"Kolor biały od najdawniejszych czasów odgrywał bardzo ważną rolę w kulcie i we wszelkich zabobonach. Jest to w pierwszym rzędzie maść zwierząt wyobrażających różne bóstwa. Tak np. byk, symbol babilońskiego bóstwa pogody, Adada, był przedstawiany w białym kolorze, a do Rzymu bogowie nieba zostali wniesieni także na białych zwierzętach. W Iranie takiego koloru był Ahura Mazda, dobry i najwyższy bóg, który miał też przydomek "białego pana". Greccy kapłani nosili białe szaty, tak samo ubierali się tak zwani elekci manichejscy. Ze względu na powiązanie koloru białego ze wszystkim, co święte i boskie, kolor ten z czasem staje się symbolem moralnej czystości i doskonałości" (M. Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, 25).
W Biblii stosunkowo najczęściej pojawiają się trzy kolory: biały, czarny i czerwony, ale biały ma zdecydowaną przewagę nad zarówno czarnym jak i czerwonym: czarny jest notowany dwadzieścia jeden razy, a biały pięćdziesiąt siedem razy; ponadto trzy razy "biel" i jeden raz "bieleć". "Czerwony" prawie dorównuje ilościowo białemu, ale to głównie dlatego, że dominują w tej statystyce czerwieni teksty opisujące kolory różnych elementów wyposażenia wnętrza świątyni. Jest takich tekstów trzydzieści dwa, wszystkie pochodzą z Księgi Wyjścia.

1. Wachlarz znaczeniowy terminów "biały", "biel", "bieleć" jest znacznie szerszy w Starym niż w Nowym Testamencie.
Jest w Starym Testamencie jedna białość szczególnie źle się kojarząca: to białe plamy na ciele. Oto, co mówi o nich Biblia: "Jeżeli na czyjej skórze pojawi się... biała plama, co okaże się potem zarazą trądu na skórze" (Kpł 13, 2); nieco dalej: "Siódmego dnia kapłan zbada go ponownie i jeśli się okaże, że biała plama się powiększyła, kapłan uzna go za nieczystego, bo jest trędowaty" (13, 27); albo także w innych księgach: "I trąd jak biały śnieg okrywał ciało Gechaziego, kiedy odchodził od Elizeusza" (2 Krl 5, 27); "Mojżesz włożył tam rękę, a cała była pokryta trądem białym jak śnieg" (Wj 4, 6); "Miriam stała się biała od trądu jak śnieg. Kiedy Aaron zwrócił się ku Miriam, zobaczył, że cała była pokryta trądem" (Lb 12, 10).
W kilku tekstach ta "trędowata białość" zdaje się stanowić pewien problem. Oto bowiem, co czytamy na przykład w Kpł 13, 13: "Cały stał się biały, a więc jest czysty"; lub nieco dalej: "Kapłan ponownie go zbada i jeśli się okaże, że miejsce chore stało się już białe, to kapłan wyda orzeczenie, że jest czysty" (Kpł 13, 17). Należy chyba przypuszczać, że ta biel jako oznaka trądu musiała chyba mieć inny - jaśniejszy i pewnie mniej naturalny - odcień niż reszta ciała. A może też i o to chodziło, że znikły wszystkie zbyt białe plamy i całe ciało powróciło do swojego pierwotnego zabarwienia? W każdym razie biel na ciele, kontrastująca z kolorem całej skóry, źle wróżyła i napawała człowieka złymi przewidywaniami. Była to białość wyraźnie złowroga. Okazuje się, że tak samo również tłumaczono sobie zjawisko bielejących włosów, co wskutek trądu zdarzało się ludziom nie będącym jeszcze w podeszłym wieku. Czytamy w Kpł 13, 3: "Jeżeli owłosienie skóry w tym miejscu stało się już białe... to jest to schorzenie spowodowane trądem"; nieco dalej: "Jeśli w miejscu plamy ciało jest nieco zapadłe i owłosienie na nim jest białe, kapłan uzna takiego człowieka za nieczystego. Chodzi bowiem o trąd..." (Kpł 13, 20).

2. Koloru białego bywają też różne zwierzęta jak na przykład kozy (Rdz 30, 35), owce (30, 40), oślice (Sdz 5, 10), konie (Za 1, 8; 6, 3. 6; Ap 6, 2; 19, 11. 14). Białe są również kosze wypełnione pieczywem (Rdz 40, 16), zęby ludzkie (49, 12), marmury (Pnp 5, 15), tajemniczy kamyk z Ap 2, 17, obłok (Ap 14, 14), poranek (1 Sm 14, 36), tron Przedwiecznego (20, 11).

3. Białe są w Biblii jednak przede wszystkim szaty. Mardocheusz z Księgi Estery "był przybrany w szatę królewską z purpury fioletowej i białego lnu" (8, 15). Tajemniczy wojownik z Księgi Machabejskiej "ubrany był w białe szaty" (2 Mch 11, 8), Przedwieczny z Księgi Daniela miał na sobie szatę "białą jak śnieg" (7, 9) a jedna z rad życiowych udzielanych przez mędrca Koheleta brzmi tak: "Noś zawsze białe szaty i niech twa głowa będzie zawsze namaszczona" (Koh 9, 8). Warto już teraz zauważyć, że ta białość szat posiada tu znaczenie także przenośne, o czym jeszcze będzie mowa.
W Nowym Testamencie kolor biały odnosi się prawie wyłącznie do szat, sukni lub odzienia. Odzienie przemienionego Jezusa było białe jak światłość (Mt 17, 2; por. Mk 9, 3; Łk 9, 29); odzienie anioła przy pustym grobie Jezusa było "białe jak śnieg" (Mt 28, 3); w podobnie białą szatę był odziany młodzieniec, którego niewiasty zastały wewnątrz pustego grobu Jezusa (Mk 16, 5). W opisie wniebowstąpienia Jezusa znajduje się zdanie: "A gdy oni patrzyli z uwagą za wstępującym w niebo, przystąpili do nich dwaj mężowie odziani w białe szaty" (Dz 1, 10). Najwięcej "białych szat" jest w ostatniej księdze Pisma Świętego, czyli w Apokalipsie św. Jana. "Białe szaty przywdzieją ci, którzy przetrwają wszystko zwycięsko" (Ap 3, 5). Wiernym Kościoła w Laodycei doradza się, żeby sobie nabyli białe szaty, by mogli "okryć nimi hańbę swojej nagości" (Ap 3, 18); starcy zasiadający na dwudziestu czterech tronach w niebie "wszyscy byli ubrani w białe szaty" (Ap 4, 4); dusze umęczonych, po otwarciu piątej pieczęci, otrzymały białe szaty (Ap 6, 11). W najbardziej chyba spopularyzowanym przez liturgię fragmencie Apokalipsy czytamy: "A potem ujrzałem tłum tak wielki, że nikt nie mógłby go policzyć... Byli ubrani w białe szaty a w rękach mieli palmy" (Ap 7, 9). Kolor ich szat będzie wspomniany po raz drugi nieco dalej z tym, że dojdzie takie oto sprecyzowanie: "Są to ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku; opłukali swoje szaty i wybielili je we Krwi Baranka" (Ap 7, 14). W opisie ostatecznego zwycięstwa słowa pojawiają się wojownicy "odziani w biały, lśniący bisior" (Ap 19, 14).

4. Biel nie jest jednak równa bieli, o czym była już mowa przy odróżnianiu białych plam trądu od naturalnej bieli uzdrowionego ciała. Autorzy natchnieni chcąc określić dokładniej jakość, a zwłaszcza intensywność owej bieli, odwołują się do kilku porównań. Tak więc szaty bywają białe:
- jak wełna (Iz 1, 18)
- jak mleko (Lm 4, 7)
- jak światło (Mt 17, 2
- jak błyskawica (Mt 28, 3)
- jak śnieg (Wj 4, 6; Iz 1, 18; 2 Krl 5, 27; Dn 7, 9; Mt 28, 3; Ap 1, 14).
Ideałem białości jest, jak widać z częstotliwości tych porównań, biel śniegu. Jest to dość znamienne jeśli się zważy, że w tamtych regionach świata po dzień dzisiejszy żyją ludzie, którzy całe lata nigdy nie widzieli śniegu.
Okazuje się też, że od dawna znane były ludziom sposoby na uzyskiwanie pożądanej bieli, zwłaszcza materiałów, z których były sporządzane szaty. Oto na przykład, co czytamy w opisie sceny Przemienienia Pańskiego: "Jego odzienie stało się tak lśniąco białe, że żaden farbiarz na ziemi [niczego] nie potrafił tak wybielić" (Mk 9, 3). Nie bardzo jesteśmy pewni, na czym tak dokładnie polegał zawód tego farbiarza, zwanego także w innych przekładach "folusznikiem". Należało do niego chyba nie tylko farbowanie tkanin, lecz także nadawanie specjalnych właściwości różnym gatunkom sukien oraz poddawanie, zwłaszcza cienkich płócien, działaniu słońca a może i pewnych substancji płynnych. Jeszcze do niedawna na polskich przyzagrodowych pastwiskach można było dostrzec rozciągnięte zwoje płótna wybielanego szczególnie poranną rosą.

5. Wypada przejść na koniec do biblijnej teologii koloru białego.
Otóż nie trudno dostrzec, że kolor biały pozostaje w związku z ludzkimi wyobrażeniami istot przebywających w niebie, w bezpośredniej bliskości względem Boga. Biały jest zresztą tron Boży znajdujący się pośrodku niebios, szaty wysłanników Boga przy pustym grobie Jezusa oraz odzienie Syna Człowieczego zarówno z proroctwa Daniela (7, 9) jak i z Apokalipsy (1, 13). Warto jednakże pamiętać, że pierwsza wzmianka o bieli szat Jezusa pojawia się dopiero w opisie Przemienienia. Wiadomo zaś, że owo Przemienienie miało ukazać w postaci Zbawiciela to, co Boskie. Przemienienie miało na celu podtrzymywać, być może, słabnącą wskutek zapowiedzi męki, wiarę Apostołów w bóstwo Jezusa.
W ten sposób dochodzimy do ukazywanych przez Biblię związków pomiędzy bielą - białością a procesem przemian o charakterze moralnym. Przyodziani w białe szaty to ludzie "wybieleni krwią Baranka" (Ap 7, 14), czyli oczyszczeni z grzechów. Czytamy w Księdze Izajasza: "Przyjdźcie więc... mówił Pan: Jeśli grzechy wasze będą jak szkarłat, ponad śnieg wybieleją; jeśli będą jak purpura czerwone staną się bielsze od wełny" (Iz 1, 18). Psalmista modli się: "Pokrop mnie więc hyzopem a będę oczyszczony, obmyj mnie a stanę się bielszy od śniegu" (Ps 51, 9). Prorok Daniel przepowiada nadejście czasów, kiedy to "bardzo wielu będzie obmytych, wybielonych, oczyszczonych" (Dn 12, 10). Hiob tak wzdycha do Jahwe: "Mą przeszłość jak w szkatule byś zapieczętował i wybieliłbyś wszystkie moje grzechy" (Hi 14, 17). Starotestamentalna posługa świątynna, ponieważ wiązała się zazwyczaj z duchowym oczyszczeniem człowieka, była sprawowana przez kapłanów ubranych w szaty koloru przeważająco białego (por. Wj 26, 1; 27, 9), zaś tiara i pas arcykapłana miały być wykonane tylko z białej lnianej tkaniny (Wj 28, 39).
Otóż to właśnie ze względu na uwolnienie od grzechów, zwane inaczej "wybieleniem", kolor biały towarzyszy świętom i przejawom ludzkiej radości. "Kojarzy się także z ideą niewinności, radości i czystości wzbudzając przy tym uczucie podziwu. Liturgia chrztu świętego zawsze posługiwała się białą tkaniną jako szatą... Przyodziewa się w białą szatę nowo-ochrzczonego, co przez łaskę uczestniczy w chwale niebian razem z niewinnością i szczęściem, które im towarzyszą" (X. Leon-Dufour, Słownik teologii biblijnej, 72). Historycy kultury i badacze obyczajów ludowych uważają, że kolor biały symbolizuje ponadto chwałę, dziewictwo, mądrość, niewinność, początek, światło, zwycięstwo (por. np. U. Janicka-Krzywda, Patron, atrybut, symbol, 211). Pozytywnie kojarzy się kolor biały również w kulturze i religii muzułmańskiej: "Kolor biały odpowiada żywiołowi wodnemu, a w symbolice alchemicznej oznacza rtęć, jest symbolem czystości rytualnej, dobrej wróżby, ozdrowienia oraz dynastii Umajjadów (661-750). Białego koloru jest strój wiernego (tzw. ihram) podczas pielgrzymki, również Al.-Kabę na czas hadżdżu pokrywa się białą materią. Biały kolor turbanu oznacza wyznawcę islamu i, w sensie ogólniejszym, sam islam. Wśród sufich kolor ten jest nadto symbolem Adama, Proroka Muhammada oraz światła Bożego" (M. M. Dziekan, Symbolika arabsko-muzułmańska, 52).
Chronologicznie nasze rozważania na temat koloru białego w Biblii zostały zainspirowane liturgicznymi obchodami "Niedzieli białej". Jej nazwa wzięła się stąd, że właśnie w pierwszą niedzielę po Wielkanocy wczesnochrześcijańscy katechumeni rozstawali się z białymi szatami, które nosili od Wielkiej Soboty, czyli od dnia przyjęcia chrztu świętego.

* * *

Czas na zastanowienie przez chwilę nad moralno-ascetycznym przesłaniem biblijnej teologii koloru białego. Zacznijmy od stwierdzenia, że w otaczającym nas świecie istot żywych i martwych przedmiotów dominują jednak barwy jasne lub prawie białe. Ciemność, czerń kojarzy się z żałobą i śmiercią, podczas gdy jasność, biel z życiem. Rzecz się ma podobnie lub powinna mieć się podobnie ze sprawami naszego ducha. Wyrażenie "ciemne sprawy" posiada swoją jednoznaczną wymowę. Niechby nam to przypominała wszelka postrzegana wobec nas białość, co więcej niechby nas zawsze mobilizowała do podejmowania ciągle na nowo dzieła naszego wybielania tak jak to czynili wspomniani w Biblii ludzie ilekroć uświadamiali sobie to, że byli zbrukani. Koniecznie trzeba wtedy zatęsknić za jasnością przemienionego Chrystusa. Trzeba nam ciągle patrzeć na świat oczyma Biblii. Na tym polega życie na co dzień teologią wszystkich rzeczy. Obyż nas zawsze pociągała ostatecznie ku Bogu nieskalana biel zewnętrznego świata, by przez to całe nasze życie każdego dnia przybierało coś z atmosfery Niedzieli białej, z jej nawiązaniem do sakramentu chrztu, który poprzez swoje powiązanie z kolorem białym oznacza początek nowego życia.