Zachodzimy w głowę, dlaczego nie możemy stworzyć dobrze funkcjonującego państwa. Ostatnia szarpanina między służbami specjalnymi i szefem Najwyższej Izby Kontroli Marianem Banasiem dowodzi, że ciągle nie udaje nam się ustabilizować państwowych struktur i sprawić, aby różne środowiska nie narażały na szwank autorytetu państwa, jego powagi i skuteczności. Wbrew pozorom ciągle wiele sytuacji boleśnie nam uświadamia, że nie ma skutecznego i poważnego państwa polskiego. Oto sędzia z Olsztyna podejmuje dziwną akcję i samowolnie, ale korzystając z wadliwie skonstruowanego – tworzonego na kolanie – prawa, karze dyrektorkę sejmowego biura dotkliwymi grzywnami, a ministra sprawiedliwości wzywa przed swoje „oblicze”, także pod karą grzywny. Nikt człowiekowi nie wytłumaczył, czym jest solidne państwo, nikt nie dał dydaktycznego klapsa, gdy poprzewracało mu się w głowie.

Państwo to skomplikowana i delikatna struktura. Nie da się jej bezkarnie psuć i zmieniać pod własne potrzeby. Poza I Rzecząpospolitą, którą przecież – na dobrą sprawę – tworzyli pospołu Polacy, Litwini, Żmudzini i Rusini, nie mieliśmy szczęścia do konstruowania sprawnie działającego i skutecznego państwa. Taki już mamy temperament i narodowy charakter, że zawsze coś nam umyka. Nie mieliśmy też szczęścia do geohistorycznego usytuowania. Nieustannie w przeciągu, ciągle pod ogniem obcych armat, usiłowaliśmy szybko tworzyć własne państwo. Właściwie – pod wpływem nagłych konieczności – czyniliśmy to prowizorycznie i na skróty. Te prowizoryczności potem wrastały nam w publiczną tkankę i uwierały bardziej niż niewygodne buty. Kiedy bowiem mieliśmy np. przyzwoitą konstytucję, która tworzyłaby prawne podwaliny państwowości, wyprzedzając czasy i przewidując historyczne zawirowania? Majowa – ktoś powie: masońska, marcowa – sejmokratyczna; kwietniowa – skrojona pod dyktaturę; komunistyczna – szkoda mówić; kwaśniewska – archaiczny już potworek sporządzony w pół drogi między prezydenturą i kanclerstwem. A bez konstytucji trudno jest budować spójny, oszczędny, ale logiczny i jednoznaczny system prawny, ba – niemożliwością jest skrystalizować system władzy, administracji i funkcjonalność oraz przenikanie się rozmaitych dziedzin życia prawie 60-milionowego (wraz z emigracją) narodu.

Państwo to, oczywiście, suma charakteru narodu i jego doświadczeń, cech organizacyjnych, geniuszu pokolenia, które je tworzy lub zmienia. W tym rejestrze – jako pokolenie Solidarności – wypadamy, niestety, blado. Zgodziliśmy się na koncesje wobec okupantów – komunistów i teraz płacą za to już dwa następne pokolenia.

Państwo, aby dobrze funkcjonowało, musi mieć sprawne służby specjalne (pisałem już o tym), wydolną dyplomację oraz bardzo wydajne i realistycznie zaprogramowane ośrodki zawodowego myślenia na różne tematy, które teraz, w anglosaskim globalnym świecie, zwane są think tankami. Potem dopiero dopasowujemy do tych koncepcji edukację, nowoczesny model patriotyzmu i kultury oraz budujemy poczucie dumy i wyjątkowości, które powinno być mocnym spoiwem dla całej świadomej zbiorowości – bez względu na doraźne i długofalowe różnice polityczne i klasowe. Na tym etapie – w czasie kładzenia fundamentów – trzeba uważać i odrzucać każdą robaczywą śliwkę, każdą skazę. Trzeba mieć świadomość, że to fundamenty na dziesięciolecia. Stąd też tyle mam pretensji do bylejakości, w której była tworzona III RP, do jej nieprawego poczęcia w mariażu z komunistami i zdrajcami. Tak się psuje wielkie budowle. Nigdy jednak nie jest za późno, aby wrócić do fundamentów. Wystarczą odwaga i wizja.