Czesławowi Niemenowi poświęcony jest w Słupsku Festiwal Młodych Talentów Niemen Non Stop, który stał się trwałym elementem muzycznego pejzażu Polski. Festiwal oddaje wdzięczność legendzie i fenomenowi, „polskiemu artyście wszech czasów”, a także jest wielkim admiratorem twórczości Czesława Niemena. Gości w Polskiej Filharmonii Sinfonia Baltica pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezydenta Miasta Słupska i Marszałka Województwa Pomorskiego. Organizatorami są Młodzieżowe Centrum Kultury i – od roku 2010 – Stowarzyszenie Nota Anamnesis, a wcześniej Stowarzyszenie Pro Cultura Non Stop.

Zmarły w ubiegłym roku Franciszek Walicki (1920 – 2015), ojciec chrzestny polskiego rock’n’rolla, jako gość specjalny 7. edycji Festiwalu Młodych Talentów Niemen Non Stop (2012) powiedział: „Kiedy spotkam się z Niemenem, powiem mu, że jest pewne miasto na świecie – Słupsk – które go kocha, szanuje i otacza szczególną atencją, zachowuje w pamięci i organizuje co roku niebanalną imprezę jemu poświęconą”.

Rodowód festiwalu

Pomysłodawcą niemenowskiego festiwalu w Słupsku jest wielki pasjonat twórczości Czesława Niemena – Stanisław Wojciekian. To on na początku 2006 r., za sprawą Jerzego Barbarowicza – dyrektora Wydziału Kultury UM, zainicjował w Młodzieżowym Centrum Kultury cykliczne wieczory klubowe z udziałem fanów artysty i był ich gospodarzem. Podczas wieczorów prezentował unikatowe nagrania, potem analizowano utwory; określano to mianem „Scena Niemena”. Grono fanów i sympatyków Niemena nie tylko rozrastało się liczebnie, ale też zaczęło marzyć o realizacji takiego projektu, który dawałby mieszkańcom kulturotwórczy rozwój i promowałby miasto. Padł pomysł festiwalu, a Ratusz go zaakceptował. Znamienne jest, że miasto festiwalowe – Słupsk to miejsce pomiędzy Gdańskiem, Sopotem, Białogardem i Szczecinem – ważnymi miastami w początkowym okresie artystycznym Niemena-Wydrzyckiego. Nazwa festiwalu: Niemen Non Stop jest symbolicznym odniesieniem do legendarnego klubu Non Stop w Sopocie, istniejącego w latach 1961-81. Człon: Non Stop powtórzony został w nazwie założonego w 2007 r. przez Wojciekiana i grupę ludzi z nim współpracujących Stowarzyszenia Pro Cultura Non Stop, pozwalającego formalnie uczestniczyć w organizowaniu festiwalu oraz popularyzowaniu dorobku kulturowego miejscowych środowisk twórczych.

Premierowa edycja Festiwalu Młodych Talentów Niemen Non Stop odbyła się w dniach 20-21 listopada 2006 r., a pierwszym wykonawcą na scen@niemena był Tomasz Jaśkiewicz – gitarzysta zespołów Akwarele i Niemen Enigmatic. Muzyk wykonał na gitarze swoją słynną solówkę z piosenki „Dziwny jest ten świat” Czesława Niemena z towarzyszeniem słupskiej grupy tanecznej Enza.

10. Festiwal Niemen Non Stop

Jubileuszowa, 10. edycja Festiwalu Niemen Non Stop miała miejsce w dniach 25-27 listopada 2015 r.

Uczestnikami festiwalu są początkujące talenty, w wieku 15-28 lat, które prezentują publiczności i jurorom swój niejednokrotnie już zaawansowany warsztat muzyczny i potencjał wokalny. Od 5 lat festiwal ma zasięg międzynarodowy oraz nieobowiązkową kategorię Open, pozwalającą wykonawcy zaprezentować własną kompozycję. Do roku 2012 Złota Dziesiątka wyłaniana była na festiwalu poprzedniego dnia spośród wcześniej zakwalifikowanych 20 wykonawców do Konkursu Piosenki scen@niemena. Od 2013 r. w Konkursie scen@niemena występuje od razu Złota Dziesiątka, wyłaniana wcześniej, poza festiwalem. Poprzednia formuła dwudniowa bardzo odpowiadała słuchaczom festiwalu, ale zapewne była kosztowniejsza, zwłaszcza dla młodych uczestników, którzy w myśl regulaminu festiwalu przyjeżdżają na własny koszt.

Loża artystów jurorów festiwalu liczy trzy osoby – w skład wchodzą stały członek Tomasz Jaśkiewicz (muzyk w zespołach Niemena) i dwie osoby zmieniające się, wśród których były córki Niemena – Natalia i Eleonora. Skład jury 10. festiwalu uzupełniali: piosenkarka Dorota Miśkiewicz oraz dziennikarz muzyczny PR I Paweł Sztompke, który prowadził też dwa ostatnie festiwale. Osiem edycji festiwalu prowadził Paweł Brodowski (eks-Akwarele, Jazz Forum), osoba merytorycznie niedościgniona – niech powróci w tej roli na scenę Niemen Non Stop!

Zwyczajem po wysłuchaniu uczestników festiwalu jest przypomnienie słuchaczom zwycięzcy Grand Prix poprzedniej edycji. W 2014 r.była nią studentka politechniki i wokalistka Teatru Variete Muza w Koszalinie Michalina Olszewska, która w znakomitej interpretacji i oryginalnej aranżacji zespołu towarzyszącego wykonawcom festiwalu zaśpiewała kompozycję Niemena „Inside I’m Dying” z nagranego w USA (1974) LP „Mourner’s Rhapsody”.

Przed ogłoszeniem przez jury werdyktu zwyczajem jest też zapewnienie festiwalowej publiczności wysłuchania minikoncertu zaproszonej gwiazdy polskiej sceny muzycznej. W minionych latach oklaskiwani byli m.in.: Marek Bałata, Helmut Nadolski (eksmuzyk Niemena), Artur Dutkiewicz, Ewa Bem, Marek Ałaszewski, Ania Rusowicz, Grażyna Łobaszewska, Stanisław Soyka, Wojciech Korda, Natalia Niemen i w ubiegłym roku formacja SBB (J. Skrzek, A. Anthimos, J. Piotrowski – eksmuzycy Niemena).

Po koncercie gwiazdy estrady następuje ogłoszenie werdyktu jury i ceremonia rozdania nagród Festiwalu Młodych Talentów Niemen Non Stop. Na 10. festiwalu główną nagrodę, Grand Prix, otrzymała Dominika Barabas z Poznania za wykonanie piosenki „Status mojego ja” z płyty Niemena „Terra Deflorata” (1989).

Gościem honorowym festiwalu jest Małgorzata Niemen. Na 5. festiwalu gościem specjalnym była siostra Niemena Jadwiga Bortkiewicz wraz z mężem Kazimierzem. Bywalcy festiwalu spodziewali się, że gościem specjalnym 10. – jubileuszowego festiwalu będzie pierworodna córka Niemena – Maria z wnuczką Julią, skrzypaczką. Oczekiwania widzów jednak się nie spełniły.

Imprezy okołofestiwalowe

Wszystkim odsłonom festiwalu towarzyszą działania artystyczne inspirowane postacią Czesława Niemena. Imprez okołofestiwalowych w różnych obiektach kulturalnych Słupska jest wiele. Są interesujące i cieszą się olbrzymim powodzeniem. Podczas 10. festiwalu w MCK odbyła się druga edycja konkursu „Co ty wiesz o Niemenie” dla słupskich szkół średnich. Spośród 5 drużyn I miejsce zajęła ekipa z V LO w składzie: Daria Kurlapska, Weronika Groszek, Wiktoria Jaranowska. Uczestnicy konkursu prezentowali bardzo wysoki poziom zarówno wiedzy teoretycznej, jak i materiału muzycznego.

Niezwykle wartościową inicjatywą okazały się sesja naukowa i panel dyskusyjny o twórczości muzycznej Czesława Niemena, zainicjowane w 2010 r. przez Romana Radoszewskiego. Obecnie są one moderowane przez norwidologów Edytę i Piotra Chlebowskich (KUL Lublin), z udziałem młodych muzykologów Jacka Kurka (UŚ Katowice), Mariusza Gradowskiego (UW Warszawa) i Sławomira Rzepczyńskiego (AP Słupsk). Inicjator i pierwszy moderator Roman Radoszewski jest autorem książek „Czesław Niemen. Kiedy się dziwić przestanę” oraz „Idee Super Fixe, czyli Niemena Norwidowskie opus magnum”. W bibliotece miejskiej w ramach jubileuszowej edycji festiwalu odbyła się prezentacja cennych posesyjnych materiałów, zebranych w formę książki „Czesław Niemen i jego płytowe dzieła”. Książka pod redakcją Edyty i Piotra Chlebowskich ukazała się w wydawnictwie KUL.

Wśród imprez ubogacających festiwal wiele artystycznych doznań dostarczyły występy dziewcząt ze szkół gimnazjalnych i średnich w Teatrze Tańca Enza słupskiego MCK. Dziewczęta tańczyły performance według choreografii Gabrieli Kelner-Janus. Taniec inspirowany był muzyką Czesława Niemena. Spektakl na 5. edycję festiwalu (2010) przygotowany był do muzyki „Człowiek jam niewdzięczny”, a na 7. edycję – do muzyki z płyty „Katharsis”.

Furtka do kariery

Festiwale sprzyjają lansowaniu wykonawców. Festiwal Młodych Talentów Niemen Non Stop też może się pochwalić swoimi adeptami, którzy stali się szerzej znani na estradzie. Dla przykładu – laureatka Grand Prix już 1. festiwalu – Natalia Sikora (z Pawłem Lucewiczem) to ceniona piosenkarka i aktorka. W roku 2011 nagrała ciekawą płytę „Absurdustra: Próba Norwida” z kompozycjami Czesława Niemena, Grzegorza Kwietnia i Piotra Proniuka do 13 wierszy Cypriana K. Norwida.

Zdobywca głównej nagrody Festiwalu Niemen Non Stop 2009 – Michał Karczmarek w 2011 r. nagrał debiutancką płytę „Czekając na miłość”. W duecie z Krystyną Prońko nagrał też utwór do własnej muzyki i tekstu „Budzi się nowy dzień”.

Zespół Soundrise z Wrocławia, laureat festiwalu 2009 i 2010, na Niemen Non Stop 2011 wystąpił, jako gość zaproszony, z koncertem Soundrise „Niemen nieznany”, na który złożyły się własne interpretacje piosenek Niemena z wydanej płyty.

Laureat 8. edycji festiwalu (2013) – zespół Per Aspera Ad Astra, w składzie Dawid Krzyk i Stanisław Ogorzałek, w 2015 r. wydał album „Idée super fixe” do tekstów Norwida z kompozycjami Niemena pochodzącymi z lat 1975-77.

Jeszcze o Pro Cultura Non Stop

Festiwal Niemen Non Stop cieszy się ogromnym zainteresowaniem i każdorazowo przyciąga rzesze słuchaczy. Zachowuje charakter muzycznego święta i dostarcza artystycznych wrażeń. Ale miłośnicy, sympatycy i fani twórczości Czesława Niemena pragną upamiętnienia artysty w przestrzeni codziennej, gdyż jego muzyczne wypowiedzi są bliskie już trzeciemu pokoleniu.

Na jednym ze spotkań Stowarzyszenia Pro Cultura Non Stop Leszek Rosiński przedstawił pomysł ustawienia pamiątkowego kamienia w formie głazu narzutowego ku pamięci Czesława Niemena. Na jego lokalizację wybrano park im. Jerzego Waldorffa vis-à-vis filharmonii, a w nim miejsce na tyłach pomnika Karola Szymanowskiego. Tu do roku 1976 stał XIX-wieczny Stary Teatr, w którym Czesław Niemen 19 sierpnia 1968 r. po raz pierwszy koncertował w Słupsku. Postawiony w tym miejscu głaz symbolizowałby obecność artysty, który nadal gra dla swoich wiernych fanów. Leszek Rosiński oraz koledzy ze stowarzyszenia – Stanisław Wojciekian, Wiesław Kudrymski i Fryderyk Kozak – opracowali niezbędną fachową dokumentację i w sierpniu 2011 r. przekazali ją służbom Ratusza. Pomysł nie znalazł aprobaty. Może jednak warto pochylić się ponownie nad projektem oraz nad tym, by napis z planowanego obelisku przypominał przechodniom wciąż aktualne motto: „«Przyszedł już czas, najwyższy czas, nienawiść zniszczyć w sobie» – Czesław Niemen 1939 – 2004”.