Z inicjatywy dyrektora Zespołu Szkół Zawodowych w Lublińcu, pani Jolanty Kardas, od 2016 r. prowadzona jest w lublinieckim więzieniu dla kobiet akcja „Pasja czytania”. W jej ramach uczniowie ZSZ w Lublińcu spotykają się z osadzonymi, by prezentować poezję, prozę i śpiewać wspólnie znane pieśni (również patriotyczne). Spotkaniom tym towarzyszą odwiedziny ciekawych ludzi – pisarzy i tych, którzy swoje życie zawodowe związali z pasją czytania. Organizacji akcji podjęli się dwaj nauczyciele: Adam Pietryga – opiekun szkolnego Koła Wolontariatu oraz Sławomir Domański – nauczyciel języka polskiego. Należy podkreślić, że akcja ta nie mogłaby zaistnieć bez pomocy pani ppłk Iwony Wojewódki oraz Ewy Gimińskiej, które wzięły na siebie obowiązki gospodyń tych spotkań

Uczniowie szkoły w Lublińcu przynoszą osadzonym młodość, pasję i gotowość do zmiany. Dla tych młodych ludzi wolontariat i pomoc innym w trudnej sytuacji są potrzebą serca. Mottem całej akcji uczyniono słowa z Ewangelii wg św. Mateusza: „Byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie” (25, 36). To one motywują nauczycieli oraz uczniów, którzy odważyli się przekroczyć progi zakładu karnego i stanąć twarzą w twarz z osadzonymi, którymi w Lublińcu są wyłącznie kobiety. Dziewczyny i kobiety, których życiorysy są nierzadko trudne i tragiczne. Pomimo osobliwego defetyzmu, w którym się znalazły, nie można im odebrać nadziei.

Pasja żywego słowa

Więźniarki przychodzą na spotkania, wierząc w dobro i możliwość zmiany swojego losu. Promocja literatury, w której uczestniczą, to dla nich swoista otucha. To wejście w lepszy świat, to wreszcie poznawanie języka liryki i prozy.

U źródeł akcji „Pasja czytania” jest wiara w siłę literatury – epiki, poezji i słowa śpiewanego. Słowo ma moc zmieniania świata, dawania ciepła i rozjaśniania mroku. Kiedy w rozmowach z osadzonymi zadawano pytania, czy „Pasja czytania” coś daje, czy w ogóle jest potrzebna, padały rozmaite odpowiedzi, ale zawsze były wyrazem pragnienia uczestniczenia w dalszych spotkaniach. Jedna z pań powiedziała: „Nie oczekiwałam, że ktoś pomyśli o nas, przebywających w zakładzie karnym, a zwłaszcza że poświęci swój czas, by spędzić z nami kilka miłych chwil”. Od innej usłyszeliśmy: „Było ciekawie, ale przede wszystkim normalnie na nas patrzyliście, a nie jak na wrogów”. Często padały także słowa podziękowania: „Dziękujemy za wrażliwość, która skierowała was w naszą stronę”. Była to szczególna nagroda za trud włożony w tworzenie tej akcji.

Książki i ich twórcy

Podczas spotkań omawiano różne tematy, które są podejmowane w literaturze. Pierwszym była rola książki w życiu i to, jak zmieniała się ona na przestrzeni wieków. Potem przyszedł czas na refleksję etyczną. Dr Wiesław Szuta, autor naukowych publikacji z dziedziny etyki i książki o ks. Tadeuszu Ślipce, nauczyciel religii w ZSZ w Lublińcu, mówił, czym jest moralność od strony naukowej. Ten niełatwy temat został zilustrowany fragmentami prozy Fiodora Dostojewskiego czytanymi przez uczniów. Po lekturze odbyła się ciekawa dyskusja, w której trakcie przybliżono sferę literatury i idei filozoficznych odnoszących się do życiowych doświadczeń osadzonych.

Na kolejne spotkanie przyjechał z Częstochowy pisarz i fotograf Janusz Mielczarek. Autor, mimo dojrzałego wieku, „przywiózł” do pań w lublinieckim Zakładzie Karnym optymizm i dużą dawkę humoru. Z właściwą sobie energią opowiadał o pracy pisarza i o radości tworzenia. Mówił o tym, jak pisarstwo dodaje sił witalnych w dojrzałym wieku. Uczniowie odczytali fragmenty prozy p. Janusza, która, podobnie jak sam autor, daje dużo pozytywnych emocji i wiarę oraz przekonuje, że – pomimo traumatycznych doświadczeń – należy i warto żyć. Odbyło się też spotkanie z autorem związanym z Częstochową – Rafałem Sochą, który mówił o mozołach pracy twórczej. Opowiadał o kolejnych etapach powstawania książki: od czystej kartki, przez pracę redakcyjną, po świeżo pachnący farbą drukarską egzemplarz na półce. Ja sam natomiast snułem refleksje na temat wiary i cierpienia na podstawie mojej ostatniej książki „Bóg – zło – modlitwa”, poświęconej twórczości zapomnianego pisarza – Karola Ludwika Konińskiego. Odbyło się także spotkanie z p. Robertem Jasiakiem, dyrektorem Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater”, miłośnikiem książek i inicjatorem akcji popularyzującej czytelnictwo „Wspieraj kulturę”, która cieszy się w Polsce sporą popularnością. Wszyscy starali się spoglądać w górę, ku niebu, by choć na chwilę wyjść poza przestrzeń izolacji i wyobraźnią przenieść się tam, gdzie potrafi prowadzić słowo pisane.

Na początku było Słowo

Nie ukrywają, że przywiódł ich tutaj Chrystus. Adam Pietryga, który uczy w Zespole Szkół Zawodowych w Lublińcu religii, swego czasu kilka lat był w seminarium. Oto, co sam mówi o swojej pracy w ramach wolontariatu w Zakładzie Karnym w Lublińcu:

„Młodzież ze Szkolnego Koła Wolontariatu uczestniczy w niełatwym procesie resocjalizacji przez codzienne świadectwo przeżywanej wiary. Staramy się dotykać, przemieniać, docierać do serc osadzonych wspólną Eucharystią, słowem Bożym, modlitwą, śpiewem, występami wokalnymi, literaturą religijną. Zaprezentowaliśmy bogaty montaż słowno-muzyczny pt. «Rok Miłosierdzia Bożego», który zapoczątkował w Kościele papież Franciszek. Towarzyszyły mu wspólna modlitwa i śpiewanie pieśni religijnych. W październiku prowadzimy Różaniec. Przygotowaliśmy i czytaliśmy rozważania Męki Pańskiej podczas nabożeństwa Drogi Krzyżowej. Wspieramy Misjonarzy Oblatów w przygotowywaniu spotkań modlitewnych – pierwszych piątków miesiąca. Prowadzimy modlitwę – podczas jednego z takich spotkań adorowaliśmy relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Co roku przygotowujemy oprawę muzyczną Pasterki. Razem z osadzonymi kobietami śpiewamy kolędy, pastorałki i uczestniczymy we Mszy św., w otoczeniu cel na więziennym korytarzu. Wspólnie prowadziliśmy rekolekcje szkolne, podczas których młodzież naszej szkoły słuchała wzruszających świadectw nawrócenia osób z lublinieckiego Zakładu Karnego. Zbieraliśmy bajki i zabawki do kącika zabaw dla dzieci w zakładzie. Promujemy czytelnictwo, do biblioteki przekazaliśmy kilkaset zebranych książek i czasopism o tematyce religijnej – «Głos Ojca Pio», «Gość Niedzielny», «Niedziela» i wiele innych”.

Akcja „Pasja czytania” została w zeszłym roku nagrodzona na V Lublinieckiej Gali Wolontariatu. Ale przecież nie dla laurów i wyróżnień przychodzą uczniowie i nauczyciele Zespołu Szkół Zawodowych do Zakładu Karnego. Przychodzą tu wraz ze swymi gośćmi, bo wierzą, że „na początku było Słowo i że Słowo” ma moc zmieniania świata i ludzi. Warto pamiętać o tej inicjatywie zwłaszcza w okresie świąt Bożego Narodzenia. Czasie, który w sposób szczególny afirmuje wspólne bycie, modlitwę i refleksję nie tylko w kontekście narodzin Chrystusa.

Konrad Ludwicki
Doktor nauk humanistycznych, prozaik i eseista