcy uległa znacznemu ograniczeniu, a w XX stuleciu twórczość ta na Żywiecczyźnie całkowicie zanikła.