Czcigodni Bracia w kapłaństwie,
Szanowni Przedstawiciele Rodziny,
Ludzie kultury, oświaty, służby zdrowia,
Harcerki i Harcerze,
Mieszkańcy Warszawy i Podlasia oraz całej Polski,
Przedstawiciele Służb mundurowych!

Zacznijmy naszą refleksję nad życiem i śmiercią śp. Barbary Wachowicz-Napiórkowskiej od słów zaczerpniętych z Ewangelii według św. Jana. To wypowiedź Pana Jezusa: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Jeżeli ziarno pszenicy, wpadłszy w ziemię, nie obumrze, zostanie tylko samo, ale jeżeli obumrze, przynosi plon obfity” (J 12, 24).

Wydawało nam się, a właściwie wydaje się nadal, że Pani Basia z Podlasia swoim życiem i działalnością darzyła nasz Naród i Kościół plonem. Widocznie jednak potrzebujemy jeszcze większego plonu. I stąd to niespodziewane odejście z tego świata Podlasianki, która była i jest jakby samą Polską, a to przez swoją kulturę materialną i duchową, przez swoje zakorzenienie w Ojczyźnie i przez swoją więź z duchowością katolicką.

Umarła.

Przyszła na świat 18 maja 1937 r., na dwa lata przed wybuchem II wojny światowej. Na ukochanym Podlasiu, wśród urokliwej przyrody i prostego, ale duchowo bogatego ludu. Obumarła jak to najpiękniejsze ziarno 7 czerwca 2018 r. To tylko siedem dni wcześniej. Nikt z nas nie spodziewał się tak nieoczekiwanego odejścia. Pamiętamy ją jako autorkę wspaniałych książek, wystaw, licznych spektakli poświęconych wielkim Polakom, takim jak Tadeusz Kościuszko, Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Henryk Sienkiewicz, Stefan Żeromski i wielu innych. Najsławniejszym harcerkom i harcerzom poświęciła cykl pod tytułem „Wierna rzeka harcerstwa”.

Za św. Franciszkiem z Asyżu z pewnością powołuje się w niebie na Psalm 23 (22):

„Pan jest moim pasterzem, niczego mi nie braknie (...).
Dobroć i łaska pójdą
w ślad za mną (...)
i zamieszkam w domu Pana
po najdłuższe czasy”.

Z pewnością chętnie sięgała do poezji duszy jej pokrewnej Krystyny Krahelskiej, która napisała:

„Gdy przyjdzie czas odlotu
do krainy innej,
Chcę odlecieć w porywie
szczęścia i natchnienia
Jak ptak, co uciekając
z ziemi niegościnnej,
Ziemię na niebo zamienia” („Wiersze”, Warszawa 1978, str. 87).

Bez wątpienia spotkała się już ze swoimi rodzicami, z babunią Anną, jakże jej drogą, z licznymi twórcami, artystami, a przede wszystkim z harcerkami i harcerzami. I gdzieś na niebiańskich błoniach przy ognisku jak na polskiej ziemi śpiewa – przypominając coś z wcześniejszego repertuaru:

„Idą skauci łez doliną
nocką ciemną, nocką siną.
Raz, dwa, trzy.
Hej, druhowie, gdzie idziecie,
czego szukacie po świecie?
Raz, dwa, trzy.

My idziemy w zórz świtanie,
tam, gdzie Polski
zmartwychwstanie.
Raz, dwa, trzy. (...)

Siła nasza w sercach będzie,
z nią zwyciężym wroga
wszędzie.
Raz, dwa, trzy”.

Pani Basia uśmiecha się, śpiewając tę harcerską balladę. Przypomina sobie także inne śpiewy, a zwłaszcza jakże wzruszającą i potwierdzoną życiem, różnymi wydarzeniami piosenkę, wyrażającą gotowość, pełną gotowość do służby Ojczyźnie – bezinteresownej, ofiarnej:

„Wszystko, co nasze,
Polsce oddamy,
w niej tylko życie,
więc idziem żyć,
świty się bielą, otwórzmy bramy.
Rozkaz wydany:
Wstań! W słońce idź!”.

No cóż, obecnie słońca ma dosyć.

Bram nie trzeba otwierać, ale pozostaje modlitwa błagalna. To na początek, gdyż jest nadzieja, że się przemieni w modlitwę uwielbienia. Jakże często śpiewano ją w okolicznościach trudnych, gdy zagrożeń nie brakowało, a nadzieja mogła się wyciszać. To wtedy coraz silniej brzmiał młodzieńczy śpiew:

„O Panie Boże, Ojcze nasz,
w opiece swej nas miej!
Harcerskich serc
Ty drgnienia znasz,
nam pomóc zawsze chciej!

Wszak Ciebie i Ojczyznę
miłując, chcemy żyć.
Harcerskim prawom
w życia dniach
Wiernymi zawsze być!”.

Powtarzamy ten śpiewny apel, na zawsze złączony z postanowieniem. Co dla młodzieńczego ducha miało poważne znaczenie: „Wiernymi zawsze być”. Nikt nie może wątpić w wierność Basi z Podlasia. Chętnie tak się wołała, dobrze bowiem czuła się w Krzymoszach, w Suchej i w Węgrowie, nie mówiąc o Drohiczynie. Zresztą jako piewczyni polskiego losu cieszyła się Honorowym Obywatelstwem miasta stołecznego Warszawy, a także honorowymi obywatelstwami: Węgrowa, Płońska i Drohiczyna. Co więcej, była Damą Orderu Uśmiechu i obdarowano ją wielką liczbą różnych odznaczeń, a więc orderów i medali. Fundacja Konferencji Episkopatu Polski „Dzieło Nowego Tysiąclecia” w imieniu Kościoła odznaczyła Barbarę Wachowicz najwyższą nagrodą „Totus” – „polskim Noblem” – „za niestrudzone, pełne żarliwości i entuzjazmu propagowanie kultury chrześcijańskiej, patriotyzmu, pięknej polszczyzny, postaw honoru i prawości wśród młodego pokolenia i cenną działalność dla kultury Kresów Wschodnich”. Była istotnie prawdziwą i wspaniałą Mistrzynią Mowy Polskiej.

Żegnając dzisiaj Ciebie, Basiu, która już odeszłaś od nas, pragniemy Cię zapewnić, że będziemy starali się szanować Twój dorobek. To prawda, stajesz się przeszłością, ale to przecież nie kto inny tylko Józef Piłsudski ostrzegał, że „ten, kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości, nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości”. A ukochany przez Ciebie Henryk Sienkiewicz uważał, że „gdzie miłość Ojczyzny ginie, wtedy przychodzą czasy łotrów i szaleńców”. I jeszcze jedno przypomnienie, które pochodzi od Zbigniewa Herberta:

„Życie bulgoce jak krew
cienie tają łagodnie
nie dajmy zginąć poległym –
pamięć przekaże chyba obłok –
wytarty profil rzymskich monet”
(„Trzy wiersze z pamięci”).

A teraz coś ważnego. Musiałaś znać nauczanie św. Jana Pawła II, gdyż Twoje starania o utrwalenie pamięci o przeszłości dla umocnienia i zabezpieczenia trwania Ojczyzny w sercach i w życiu ma swoje źródło w poemacie naszego Papieża pt. „Myśląc Ojczyzna”:

„Ojczyzna – kiedy myślę – wówczas
wyrażam siebie i zakorzeniam,
mówi mi o tym serce, jakby ukryta granica,
która ze mnie przebiega ku innym (...)”.

Na koniec natomiast pragnę powrócić do słów Pana Jezusa o ziarnie. Pani Barbaro, Ty jesteś prawdziwym ziarnem. Ono pozostaje w ziemi, co prawda w Alei Zasłużonych, gdyż tak się należy, ale jednak w ziemi. Właśnie po to, aby móc wydać owoce, posilające nasze dusze, umacniające serca i utrwalające w naszej pamięci miłość do Polski, gdyż to była Twoja wielka miłość!

I jestem głęboko przekonany, ponieważ nie wiem, czy pozostawiłaś jakiś testament, spisany dokładnie – ale nawet jeśli, to i tak mam wrażenie, że ma on rodowód w wierszu Adama Asnyka:

„Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,
Choć sami macie doskonalsze wznieść;
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy
I miłość ludzka stoi tam na straży,
I wy winniście im cześć!”
(„Do młodych”).

Pani Basiu z Podlasia, dziękujemy Ci za wszelkie dary, które nam pozostawiłaś na ziemi, za Twego ducha i kulturę, za miłość do Polski, za wierność Chrystusowemu Kościołowi. Dziękujemy Ci za każde słowo i za każdy gest, nie zapominając o liliowych kolorach, zwłaszcza postrzeganych w kwiatach.

Ufamy, że już spotkałaś się z Matką Najświętszą i recytujesz przed zasłuchaną Królową Polski jakże liczne wiersze poświęcone Bożej Rodzicielce. Ale nie zapominaj o nas! Dziękujemy Ci za jakże ważne przesłanie, które nam pozostawiłaś. Zaczerpnęłaś je od Jana Kochanowskiego, a ono brzmi:

„A jeśli komu droga otwarta do nieba,/ To tym, co służą ojczyźnie (...)” („Pieśni”).

To o Tobie mowa. To Ty wiernie służyłaś Ojczyźnie i służysz nadal. Bogu niech będą dzięki!

Barbara Wachowicz – reportażystka, autorka biografii wielkich Polaków. Pisała o życiu i twórczości m.in. Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Henryka Sienkiewicza, Cypriana Kamila Norwida, Stefana Żeromskiego i Tadeusza Kościuszki.
„Pod jej piórem, przed jej obiektywem przeszłość nie jest «cokolwiek dalej», lecz zupełnie blisko. Mickiewicz wyjechał przed chwilą, Kościuszko zaraz powróci, Chopin jeszcze gra” – napisał o twórczości Barbary Wachowicz ks. prof. Janusz Pasierb. „Reportażem historycznym wszechobejmującym” nazywał jej pisarstwo Krzysztof Kąkolewski, a Maciej Słomczyński wspominał o „wstrząsającej sile” jej prozy. Barbara Wachowicz zmarła 7 czerwca 2018 r.
Na jej pogrzebie kazanie wygłosił bp Antoni Pacyfik Dydycz z Drohiczyna.