O założeniach Sejmiku mówiła dyrektor Tarnogrodzkiego Ośrodka Kultury, Renata Ćwik. – Ogólnopolski Sejmik Teatrów Wsi Polskiej jest unikatowym wydarzeniem, które w sposób szczególny nie tylko kultywuje, ale i przekazuje tradycję i spuściznę polskiej wsi. Na scenie mamy okazję zobaczyć autentyczne przedstawienia, spektakle i misteria nawiązujące do życia, obyczajów, prac i świąt polskiej wsi przełomu XIX i XX wieku czy lat przedwojennych. Są przypominane czynności i zwyczaje, którymi żyła polska wieś i z których wyrasta nasza kultura – wyjaśniała.

Jak przypomina prof. Lech Śliwonik, członek Rady Artystycznej Sejmików Teatrów Wsi Polskiej, wszystko zaczęło się w roku 1983. – Po kilkumiesięcznych przygotowaniach, po zebraniu opinii i propozycji, nakreśleniu programu i sposobu jego realizacji i uzyskaniu zgody Ministra Kultury i Sztuki, odbyła się w Warszawie konwencja teatralna, na której obwieszczono otwarcie ogólnopolskiego sejmikowania. Stąd mamy w pierwszym półroczu pięć przeglądów regionalnych, obejmujących Polskę, a jesienią sejmik ogólnopolski, prezentujący najlepsze spektakle i przedstawienia. Od samego początku nie był to także konkurs, a do zadań komisji artystycznej należało podjęcie dyskusji i rozmowy na temat widowisk, tworzenie odpowiednie atmosfery oraz prowadzenie zajęć warsztatowych, rozwijających ten ludowy ruch teatralny – tłumaczył.

Zachować dziedzictwo

To, co dzieje się od 40. lat na tarnogrodzkiej scenie to wielka wartość na skalę naszego kraju – zaznaczał Paweł Dec, burmistrz Tarnogrodu. – Często mówimy, że życie zaczyna się po czterdziestce, a ten 40. Sejmik jest takim podsumowaniem, ale daje nam wspaniałą energię, aby to kontynuować. Sejmik to coś fenomenalnego, rzecz, która łączy i spaja zespoły teatralne z całej Polski, łączy też wszystkie pokolenia. Pozwala się zaprezentować, ale myślę, że najważniejszą rolą naszych sejmików jest to, aby to dziedzictwo zachować. Na naszej scenie możemy zobaczyć obrzędy, zwyczaje i tradycje, których już w normalnym życiu nie zobaczymy. Ale możemy z nich wiele wziąć dla siebie, a najbardziej wyjątkowa jest tutaj autentyczność. 40 lat ogólnopolskiego sejmikowania w Tarnogrodzie to także statystyki, którymi można się pochwalić. To historia występów ponad 800 zespołów, około dwóch tysięcy widowisk, wydanie biuletynów czy sześciu publikacji. To także wpisanie tego amatorskiego ruchu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa UNESCO. Sejmiki to nasza duma, nasz tarnogrodzki skarb, którym dzielimy się i chwalimy w Polsce i na świecie. Jesteśmy dumni, że ta piękna tradycja ma miejsce właśnie u nas – powiedział.

Powrót do przeszłości

Gratuluję i dziękuję wszystkim zespołom, które kultywują tę piękną tradycję – podkreślał Michał Mulawa, wicemarszałek województwa lubelskiego. – Od 40. lat sejmiki ogólnopolskie w Tarnogrodzie uczą, pokazują z jakiej kultury i tradycji wyrośliśmy. To spuścizna naszych prababć, babć, to pokazanie w sposób realistyczny tego, jak wyglądał kilkadziesiąt lat temu dzień codzienny, jak świętowano i celebrowano wesele czy chrzciny. Od wielu lat jako honorowy patron wydarzenia z dumą wspieram i promuję tę cenną inicjatywę, dzięki której tradycyjne obrzędy ludowe i kultura regionalna są wciąż żywe. Ja z Tarnogrodu pochodzę, wiele sejmików widziałem, dlatego dziękuję wszystkim zespołom, które kultywują piękne polskie tradycje i życzę, aby te sejmiki coraz bardziej się rozwijały – podkreślił.

– Każdy sejmik to podróż w czasie do przełomu XIX i XX wieku, międzywojnia czy polskiej wsi lat 50. i 60. XX wieku. Dzieje się to za sprawą przeniesienia na scenę autentycznego życia za pomocą odtworzenia rytuałów, rekwizytów, gwary i scenografii. Widzowie mogą „uczestniczyć” w weselu, chrzcinach, pogrzebie, zaręczynach, w kiszeniu kapusty, wykonywaniu gromnic, darciu pierza, przygotowywaniu posagu czy świętowaniu katolickich uroczystości. To ocalanie od zapomnienia i ożywianie tego, czym żyli nasi ojcowie, z czego wyrasta nasza kultura i tożsamość – podkreślał Tomasz Rogala, wicestarosta biłgorajski.

Wyróżnienia, występy, warsztaty

Podczas inauguracji 40. Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej wręczono podziękowania i odznaczenia. Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” odznaczone zostały Bożena Suchocka-Kozakiewicz oraz Katarzyna Smyk. Zarząd Województwa Lubelskiego przyznał Władysławowi Dubajowi i Renacie Ćwik nagrody kulturalne województwa lubelskiego.

W jubileuszowej edycji sejmiku wystąpiło 11 wiejskich zespołów teatralnych z województw: lubelskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Ponadto odbyły się zajęcia warsztatowe z Radą Artystyczną, a także seminarium na 40-lecie ogólnopolskiego sejmikowania z członkami Rady Artystycznej, członkami zespołów oraz organizatorami i przyjaciółmi sejmiku. Na zakończenie miał miejsce Wieczór Folkloru czyli wspólnotowe muzykowanie z Pawłem Steczkowskim & TEUTA PROJECT oraz sejmikowymi kapelami.

– Dorobek artystyczny i merytoryczny Sejmików jest imponujący. Corocznie w Tarnogrodzie prezentowane są najciekawsze spektakle wyłonione w ramach międzywojewódzkich przeglądów. Mają one nieocenione znaczenie dla amatorskiego ruchu teatralnego. Dzięki licznym seminariom i konsultacjom przyczyniają się do doskonalenia warsztatu, służą wzmocnieniu więzi międzypokoleniowych i sąsiedzkich, ale przede wszystkim umożliwiają widzom bezpośredni kontakt z bogactwem tradycji występujących w różnych regionach naszego kraju. Organizatorom i uczestnikom życzę, aby ich praca została doceniona przez szerokie grono odbiorców, miłośników kultury ludowej, artystów amatorów, ale także profesjonalistów zajmujących się dokumentowaniem i badaniem polskiego dziedzictwa niematerialnego – napisał w liście okolicznościowym prof. Piotr Gliński, Minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Warto dodać, iż za całokształt zasług dla kultury ludowej Tarnogrodzki Ośrodek Kultury w 2011 r. otrzymał prestiżową Nagrodę im. Oskara Kolberga. Sejmiki Wiejskich Zespołów Teatralnych i ogólnopolski ruch wiejskich teatrów zostały wpisane do krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jest to pierwszy wpis do polskiego rejestru dobrych praktyk w myśl Konwencji UNESCO z 2003 r.

Organizatorami sejmiku są: Zarząd Głównego Towarzystwa Kultury Teatralnej w Warszawie, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Lublinie, Marszałek Województwa Lubelskiego, Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, Towarzystwo Kultury Teatralnej Ziemi Lubelskiej, Starosta biłgorajski, Burmistrz Tarnogrodu, Tarnogrodzkie Towarzystwo Regionalne i Tarnogrodzki Ośrodek Kultury.