Drugi przystanek naszej „niedzielnej” wędrówki po muzeach to ukłon w stronę najmłodszych, na progu wakacji warto bowiem wiedzieć, dokąd się udać, by zaczerpnąć trochę kultury, zobaczyć coś niecodziennego i jednocześnie dobrze, aktywnie się bawić (kolejność priorytetów dowolna). A ponieważ, umówmy się, każdy ma w sobie coś z dziecka, nawet jeśli wcale nie chce się do tego przyznać, to i te starsze dzieci z łezką w oku wrócą do wspomnień, które wzbudzi przynajmniej część z proponowanych przez nas miejsc. Taką mamy nadzieję!

W co się bawić

Kieleckie Muzeum Zabawek i Zabawy to propozycja dla tych, których ciekawi, czym bawiły się dzieci, które od dawna już nie są dziećmi. W trosce o zgromadzone dziedzictwo kulturowe muzeum, którego początki sięgają 1979 r., „systematycznie powiększa kolekcję, zapraszając wszystkich do międzykulturowego, interdyscyplinarnego dialogu na temat roli zabawek i zabawy oraz ich kontekstów historycznych i współczesnych”. A kolekcja jest naprawdę imponująca. Najstarsze zabawki w zbiorach muzeum to te historyczne, sprzed 1945 r. (wśród nich znajdziemy m.in. lalki, klocki i żołnierzyki); kolekcja obejmuje też zabawki etnograficzne, animacyjne etc., zbiory biblioteczne (tutaj na szczególną uwagę zasługuje technologia produkcji zabawek) i inne eksponaty, mniej lub bardziej związane ze sportem i wychowaniem dzieci.

Pięć wystaw stałych to pięć odrębnych bloków tematycznych. W „Mieście zabawek” zobaczymy najstarsze i, co za tym idzie, najcenniejsze zabawki ze zbiorów muzeum, które mieszkają w wypełnionym uroczymi kamienicami brukowanym miasteczku. Wystawa pod intrygującym tytułem „Zatkało kakao?”, nawiązującym do PRL-owskiego powiedzonka, to opowieść o dzieciństwie w Polsce Ludowej, która prowokuje do odpowiedzenia sobie na pytanie, czy w tamtych czasach rzeczywiście „nic nie było”. „Świat modeli” to prawdziwa gratka dla fanów modelarstwa, a „Zabawajki – czyli zabawki ludowe” – dla miłośników folkloru. „Bohaterowie filmów animowanych” z kolei to ekspozycja, na której zobaczymy nie tylko zabawki, które zaistniały na fali popularności konkretnych filmów, lecz także archiwalia wykorzystywane w trakcie realizacji filmów animowanych. Przy okazji zwiedzania dowiemy się co nieco na temat zagadnień związanych z powstawaniem filmów animowanych i poznamy genezę bohaterów znanych animacji. Kto chce „się zapoznać” z Reksiem, Misiem Uszatkiem czy Rozbójnikiem Rumcajsem – marsz do muzeum!

Kielce to jednak niejedyne miejsce na mapie Polski, gdzie można zdobyć solidną wiedzę na temat zabawek – ich historii, związanej z nimi sztuki etc. – i obejrzeć wyjątkowe eksponaty. Z woj. świętokrzyskiego warto wyruszyć na zachód, w region Kotliny Kłodzkiej – do Kudowy-Zdroju, gdzie mieści się Muzeum Zabawek. To pierwsze prywatne muzeum tego typu w Polsce, otwarte w 2002 r. „z zamiłowania do zabawek i wszystkiego, co się z nimi wiąże”, którego gospodarze wskazują, że „zabawki działają jak najlepszy wehikuł czasu. (...) towarzyszą ludziom od tysięcy lat, dzięki czemu są doskonałym przewodnikiem po minionych czasach – w ciekawy sposób pokazują, jak wyglądało życie naszych przodków: co im się podobało, co ich bawiło, co było dla nich ważne”. Trudno się nie zgodzić. Kudowska ekspozycja obejmuje 5678 przedmiotów, wśród których są zabawki z pięciu kontynentów. Część z nich ma nawet... ponad 2 tys. lat!

W 2010 r. właściciele zdecydowali się otworzyć drugie Muzeum Zabawek – w Krynicy-Zdroju, gdzie na powierzchni ponad 500 m2 zgromadzili (na razie) ponad 6 tys. eksponatów, zabawek z całego świata od XIX wieku aż po lata 90. XX wieku. Wśród nich zobaczymy m.in. pociągi, konie na biegunach, zabawki z wykopalisk archeologicznych, samograje, gry towarzyskie i wiele innych. Duże wrażenie, szczególnie na najmłodszych zwiedzających, robią konsole retro (można na nich zagrać w gry wideo!) i makieta miasta z ruchomą kolejką skonstruowana z klocków Lego.

Muzeum Zabawek i Zabawy
Kielce, pl. Wolności 2
Zwiedzanie: od wtorku do niedzieli w godz. 9-17.
muzeumzabawek.kielce.eu
Muzeum Zabawek
Kudowa-Zdrój, ul. Zdrojowa 46b
Krynica-Zdrój, ul. J. Piłsudskiego 2
Zwiedzanie: maj – sierpień: godz. 9-18; wrzesień: godz. 10-18 (Krynica: godz. 10-17); październik – kwiecień: godz. 10-17. W marcu i listopadzie muzeum jest nieczynne w poniedziałki.
muzeum-zabawek.pl
Mechaniczny świat w budowie

Skoro o Lego mowa, w naszym zestawieniu nie może zabraknąć krakowskiego Świata Małych Techników. W jednym miejscu zgromadzonych jest tam ok. 0,5 mln klocków w grubo ponad 700 zestawach Lego Technic (to właściwie wszystkie, które na przestrzeni ponad 40 lat, od 1977 r., ukazały się w tej serii, a kolekcja stale rośnie). Ambicją gospodarza miejsca – Piotra Miedzińskiego jest to, by przy okazji prezentacji poszczególnych modeli pokazać, że mechanizmy zastosowane w zabawkowych konstrukcjach często przypominają te znane z życia codziennego – a to z całą pewnością zainteresuje małych inżynierów (tych większych zresztą też), zafascynowanych szeroko pojętą mechaniką. Co istotne, eksponaty są nie tylko do oglądania – goście mogą się pobawić udostępnionymi modelami. Cała wystawa, przeznaczona „dla starszych dzieci, od 6. do 99. roku życia”, ma na celu nie tylko pokazanie bogatej kolekcji słynnych duńskich klocków. Dzięki niej najmłodsi i ci, którzy pamiętają najstarsze zestawy, mogą na własne oczy zobaczyć, jak Lego zmieniało się na przestrzeni prawie 50 lat.

Ciekawą propozycją są warsztaty Zbuduj z Mamą albo z Tatą! – 60-minutowe zajęcia budowania zmechanizowanych modeli, dostosowane do wieku uczestników, które odbywają się pod okiem instruktora. Trochę nauki, rozwijania zdolności manualnych i całe mnóstwo kreatywnej zabawy w jednym.

Świat Małych Techników
Kraków, ul. T. Kościuszki 47
Godziny otwarcia: codziennie w godz. 10-20.
smt.edu.pl
Na poważnie: o życiu i wychowaniu

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, choć w ogólności, ze względu na prezentowane treści, przeznaczone jest dla nieco starszego odbiorcy, ma swoją propozycję dla dzieci poniżej 12. roku życia. Wystawa „Podróż w czasie”, stanowiąca część wystawy głównej, to przestrzeń, w której możemy zobaczyć zrekonstruowane mieszkanie warszawskiej rodziny inteligenckiej oraz salę lekcyjną stylizowaną na lata 30. XX wieku. Inscenizacja mieszkania czteroosobowej rodziny Jankowskich w trzech różnych okresach wojny (tuż po jej wybuchu, w trakcie okupacji niemieckiej oraz w dniu kapitulacji Niemiec) w przejmujący sposób odzwierciedla zmieniającą się sytuację polityczną, ekonomiczną i społeczną w Polsce. Jak wskazują gospodarze muzeum, „ekspozycja koncentruje się na ukazaniu postaw członków rodziny, opisuje ich zaangażowanie w antyniemiecką konspirację i cywilne formy oporu – w tym tajne nauczanie”. W przedwojennej sali lekcyjnej z kolei dowiemy się m.in., jak wyglądała ówczesna szkoła i czego wymagano od uczniów – pod względem nie tylko wiedzy, lecz także, a może przede wszystkim, zachowania.

Muzeum II Wojny Światowej
Gdańsk, pl. W. Bartoszewskiego 1
Zwiedzanie: wrzesień – czerwiec: wtorek godz. 10-16, środa – niedziela godz. 10-18; lipiec – sierpień: wtorek godz. 10-16, środa – niedziela godz. 10-20. W poniedziałki muzeum jest nieczynne.
muzeum1939.pl

Bajki na dobranoc

Wystawę pod wdzięczną nazwą „Pałac pełen bajek” możemy obejrzeć w łódzkim Muzeum Kinematografii. Tym, których pokolenie musiało radzić sobie bez Netflixa i YouTube’a i którym tęskno za bohaterami z dawnych dobranocek, wieczorynek i produkcji kinowych, bez wątpienia miło będzie znów „przywitać się” z Bolkiem i Lolkiem, pingwinem Pik-Pokiem czy wróbelkiem Ćwirkiem w ich oryginalnych postaciach, czyli w formie lalek i... rysunków na przezroczystych foliach. A jeśli wiek pozwala wyłącznie na kojarzenie tych postaci z opowieści dziadków, na pewno warto zobaczyć, jak kiedyś wyglądała animacja lalkowa i rysunkowa, która w niewielkim stopniu przypomina tę znaną dziś. Nie oznacza to jednak, że na wystawie znajdziemy wyłącznie wiekowe animacje – najmłodsza z prezentowanych jest ta produkcji Studia Anima-Pol pt. Pamiętnik Florki (2014-18), która łączy tradycyjną animację z techniką komputerową.

Wystawę możemy oglądać, podążając dwiema ścieżkami: animacji lalkowej oraz tej rysunkowej. Jej interaktywność pozwala puścić wodze fantazji i skorzystać np. z uproszczonego wieloplanu (stołu animacyjnego), by zrozumieć, jak krok po kroku powstają filmy animowane.

Obok bohaterów produkcji łódzkiego Se-Ma-Fora, Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, Studia Filmowego Anima-Pol w Łodzi i Studia Miniatur Filmowych w Warszawie (a tych jest naprawdę sporo) na ekspozycji prezentowane są m.in. szkice postaci i rekwizytów oraz oryginalne projekty scenografii. Czy jest ktoś, kto nie chciałby na własne oczy zobaczyć łóżka Misia Uszatka, a nawet zajrzeć do jego szafy (swoją drogą, na łódzkiej wystawie znajduje się jedna z nielicznych ocalałych lalek Uszatka, a było ich razem ok. 500!)? Albo wejść do budy Reksia...?

A skoro mówimy o bajkach na dobranoc i ich bohaterach, w naszym zestawieniu nie mogło zabraknąć rzeszowskiego Muzeum Dobranocek, powstałego na bazie eksponatów przekazanych przez Wojciecha Jamę. Oddajmy głos gospodarzom miejsca: „to jedyna tego typu placówka w Polsce, posiadająca unikatowe zbiory związane z historią polskiej i zagranicznej animacji dla dzieci, począwszy od najstarszych wieczorynek emitowanych w I Programie Telewizji Polskiej”. Dla porządku dodajmy: od 1962 r., gdy wyemitowano Jacka i Agatkę, do 2013 r. Ekspozycja ma wiele wspólnego z tą, o której mówiliśmy przed chwilą (na wystawie stałej muzeum zobaczymy oryginalne lalki z filmów kukiełkowych produkowanych w Studiu Małych Form filmowych Se-Ma-For w Łodzi, liczne folie animacyjne – kadry, szkice, dekoracje, scenariusze i scenopisy); dodatkowo obejmuje ona liczne (naprawdę liczne) przedmioty codziennego użytku ozdobione wizerunkami poszczególnych postaci. Jednym z eksponatów, które budzą najwięcej emocji, jest warsztat pracy rysownika. Kto wie, może właśnie przy tym biurku objawi się kolejny animacyjny talent.

Muzeum Dobranocek w Rzeszowie
Rzeszów, ul. A. Mickiewicza 13
Zwiedzanie: wtorek – piątek godz. 9-17, sobota – niedziela godz. 10-18. W poniedziałek muzeum jest nieczynne.
muzeumdobranocek.pl
Muzeum Kinematografii
Łódź, pl. Zwycięstwa 1
Zwiedzanie: od środy do piątku w godz. 9-16, w soboty i niedziele w godz. 11-18. W poniedziałek i wtorek muzeum jest nieczynne.
muzeumkinematografii.pl

*

Wakacje to idealny czas na to, by pokazać dzieciom, że mogą spędzić czas wolny, odwiedzając ciekawe miejsca mniej lub bardziej związane z kulturą. Swoje propozycje dla najmłodszych ma wiele spośród najważniejszych polskich muzeów, w tym narodowych, ale również te mniej znane potrafią zaskoczyć, warto więc być na bieżąco i śledzić choćby wystawy czasowe. Oczywiście, kultura to nie tylko muzea – to także festiwale filmów dla dzieci, koncerty, sztuki teatralne i wiele, wiele innych. Ale o tym będziemy jeszcze pisać.