Marek Perzyński: Co czuł Pan, gdy organy Englera zabrzmiały po raz pierwszy po odbudowie podczas nabożeństwa ich poświęcenia?

Robert Szlachetka: Radość i dumę, że również leśnicy mają swój wkład w odbudowę tego niezwykłego instrumentu. Nie bez przyczyny nazywany był on „głosem Śląska”. Wspaniale brzmi i cieszy oczy rzeźbionym, pokrytym prawdziwym złotem prospektem. Posiadanie takiego instrumentu nobilituje, dowodzi, że bogactwo wrocławskich elit szło w parze z ich potrzebami artystycznymi. Świetność Wrocławia budowano przez pokolenia. Niestety, dużą część tej spuścizny zniweczyły II wojna światowa i kataklizmy, m.in. wielki pożar kościoła św. Elżbiety w 1976 r. Wówczas spłonęły organy Englera. Do ich odbudowy przymierzano się od lat, ogłoszono zbiórkę publiczną, ale nie udało się zebrać odpowiedniej sumy. To pokazuje, z jak wielkim przedsięwzięciem mamy do czynienia. W końcu w sprawę włączyło się finansowo miasto Wrocław. Wyłożyło lwią część potrzebnej sumy, a resztę dołożyli sponsorzy: firmy, osoby indywidualne i instytucje. Trzeba było zebrać aż 22 mln zł., to bardzo dużo, ale było warto. Inwestycja ta miała od początku powszechną społeczną akceptację. Organy Englera to część naszego wspólnego dolnośląskiego dziedzictwa, zatem naturalnym było, że w ich odbudowę włączyli się leśnicy, Lasy Państwowe wspierają ważne inicjatywy społeczne.

Akcja dotyczyła Wrocławia, a środki wyłożyło Nadleśnictwo Wołów. Chciałoby się rzec – gdzie Rzym, a gdzie Krym.

O przekazaniu darowizny zadecydowano na poziomie wojewódzkim, środki pochodziły z funduszu na cele społeczne. Sprawę pilotowała Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu, której szefował wówczas, w 2017 r., Adam Płaksej, a finalizację sprawy powierzono Nadleśnictwu Wołów. Jego nadleśniczym był wówczas Artur Dyrcz, obecnie wicedyrektor Dyrekcji Regionalnej we Wrocławiu.

Donatorom poświęcono jedną z kaplic w bazylice wojskowej św. Elżbiety, na tablicy pamiątkowej wymieniono m.in. Nadleśnictwo Wołów, więc pamięć o geście leśników przetrwa wieki. Pan został wyróżniony osobiście.

Tak, bp Józef Guzdek, administrator Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego, odznaczył mnie Medalem 30-lecia Ordynariatu Polowego.

Dzięki temu dowiedziałem się, że zasiada Pan w Radzie Parafialnej w Pasikurowicach, gdzie w kościele parafialnym znajdują się oryginalne organy Michaela Englera. Byłem przekonany, że organy tego mistrza zachowały się jedynie w bazylice w Krzeszowie w diecezji legnickiej i w Ołomuńcu na terenie Republiki Czeskiej.

Odmiennie od imponujących rozmiarami organów w Krzeszowie, Ołomuńcu i ponownie od niedawna we Wrocławiu, organy w kościele w Pasikurowicach to instrument niewielkich rozmiarów, mało znany, ale cenny. Specjaliści, którzy odbudowali organy w bazylice św. Elżbiety, czerpali wiedzę o rozwiązaniach konstrukcyjnych stosowanych przez Englera z analizy zachowanych instrumentów tego mistrza, odwiedzili m.in. Pasikurowice.

Co wiemy o tych organach?

Z przygotowanej przed laty dokumentacji renowacji organów w Pasikurowicach wynika, że zbudowane zostały w latach 1748-49, jako instrument 14-głosowy. Miały tak duże walory muzyczne i plastyczne, że zaliczone zostały do najwartościowszych instrumentów w księstwie oleśnickim. Gdy przystąpiono do rozbiórki starego kościoła i budowy nowego, zdemontowano w 1839 r. organy i zamontowano je w nowo wzniesionej świątyni. Budowniczy Robert Muller przebudował wówczas częściowo instrument i jego prospekt. Zmienione zostały usytuowanie kontuaru i zespołu klawiatur, zainstalowano nowe głosy w manuale i w zespole brzmienia pedału, a miechy klinowe zastąpiono magazynowym. W 1855 r. dokonano pierwszej poważniejszej konserwacji organów. Podczas I wojny światowej, w 1916 r., na rozkaz władz zdemontowano piszczałki, które potraktowano jako źródło wysokoprocentowej cyny na cele wojenne. Stan zdewastowanych organów opisano w ankiecie w 1924 r. Kompleksowej rewaloryzacji poddane zostały dopiero w latach 1938-39 przez firmę W. Sauera. II wojnę światową przetrwały szczęśliwie w dobrym stanie. Paradoksalnie niszczeć zaczęły później – najpierw pozbawione zostały piszczałek, a następnie napraw dokonywano jedynie systemem gospodarczym. Niestety, w znacznym stopniu przemalowano marmoryzowany prospekt.

Najważniejsze, że grają.

Tak, grała na nich m.in. moja córka podczas Mszy św., wtedy licealistka, słuchaczka kursu organistowskiego na wrocławskim Ostrowie Tumskim.

Wspomniał Pan, że wykonano projekt renowacji organów. Dlaczego nie doszło do jego realizacji?

Nie otrzymaliśmy ministerialnego dofinansowania, a parafia takiej inwestycji nie jest w stanie samodzielnie finansowo przeprowadzić. Jak poinformował księdza proboszcza przedstawiciel konsorcjum, które odbudowało organy w bazylice św. Elżbiety, na doprowadzenie organów w Pasikurowicach do stanu koncertowego potrzeba ok. 400 tys. euro, czyli ok. 1,6 mln zł. To suma ogromna, sami nie jesteśmy w stanie takiej zebrać. Tu trzeba zaznaczyć, że te organy to nie tylko dziedzictwo naszej wspólnoty parafialnej, ale ważny element dolnośląskiej tożsamości. Zabytek ten ma więc znaczenie ponadlokalne. Mam nadzieje, że uda się w końcu przywrócić ich dawną świetność i będziemy się nimi cieszyć podobnie, jak cieszymy się odbudowanymi organami w bazylice św. Elżbiety.