Nazajutrz zobaczył Jezusa, nadchodzącego ku niemu, i rzekł:
Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata. (J 1, 29)
Świadectwo Jana Chrzciciela
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych symboli Pana Jezusa jest ukazanie Go pod postacią Baranka Bożego. Wizerunek taki nie jest jednolity. Jeżeli będzie siedział na księdze zamkniętej siedmioma pieczęciami,
będzie to Baranek apokaliptyczny, symbol Chrystusa tryumfującego. Jeżeli będzie przedstawiony z laską pasterską, to będzie znak Chrystusa Dobrego Pasterza; ukazany na rajskim wzgórzu, z którego wypływają
cztery strumienie odnoszące się do czterech Ewangelii, będzie oznaczał Chrystusa Głosiciela Dobrej Nowiny.
Najbardziej jednak rozpowszechnionym symbolem jest Baranek Wielkanocny, bez którego nie sposób sobie wyobrazić świąt związanych z Męką Pana Jezusa i Jego Zmartwychwstaniem. Wykonany z cukru, a coraz
częściej z plastiku, jest nieodłącznym elementem koszyczka ze święconką i świątecznego stołu.
Przedstawiony ze sztandarem zwycięstwa nad szatanem (czerwony krzyż na białym tle), jest symbolem ofiary Chrystusa za grzechy ludzi, Jego Zmartwychwstania i ostatecznego zwycięstwa. Głowę często otacza
nimb krzyżowy, zwrócona do tyłu oznacza powrót do życia Bożego. Baranek Boży występuje czasami jako atrybut św. Jana Chrzciciela.
Symboliczny obraz Pana Jezusa jako Baranka Bożego pojawia się już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, w okresie prześladowania chrześcijan. Baranek był zwierzęciem ofiarnym, dlatego początkowo wyobrażony
jest jako ofiara i nie znajduje się w pozycji stojącej. Od zwycięstwa Konstantyna na początku IV w. w przedstawieniach Baranka łączy się ideę ofiary i zwycięstwa, tak jak na dyptyku z kości słoniowej
z oprawy Ewangeliarza wykonanej w V w. Ofiarny Baranek Boży umieszczony jest w wieńcu zwycięstwa. Wieniec w tradycji antycznej przeznaczony był dla zwycięzców igrzysk. Wręczany żołnierzom powracającym
ze zwycięskich bitew symbolizował oczyszczenie ich z przelanej krwi. W chrześcijaństwie symbolizuje zwycięstwo Chrystusa, odnosi się również do męczeństwa i walki ze złem.
W VI i VII w. wizerunek Baranka umieszczano na krzyżu, w miejscu przecięcia się belek. Na synodzie w 692 r. zakazano wykonywania takich wizerunków. Na początku VIII w. wykrystalizował się zwyczaj
przedstawiania Baranka obejmującego przednią nóżką laskę - krzyż lub chorągiewkę z krzyżem - sztandar zwycięstwa.
W średniowieczu, w związku z rozwojem kultu eucharystycznego, stojącego Baranka zaczęto przedstawiać z raną w boku i krwią spływającą do kielicha jako symbol Eucharystii. Przedstawienie Baranka eucharystycznego
jest tematem jednego z najsłynniejszych dzieł sztuki, ołtarza z kościoła św. Bawona w Gandawie, namalowanego w 1432 r. przez wielkiego artystę niderlandzkiego Jana van Eycka.
Ze sztuki symbol Baranka Bożego został adoptowany przez heraldykę. Pierwotnie związany był z heraldyką kościelną, skąd został przeniesiony do heraldyki ziemskiej, miejskiej i rodowej. Używany był
na sztandarach jako znaki biskupstw i ziem. Na dwóch spośród zdobytych przez króla Władysława Jagiełłę sztandarów krzyżackich w bitwie pod Grunwaldem znajdował się Baranek Boży: na chorągwi komturstwa
i miasta Człuchowa oraz chorągwi biskupstwa warmińskiego i miasta Lidzbarka. Znajdował się również w herbie ziemi wieluńskiej w dawnym województwie sieradzkim. Do dziś Wielkanocny Baranek Boży jest godłem
wielu herbów miast polskich: Bobolic, Broku, Kleszczel, Piwnicznej Zdroju, Sulęcina, Wyśmierzyc i Zakroczymia. Ten symbol Chrystusa do heraldyki miejskiej był czasami wprowadzany pośrednio - jako atrybut
św. Jana Chrzciciela, patrona miejscowego kościoła.
W polskiej heraldyce szlacheckiej baranek jest godłem znanego herbu Junosza. Bartosz Paprocki, XVI-wieczny heraldyk, napisał o nim: "Ten ma być baran biały w czerwonym polu, we krwi brodzi do pół
boków. Junosza po mazowiecku, pan młody po naszemu". Opis ten nawiązuje do legendy herbu, w której podkreślony jest element ofiary.
Według historycznego podania mężny młodzian (junoszka) z poświeceniem własnego życia, odnosząc liczne rany, rozgromił obóz krzyżacki. Do swojego obozu powrócił cały zbroczony krwią. W nagrodę za ten
czyn król nadał mu jako herb barana białego w czerwonym polu, we krwi po brzuch brodzącego. Odniesienie tej legendy do Baranka Bożego jest jednoznaczne. W języku aramejskim, języku Pana Jezusa, słowo
"talja" oznacza "młodzieńca", "sługę" i "baranka". O związku Junoszy z Barankiem Bożym napisał w XIX stuleciu Kasper Niesiecki w IV tomie Herbarza Polskiego: "Jakoż wiele jest różnic tego herbu. Jedni
albowiem w herbie swym zażywają barana z chorągiewką, z którego boku w kielich krew się toczy".
Rodowód herbu Junosza wiąże się z Mazowszem, inna tradycja wspomina, że miał tu być przeniesiony z terenów niemieckich. Podstawową odmianą herbu jest biały baran w polu czerwonym. Może być przedstawiony
z krwawiącym bokiem. Bezpośrednio do Baranka Bożego nawiązuje odmiana Junoszy - Jakubowicz, biały baranek w polu zielonym i czerwoną chorągiewką.
W historii biskupów płockich tylko trzech z nich, wywodzących się z rodu Załuskich, pieczętowało się herbem Junosza. Godność biskupa płockiego piastowali na przełomie XVII i XVIII w. w bezpośredniej
kolejności po sobie. W 1892 r. w ramach wymiany ornatów po biskupie Załuskim, na welonie wyhaftowano Baranka Bożego, ale nie jako herb, tylko jako symbol Pana Jezusa.
Pomóż w rozwoju naszego portalu