Trudna sytuacja dzieci, a dzieci łódzkich w szczególności, była głównym przedmiotem wykładu prof. dr. hab. Wielisławy Warzywody-Kruszyńskiej, dyrektora Instytutu Socjologii, kierownika katedry Socjologii Ogólnej UŁ. Łódź jest miastem o bardzo nasilonym stopniu bezrobocia, z czym wiąże się nieuchronnie bieda materialna i nieszczęścia moralne. Z przeprowadzonych przez zespół socjologów badań wynika, że w samej tylko Łodzi na 101 jednostek urbanistycznych (osiedli, skupisk domów) 34 to enklawy dziecięcej biedy. W województwie łódzkim na 179 gmin w 54 jest powyżej 50% ubogich dzieci. Obecnie dzieci i młodzież stanowią 24% ogółu Polaków, ale aż 44% ogółu ludności żyjącej w gospodarstwach domowych wspieranych jest w jakiejkolwiek formie przez pomoc społeczną. W roku 2001 aż 14% dzieci żyło poniżej minimum egzystencji. Badania wykazały, że dzieci żyjące w biedzie mają znacząco niższy współczynnik IQ, co zmniejsza ich osiągnięcia szkolne i ogólny awans społeczny. Wynika to z fizycznych i umysłowych zdolności dziecka, z wzorów kulturowych środowiska społecznego dziecka, z wpływu szerszego środowiska społecznego, w którym dziecko funkcjonuje. Sąsiedztwo stanowi wzorzec zachowań, wyznacza aspiracje. Szczególne zagrożenia płyną z dorastania w tych zubożałych środowiskach społecznych, które nazywamy enklawami biedy: brak pozytywnych wzorców społecznych i kulturowych, brak wzorców awansu (transmisja biedy). Powstawanie enklaw biedy, zdaniem Profesor, jest związane z rozpadem przemysłu, który prowadzi do bezrobocia, zmniejszenia atrakcyjności małżeństwa, pogorszenia infrastruktury i degradacja otoczenia. W enklawach następuje ucieczka lepiej sytuowanych jednostek i grup, oraz napływ ludności pauperyzującej się z innych terenów. Rezultatem jest degeneracja środowiska społecznego, zmniejszenie się kontroli społecznej, ucieczka ludzi respektujących dotychczasowy system wartości. Dokonuje się segregacja przestrzenna pozostająca w związku z izolacją społeczną. W toku badań przeprowadzonych w Łodzi wykryto 17 miejsc tworzonych przez co najmniej dwa sąsiadujące ze sobą kwartały ulic, w których co najmniej 30% mieszkańców żyje w rodzinach wspieranych przez pomoc społeczną. Zamieszkuje je łącznie 43 tys. osób. "W Łodzi bieda ma oblicze dziecka" - podkreśliła Profesor. Częściej niż co drugie dziecko żyło w gospodarstwie domowym wspieranym przez pomoc społeczną. Ta sytuacja charakteryzuje 34 enklawy dziecięcej biedy. W rodzinach naznaczonych biedą występuje nasilenie ciężkich fizycznych i psychicznych upośledzeń dzieci, nerwic, zachorowań. Alternatywne kariery życiowe to nic innego jak wczesne ciąże u kobiet, kryminalna działalność mężczyzn. Dzieci z takich rodzin jeśli chodzą do normalnych szkół są "stygmatyzowane" jako "brudne," "głupie", "niedorozwinięte". Szkoła zwykle się ich pozbywa wysyłając do szkół specjalnych nawet wbrew opinii psychologa. W enklawach biedy mieszkania są małe, utrudniają one odrabianie lekcji, czynności higieniczne. Przekazanie dziecka do szkoły specjalnej jest końcem jego kariery życiowej. Zdaniem Profesor zwalczanie i przeciwdziałanie biedzie wśród dzieci musi zostać uznane za ogólnopolski cel strategiczny. Problem jest obecnie przemilczany i marginalizowany. Aby przeciwdziałać biedzie konieczne są zmiany na rynku pracy, zmiany demograficzne, wyrównywanie szans edukacyjnych oraz skuteczna obrona praw dziecka.
Po wysłuchaniu referatu abp Władysław Ziółek wezwał zebranych do wspólnej refleksji nad sposobami i formami pomocy znajdującym się w trudnej sytuacji dzieciom. Nawiązał także do różnorakich form pomocy bezrobotnym, które już funkcjonowały w niektórych parafiach. Dyskusja ukazała rozmaitość sposobów pomocy dzieciom i dorosłym. Okazało się, że wiele parafii wydaje posiłki dla najuboższych, prowadzi półkolonie, wyjazdy wakacyjne, pomoc w zakupie podręczników.
Ks. kan. Ireneusz Kulesza, proboszcz parafii katedralnej, dyrektor honorowy łódzkiej Caritas przedstawił założenia i wytyczne zawarte w dokumentach Kościoła odnośnie pracy charytatywnej. Wezwał do tworzenia świetlic środowiskowych dla dzieci i młodzieży, dożywiania dzieci w szkołach, opłacania obiadów, pomocy dla ludzi starszych, pomocy w dostarczaniu leków, tworzenia zespołów charytatywnych, jako przykład podał udaną akcję rozdawnictwa paczek świątecznych w swojej parafii, która objęła kilkaset osób. Zachęcał także do tworzenia klubów anonimowych alkoholików, szkolnych kół Caritas.
O. Franciszek Chmiel, przeor konwentu Bonifratrów w Łodzi ukazał działalność stacji środowiskowej działającej przy konwencie. Jadłodajnia wydaje codziennie 640 posiłków, kilkadziesiąt rodzin odwiedza zespół pielęgniarski, do dyspozycji potrzebujących jest łaźnia, pralnia, gabinet pielęgniarski wypożycza sprzęt rehabilitacyjny. Po wizytacji duszpasterskiej powstaje lista rodzin potrzebujących pomocy. Jest także udzielana jednorazowa pomoc finansowa, pomoc w zakupie leków. 30% korzystających z pomocy to bezrobotni, bezdomni, 70% osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej. Opieką są objęte 250 dzieci. Nakłady na pomoc wspiera w 60% Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.
Ks. prał. Stanisław Kaniewski, dyrektor Centrum Służby Rodzinie ukazał działalność Centrum. Jadłodajnia wydaje 140 obiadów, ze świetlicy środowiskowej korzysta 25 dzieci, poradnie: prawna, psychologiczna i medyczna udzieliły ponad 5 tys. porad, podejmowały interwencje (sprawy socjalne, eksmisje, zaległości opłat itp.). Działa rozdawnictwo odzieży. Fundusz Ochrony Macierzyństwa udzielił pomocy 2500 razy (także paczki żywnościowe, środki czystości, wyprawki dla niemowląt). Centrum w ostatnim czasie zorganizowało 2 razy wczasy dla 55 osób. W listopadzie i grudniu bezdomni otrzymali 800 paczek. Centrum udziela także pomocy 30 samotnym matkom. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy skierował 900 dzieci do adopcji.
Ks. Jacek Ambroszczyk, dyrektor Caritas przedstawił działalność łódzkiego Ośrodka.
Ks. dr Edward Wieczorek, proboszcz parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła postulował tworzenie w parafiach grup samopomocy dla dzieci: Starsi uczniowie mogliby udzielać korepetycji młodszym kolegom.
Ks. inf. Jan Sobczak proboszcz parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Łodzi - Retkinii wskazał na pewien relatywizm zjawiska biedy: należy odróżnić pomoc możliwą od koniecznej (głód, brak dachu nad głową, bezrobocie). Parafia wydaje ok. 100 posiłków dziennie. Z półkolonii przy parafii korzystało ponad 100 dzieci.
Ks. Romuald Jendraszek z parafii Najświętszej Maryi Panny Łaskawej Łódź -Bałuty. Parafia wydaje 200 posiłków dziennie. W wielu wypadkach bieda jest biedą zawinioną. Przykład niechęci do pracy, patologii i postaw roszczeniowych: Korzystający z darmowych obiadów poproszeni o pomoc w odśnieżaniu ukradli łopaty. Należałoby bardziej skupić się nie tylko na udzielaniu pomocy, co na aktywizacji.
Bp Adam Lepa wezwał do akcji charytatywnej, do organizacji półkolonii w każdej parafii. W odpowiedzi na enklawy biedy powinny powstawać rejony miłosierdzia.
Prof. dr Wielisława Warzywoda-Kruszyńska przyznała, że "jest pod wrażeniem pracy podejmowanej przez Kościół". Zaproponowała opracowanie przez Instytut Socjologii w ramach prac badawczych działalności charytatywnej i społecznej prowadzonej przez parafie. Ta praca jest koniecznością gdyż enklawy biedy z powodu braku zainteresowania elit władzy się pogłębiają.
Abp Władysław Ziółek podkreślił konieczność obecności Kościoła w dziele pomocy dzieciom. Wszelkie formy działania są nieodzowne. Wynikają one z natury i misji Kościoła. "Chciałbym podkreślić - powiedział Ksiądz Arcybiskup - mamy Centra, mają one swój charakter statut i możliwości, ale nieodzowne jest powoływanie zespołów charytatywnych w parafiach. Tam gdzie takie zespoły są należy je doskonalić, gdzie nie ma, należy je powołać". Następnie Ksiądz Arcybiskup zachęcił do zintensyfikowania pracy w dziele pomocy bezrobotnym, biednym. Powołał się na treść Orędzia na Wielki Post Jana Pawła II, w którym Papież wzywa do zaangażowania na rzecz wszystkich potrzebujących pomocy. Przytoczył słowa Matki Teresy: "Nasi ubodzy umierali z głodu nie dlatego, że Bóg nie zaopiekował się nimi, ale dlatego, że my nie staliśmy się narzędziem w ręku Boga i nie rozpoznaliśmy Chrystusa, który przychodzi do nas w ubogich".