Po raz pierwszy w Szydłowie w kościele św. Władysława modlono się w intencji społeczności żydowskiej, mocno związanej z historią miasta, które posiada jedną z najciekawszych synagog w Polsce. Uroczystość, zorganizowana w konwencji Spotkań z Kulturą Żydowską, była okazją do przypomnienia Deklaracji soborowej „Nostra aetate” z 28 października 1965 r. – przełomowej dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego.

Na szydłowskie Spotkania z Kulturą Żydowską złożyły się Msza św., koncert w kościele, referaty historyczne, wystawy o dawnych sztetlach, koncert Leopolda Kozłowskiego w synagodze, pokaz kuchni żydowskiej.

Wyjątkowość dialogu,

Mszy św. w kościele św. Władysława w Szydłowie przewodniczył ks. Franciszek Siarek – dziekan dekanatu chmielnickiego, w koncelebrze z ks. proboszczem Ryszardem Piwowarczykiem i redemptorystą – o. prof. dr. hab. Pawłem Mazanką.

W homilii o. Paweł Mazanka nawiązał do 50-lecia Deklaracji Soboru Watykańskiego II „Nostra aetate”, mówiącej o relacji Kościoła do religii niechrześcijańskich, szczególnie wobec judaizmu do oraz współczesnych dokumentów Episkopatu Polski na temat dialogu. – Wyjątkowość dialogu judaistyczno-chrześcijańskiego polega m.in. na tym, że rodzi się z pokrewieństwa duchowego obu religii – podkreślał. „Nostra aetate” stanowiła prawdziwy przełom w relacjach chrześcijańsko-żydowskich, torowała drogę do „oczyszczenia pamięci w imię prawdy”. „Kto spotyka Jezusa, spotyka także judaizm” – o. prof. Mazanka przypominał m.in. słowa Jana Pawła II i jego wizytę w synagodze w Rzymie w 1986 r., pierwszą od czasów św. Piotra. Mówił także o cierpieniach narodu wybranego podczas II wojny światowej.

Grzech antyjudaizmu i antysemityzmu

„Antyjudaizm i antysemityzm są grzechem przeciwko miłości bliźniego, grzechem niweczącym prawdę o chrześcijańskiej tożsamości” – napisali biskupi polscy w Liście pasterskim Episkopatu Polski pt. „Wspólne duchowe dziedzictwo chrześcijan i Żydów” (6 października 2015). Dokument ten był wielokrotnie cytowany w kościele w Szydłowie.

„Oczyszczenie pamięci, do którego z taką mocą wzywał św. Jan Paweł II, a którego dokonał oficjalnie także Episkopat Polski, wypływa z odróżnienia autentycznych wymogów chrześcijaństwa od partykularnych zachowań tych jego członków, którzy wypaczyli przesłanie Ewangelii. Wyznanie grzechu antysemityzmu jest dojrzałym owocem nawrócenia i wiary w Ewangelię. Wypływa ono z najgłębszych religijnych i moralnych źródeł chrześcijaństwa” – piszą biskupi i przypominają: „Deklaracja „Nostra aetate” stwierdza: «Kościół [...] ubolewa nad wszelkimi aktami nienawiści, prześladowań, wszelkimi manifestacjami antysemityzmu, jakie miały miejsce w jakimkolwiek czasie i ze strony jakichkolwiek ludzi. Czyni to nie ze względów politycznych, ale powodowany [jest] bogobojną miłością ewangeliczną». Słowa te spotkały się z uznaniem wielu środowisk żydowskich. Po wielu stuleciach obcości niełatwo było nawiązać dialog chrześcijan i Żydów. Jego rozkwit w ostatnim półwieczu jest świadectwem głębokich przemian mentalnościowych, zachodzących zarówno wśród katolików, jak i wyznawców judaizmu”.

Pasterze polscy zauważają, że w wielu miejscowościach w Polsce „nie ma już Żydów, pozostały jedynie ślady ich religii i kultury, często są to zaniedbane cmentarze. Miłość bliźniego, duchowa więź ze starszymi braćmi w wierze, zobowiązują nas do opieki nad miejscami świadczącymi o wielowiekowej obecności Żydów w Polsce i pamięci o ich wkładzie w kulturę naszej wielonarodowej i wieloreligijnej Ojczyzny (…)”.

Biskupi zachęcają do włączenia się do obchodzonego od prawie dwudziestu lat Dnia Judaizmu, którego centralne uroczystości odbywają się każdego roku w innej diecezji, przy zaangażowaniu licznych kręgów lokalnej wspólnoty: parafii, samorządów, szkół i instytucji kultury.

Dialog chrześcijańsko-żydowski nie może być nigdy traktowany jako „religijne hobby” nielicznej grupy zapaleńców, lecz powinien coraz bardziej przenikać do głównego nurtu duszpasterstwa, takiego jak katecheza, głoszenie Słowa Bożego, pielgrzymki do Ziemi Świętej. Świadomość judaistycznych korzeni chrześcijaństwa pozwala głębiej zrozumieć Boży plan zbawienia, u początku którego pozostaje lud wybrany.

W świetle menory

Podczas spotkania w synagodze wójt Szydłowa – Jan Klamczyński podkreślił, że fakt blisko tysiącletniej obecności Żydów w historii Polski zobowiązuje do organizowania tego rodzaju wydarzeń. Zaprezentowano program przygotowany przez uczniów „Poznajemy i kochamy naszą przeszłość” oraz dwie wystawy „Życie codzienne w dawnych sztetlach” – zbiór fotografii i dokumentów w opracowaniu Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego „Świętokrzyski Sztetl” w Chmielniku i Archiwum Państwowego w Kielcach oraz wystawę fotograficzną „Wspomnienia tradycji żydowskich w Leżajsku, Lelowie, Chmielniku, Włodawie, Bobowej, Kazimierzu Dolnym”. Z kolei tradycje klezmerskie były obecne w koncercie i opowieściach Leopolda Kozłowskiego, ponad 90-letniego charyzmatycznego klezmera z Krakowa, któremu towarzyszyli przyjaciele i muzycy z Krakowa i Kielc.

* * *

Żydzi Szydłowa

Pierwsi Żydzi przybyli do Szydłowa pod koniec XIV wieku. Gmina żydowska powstała w pierwszej połowie XV wieku. W latach 40. XIX wieku dysponowała bóżnicą, chederem, mykwą, przytułkiem i cmentarzem. W 1942 r. Niemcy teren Szydłowa zamienili w getto. Żydowscy mieszkańcy miasteczka ponieśli śmierć w komorach gazowych Treblinki. W Szydłowie zachowała się jedna z najstarszych w Polsce synagog, późnogotycka, zbudowana ją w latach 1534-1564. Ma w niej obecnie siedzibę Gminne Centrum Kultury. W głównej sali jest ekspozycja muzealna, którą tworzą m.in. przedmioty kultu i księgi religijne oraz dzieła prof. Kazimierza Gustawa Zemły: czterometrowy posąg Mojżesza „Dekalog” i rzeźba „Dawid Psalmista”, a także płaskorzeźby w brązie „Wrota do Przeszłości”.