Chaos zmieniających się warunków społecznych, gospodarczych i prawnych wzmaga poczucie zagubienia, izolacji i jakże często rozdwojenia własnej tożsamości na sferę publiczną i prywatną, państwową i wyznaniową. Tymczasem człowiek, z natury swej będący istotą wierzącą, jest jednym i niepodzielnym podmiotem. Wyznając swoją wiarę i kierując się jej wskazaniami, jest częścią społeczeństwa w mniejszym lub większym stopniu homogenicznego pod względem wyznaniowym. Jeszcze do niedawna Polska, w której prawie 90% ludności deklaruje przynależność do religii chrześcijańskiej, była krajem, w którym religia, w przeciwieństwie do polityki, nigdy nie była siłą dzielącą naród. Wiara chrześcijańska przez wiele wieków nasz naród wręcz spajała, pozwalając mu przetrwać największe zawirowania dziejowe. Dziś Polska stoi przed kolejnym wyzwaniem, by w gmatwaninie procesów zmieniających, a wręcz wykrzywiających ramy współczesnego świata nie tylko ocalić wiarę każdego człowieka, ale też pozwolić na jej ekspresję w życiu publicznym.

Dlaczego Laboratorium?

Aby to zadanie zrealizować, nie wystarczą już tylko zachęta słowna nawet najbardziej wybitnych kaznodziejów, pamięć o świadectwie życia polskich męczenników ani nawet żywy pomnik wiary św. Jana Pawła II. Potrzeba czegoś więcej. Wszyscy szukamy rozwiązań współczesnych bolączek, słyszymy nierzadko, że „Kościół ma zły PR”, i przyjmujemy za oczywiste, że sami tej okrutnej dla nas, jako wierzących, rzeczywistości nie zmienimy. Każdy ze swoim planem działania zamyka się w swoim własnym gronie, czasem wyłącznie rodzinnym, często parafialnym, zdarza się, że również zawodowym. Gdyby jednak te wszystkie działania skoordynować, a zagubione wątłe nitki spleść w jeden mocny i dobrze skręcony sznur, którym można by opleść kotwicę naszej wiary oraz stać się jej strażnikami, to może efekty tego byłyby niewymierne? Z takiego założenia, w oparciu o obserwacje i badania prowadzone na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, wyszli jego wykładowcy. Przestrzenią wzajemnej wymiany doświadczeń i swoistego „eksperymentowania” naukowców oraz praktyków z rozmaitych dziedzin wiedzy pochodzących nie tylko z Polski, ale też z różnych zakątków świata, stało się Laboratorium Wolności Religijnej. Dla każdej z osób zaangażowanych w działania przyświecające idei Laboratorium religia nie jest sprawą obojętną, chcą się oni aktywnie włączyć w przeciwdziałanie jej marginalizacji w życiu publicznym, którego jest nieodzowną częścią – zarówno na arenie krajowej, jak i międzynarodowej.

Dlaczego 22 sierpnia?

Świadomość licznych i krwawych prześladowań chrześcijan oraz wyznawców innych religii, które mają miejsce na wielu kontynentach świata, to przestroga dla każdego, aby nie pozostać obojętnym na akty nietolerancji, nienawiści i przemocy wobec osób wierzących. Międzynarodowy Dzień Upamiętniający Ofiary Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie (MDUOAP), obchodzony 22 sierpnia każdego roku, to dzień nadziei, że światło pamięci o ofiarach prześladowań religijnych nigdy nie zgaśnie. Zorganizowana przez Laboratorium Wolności Religijnej także w tym roku akcja podświetlenia budynków urzędów oraz instytucji kultury w barwach koloru czerwonego o godz. 21 jest kulminacją obchodów tego szczególnego dnia. Zgodnie z przyjętą w 2019 r. rezolucją ONZ ma on być impulsem do podjęcia przez uczestników społeczności międzynarodowej aktywnych działań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa osób wierzących, w imię odpowiedzialności i solidarności. Ta ogólnoświatowa troska o pokój i zatrzymanie krucjaty m.in. chrystianofobii, islamofobii oraz antysemityzmu w wielu regionach świata przekłada się na realne inicjatywy podejmowane przez Laboratorium Wolności Religijnej, dla którego MDUOAP jest punktem wyjścia do wielowymiarowego zaangażowania się w walkę z wrogością wobec religii.

Edukowanie o wolności religijnej

Systematyczna publikacja materiałów eksperckich oraz haseł opracowanych przez najlepszych specjalistów z dziedzin: teologii, prawa, filozofii, socjologii i pedagogiki do pierwszego w Polsce interdyscyplinarnego internetowego „Słownika wolności religijnej” zaspokoją głód wiedzy każdej osoby zainteresowanej tą problematyką, a zwłaszcza studentów i edukatorów. Szybkie zorientowanie się w temacie ochrony sumienia i wyznania ułatwiają podcasty, które dają wgląd w praktyczne aspekty ochrony tego podstawowego i niezbywalnego prawa człowieka. Dodatkowo Laboratorium Wolności Religijnej co kwartał publikuje kolejne odcinki „Akademii wolności” z udziałem wybitnych naukowców, których wypowiedzi dostarczają solidną dawkę merytorycznych argumentów przydatnych w społecznych dyskusjach. Z kolei wpisy publikowane na „Blogosferze wolnościowej” to przestrzeń dla komentarza i dialogu, w którym może wziąć udział każdy z nas.

Informowanie o stanie wolności religijnej w Polsce i na świecie

Edukowanie kolejnych pokoleń do poszanowania w takim samym stopniu zarówno różnorodności wyznaniowej, jak i bezwyznaniowości to jedno. Czym innym jest z kolei bieżące monitorowanie stanu wolności religijnej w Polsce i uświadamianie, w jaki sposób ta przestrzeń może być atakowana oraz konsekwentnie ograniczana, aby w rezultacie religia stała się sprawą wyłącznie prywatną, co prowadzi do selektywnego filtrowania treści religijnych w przestrzeni publicznej. Już dziś bardzo dobrze słyszalne są głosy tych, którzy Kościołowi każą milczeć i nie mieszać się w sprawy podlegające regulacjom władzy świeckiej. Sami jednak bezwzględnie ingerują w to, co zarezerwowane jest dla władzy kościelnej. Tymczasem nie da się oddzielić grubą kreską tego, co świeckie, od tego, co przenika ludzkie sumienie i przynależy do sfery wyznaniowej, gdyż oba te kręgi wzajemnie się uzupełniają, i tym, co może je spajać, są wzajemny szacunek oraz konstruktywny dialog. Tego dialogu społecznego w Polsce ostatnio bardzo brakuje, bo gdy jedni wyciągają rękę do zgody, drudzy brutalnie ją odrzucają. Wnoszą na ulice transparenty z bluźnierczymi hasłami, a w imię neutralności światopoglądowej każą religijnemu człowiekowi usunąć się w kąt. Na prowadzonej przez Laboratorium Interaktywnej mapie naruszeń liczba ataków na sferę wolności religijnej, m.in. aktów wandalizmu i profanacji miejsc kultu religijnego, kradzieży, a także ataków fizycznych na osoby wierzące z każdym rokiem wyraźnie wzrasta i są one wymierzone nie tylko w chrześcijan, ale także w mniejszościowe grupy wyznaniowe. Działający przy Laboratorium Ośrodek Informacyjno-Konsultacyjny służy konkretną pomocą osobom pokrzywdzonym przestępstwami przeciwko wolności sumienia i wyznania czy innymi formami dyskryminacji na tle wyznaniowym.

Tworzenie kultury dialogu

Wśród naczelnych zasad, którymi kieruje się Laboratorium Wolności Religijnej w swoich działaniach, jest „stawianie pytań, szukanie odpowiedzi i tworzenie kultury dialogu”. Jedną z ostatnich inicjatyw poprzedzających organizację Międzynarodowego Dnia Upamiętniającego Ofiary Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie było przeprowadzenie cyklu czterech comiesięcznych spotkań dyskusyjnych pt. Wolność religijna w edukacji, podczas których zaproszeni goście, m.in. katecheci, pedagodzy oraz inni specjaliści z zakresu edukacji, omawiali znaczenie i wartość wolności religijnej, a także trudności, z którymi obecnie borykają się wierzący w sferze edukacji na każdym z etapów kształcenia dziecka, nastolatka, studenta oraz człowieka dojrzałego. W dniach 4-5 listopada odbędzie się Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Wyzwania wobec tożsamości religijnej w życiu publicznym – między sztuką a medycyną”, na której naukowcy z całego świata skupią się przede wszystkim na kwestiach ingerencji wypowiedzi artystycznej w ochronę uczuć religijnych, ograniczeniach wolności religijnej w medycynie oraz w sytuacjach ekstremalnych, takich jak obecna pandemii.

Właściwe dopasowanie kluczem do sukcesu

O pomyślnym przebiegu działań decyduje zgrany zespół pod kierownictwem zdolnego menadżera. Nie inaczej jest w Laboratorium Wolności Religijnej. Wzajemne wsparcie, szybkość działania oraz interdyscyplinarne podejście do każdej ze spraw sprawiają, że do zespołu dołączają wciąż nowe osoby, a Laboratorium Wolności Religijnej może ze spokojem patrzeć w przyszłość i mieć nadzieję, że zgodnie z myślą ks. Janusza Tarnowskiego dialog uwarunkowany autentycznością prowadzi do spotkania z Bogiem i ludźmi, czego wynikiem jest zaangażowanie. Czy Ty masz odwagę naprawdę się zaangażować? Jeśli tak, dołącz do nas i twórz z nami kulturę dialogu.

MODLITWA W INTENCJI PRZEŚLADOWANYCH CHRZEŚCIJAN

„To wam powiedziałem, abyście pokój we Mnie mieli. Na świecie doznacie ucisku, ale miejcie odwagę: Jam zwyciężył świat” (J 16, 33).

Panie Jezu Chryste, który sam doświadczyłeś niezrozumienia i odrzucenia, a wszystkich utrudzonych i obciążonych problemami życia wzywałeś do siebie, aby pokazać im moc miłosierdzia Twego Ojca, wyzwalającego z wszelkiego zła.

Spraw, byśmy dla wszystkich, którzy z powodu miłości Twego imienia doświadczają prześladowań, tortur, poniżania, niesprawiedliwości, byli oparciem i źródłem nadziei oraz mocnym głosem w ich obronie. Byśmy wspierali ich nie tylko słowem, lecz również czynem inspirowanym miłością.

Niech ci, którzy tracą pracę, majątek, relacje z bliskimi, dobre imię i szacunek tylko z tego powodu, że są chrześcijanami, mają świadomość, iż w oczach Boga żadne dobro, świadectwo i wytrwałość się nie zmarnują. Niech ta pewność towarzyszy Twoim uczniom, bo przecież jesteśmy jak owce posłane między wilki, słuchające bardziej Boga niż ludzi.

A ci, którzy tracą swe życie za wierność Ewangelii, za noszenie symboli religijnych i potajemne przyjmowanie sakramentów, niech znajdą nagrodę w niebie, gdzie będziesz radością wszystkich zbawionych.

Daj naszym czasom pokój, o Panie. Twój pokój. Niech Twój Duch rozgrzeje serca twarde, aby nie skłaniały się ku niegodziwości. Daj swemu Kościołowi moc do wytrwałej służby dla Twego królestwa i obdarz go jednością, by nigdy nie zapomniał, że gdy cierpi jeden członek Mistycznego Ciała, cierpią wszyscy chrześcijanie, gdziekolwiek mieszkają.

Daj nam wszystkim odwagę, byśmy stawali w obronie słabych, troszczyli się o wspólne dobro i budowali cywilizację opartą na sprawiedliwości i wolności.

Oprac. ks. Piotr Roszak