Wydarzenie, w którym wzięli również udział członkowie rodziny bp. Golińskiego, rozpoczęło się Mszą św. w kaplicy seminaryjnej Zesłania Ducha Świętego. Liturgii przewodniczył abp Wacław Depo, metropolita częstochowski.

– Posługa bp. Golińskiego przypadła w najtrudniejszych czasach komunizmu. Był człowiekiem wyjątkowej mądrości i pokory, dobrym i niezłomnym pasterzem. Stawał w obronie wiary, bezwzględnej wartości prawd, w obronie diecezji, parafii, seminarium duchownego oraz dobrego imienia kapłanów – mówił na początku Mszy św. ks. prał. Ryszard Selejdak, rektor seminarium. – Uczmy się od niego być mądrzy w pokorze, znosić trudy, obciążenia, pomówienia i bardzo wierzyć, że Bóg jest w swoim Kościele, w swoich biskupach i kapłanach – zaapelował ks. Selejdak.

Ks. Mariusz Frukacz/Niedziela

W homilii abp Depo podkreślił, że „bardzo ważną sprawą jest, aby rozpoznając prawdę o tajemnicy własnego życia, nie dać się sprowadzić na manowce fałszu, zarówno w naszym osobistym życiu czy też w społeczności i we wspólnocie, do której należymy, i za którą odpowiadamy”. Za Benedyktem XVI powiedział: „Życiem nie rządzi los, nie jest ono czymś przypadkowym. Bóg wyznaczył konkretny cel. Życie jest poszukiwaniem prawdy, dobra i piękna.

Arcybiskup przypomniał, że bp Goliński w swoim nauczaniu dotknął bardzo ważnych spraw, także dzisiaj aktualnych. Już w pracy doktorskiej napisał o nauce św. Augustyna poświęconej problematyce kłamstwa. – Za św. Augustynem bp Goliński powtarzał, że pierwszym naszym obowiązkiem jest prawdomówność. Nasze czasy są niestety świadectwem odwracania tych słów – mówił abp Depo.

Metropolita częstochowski podkreślił, że już w nauczaniu pasterskim bp. Golińskiego była „obecna sprawa tajemnicy eutanazji”. – W latach swojej pasterskiej posługi bp. Goliński ostrzegał, że jeśli szpitale zamienią się w pałace sztucznej śmierci, to wówczas lekarze zejdą z tronu obrońców życia, a staną się sędziami życia i wykonawcami wyroków śmierci w trudnych przypadkach – przypomniał abp Depo.

Ks. Mariusz Frukacz/Niedziela

– Ani państwo, ani komisje lekarskie nie mogą sobie przypisywać prawa do skazywania na śmierć osób niepełnosprawnych, nieuleczalnie chorych i nienarodzonych. Specjalnie głośno podkreślam to w Częstochowie, mieście życia poprzez Maryję – mówił w duchu bp. Golińskiego.

W części panelowej dr hab. prof. Jarosław Durka (UK Kalisz) omówił „relacje państwo-Kościół w latach 1951-1963”. Prelegent wskazał na to, że okres stalinizmu to był czas związany z represjami wobec Kościoła. Zaznaczył, że w 1951 r. aresztowano bp. Czesława Kaczmarka. Władze podjęły próby skonfliktowania episkopatu ze Stolicą Apostolską. – Początek lat 50. to ciągłe działania represyjne, usunięcie religii ze szkół, zamykanie szkół zakonnych, likwidacja Wydziałów Teologicznych, budowa siatki tajnych współpracowników, kontrolowanie nominacji i aktów administracyjnych Kościoła – mówił.

Prof. Durka zaznaczył, że momentem przełomowym był rok 1956. –Nastąpiły zmiany w PZPR. Uwięziony prymas Wyszyński przygotował „Śluby Jasnogórskie”, rozpoczęła się Wielka Nowenna, wobec której władze komunistyczne oczywiście miały negatywne stanowisko – zaznaczył.

Ks. Mariusz Frukacz/Niedziela

Następnie dr hab. prof. Rafał Łatka (BBH IPN, UKSW Warszawa) przybliżył „aktywność bp. Z. Golińskiego na forum Konferencji Episkopatu Polski”. Wskazał na bliższe relacje i bardzo ważne bp. Golińskiego z prymasem Wyszyńskim. – Biskup Goliński był dobrze przygotowany do roli biskupa częstochowskiego, zwłaszcza, że Jasna Góra odgrywała ważną rolę w planach i działaniach episkopatu – podkreślił.

– Biskup Goliński bardzo mocno działał w episkopacie, w pracach komisji duszpasterskiej i komisji maryjnej. W lutym 1952 r. podjął inicjatywę w obronie dzieci nienarodzonych, zadbał o duszpasterstwo akademickie – wyliczał prelegent.

Prof. Łatka wskazał na stanowczość bp. Golińskiego wobec działań władz komunistycznych. – Domagał się stanowczej reakcji ws. usuwania religii ze szkół. Prymas Wyszyński i episkopat doceniali wkład pracy bp. Golińskiego, który skoordynował działania komisji duszpasterskiej i komisji maryjnej – zaznczył.

Ks. dr hab. Sławomir Zabraniak (UR Rzeszów) wskazał na „troskę bp. Z. Golińskiego o seminaria duchowne w diecezji częstochowskiej”. Prelegent zaznaczył, że bp. Golińskiemu zależało na dobrym przygotowaniu kapłanów.

– Najpierw utworzył w 1951 r. Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie, a kiedy władze komunistyczne zlikwidowały Wydział Teologiczny na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie bp Goliński utworzy w Wyższym Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie studium domesticum. Wysyłał również księży na dalsze studia specjalistyczne – mówił ks. Zabraniak.

Ks. Mariusz Frukacz/Niedziela

Ks. dr Paweł Kostrzewski z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Częstochowie omówił temat: „Bp Z. Goliński a duszpasterstwo i katechizacja dzieci i młodzieży w  diecezji częstochowskiej”. Zwrócił uwagę na to, że gdy rozpoczął się proces eliminacji lekcji religii ze szkół, proces walki z praktykami religijnymi i była wywierana presja na uczniach, aby nie uczestniczyli w nabożeństwach kościelnych, wówczas bp Goliński stanął przed koniecznością zorganizowania katechizacji przy parafiach. – Oczywiście represje władz komunistycznych spadły na tych, którzy pomagali organizować punkty katechetyczne. Odbywało się również przekształcanie szkół na szkoły świeckie. Równocześnie dzięki zabiegom bp. Golińskiego rozwijało się duszpasterstwo Liturgicznej Służby Ołtarza i duszpasterstwo akademickie – podkreślił.

Dr hab. prof. Adam Dziurok (UKSW Warszawa, IPN Katowice) przybliżył sprawę „poświęcenia przez bp. Z. Golińskiego katedry w Katowicach”. Wskazał, że konsekracja katedry w Katowicach to pewna rysa na życiorysie bp. Golińskiego.

– To był czas, kiedy biskupi katowiccy zostali wysiedleni z Katowic. Budowa katedry i pośpiech miały wydźwięk propagandowy. Konsekracja katedry katowickiej przez bp. Golińskiego 30 października 1955 r. przyniosła biskupowi częstochowskiemu reperkusje, pojawił się zarzut rozbijania duchowieństwa. Biskup Goliński stał się narzędziem ówczesnej polityki. Starano się nim rozgrywać – wskazał prelegent.

Ks. Mariusz Frukacz/Niedziela

Na zakończenie dr hab. Łucja Marek (IPN Kraków) przybliżyła działania władz komunistycznych wobec bp. Z. Golińskiego. – Biskup Goliński był biskupem w bardzo trudnych czasach dla Kościoła. Chociaż stosował kompromis wobec władz komunistycznych, to gdy trzeba było mocno sprzeciwiał się. M.in. mocno protestował wobec ograniczenia procesji Bożego Ciała w Częstochowie, sprzeciwiał się akcji zdejmowania krzyży w szkołach – mówiła Łucja Marek.

– Biskup Goliński był inwigilowany i obserwowany przez władze nie tylko w działaniach duszpasterskich, ale także w życiu prywatnym – podkreśliła.

To już druga konferencja ogólnopolska w ramach przygotowań do jubileuszu 100-lecia diecezji częstochowskiej. Pierwsza odbyła się 18 listopada 2023 r. nt. „Działalność bp. Teodora Kubiny w latach 1945–1951”. W maju 2025 r planowana jest kolejna konferencja nt. działalności bp. Stefana Bareły. Konferencje organizowane są w ramach cyku: „Biskupi częstochowscy w Polsce ludowej”.

Ks. Mariusz Frukacz/Niedziela

Bp Zdzisław Goliński urodził się 27 grudnia 1908 r. w Urzędowie koło Kraśnika. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1931 r. w Lublinie. Następnie studiował teologię moralną na KUL oraz na papieskich uniwersytetach Gregorianum i Angelicum w Rzymie. Studiował także pedagogikę i psychologię wychowania. W 1947 r. ks. prof. Zdzisław Goliński został mianowany biskupem-koadiutorem w Lublinie. Święcenia biskupie przyjął 3 sierpnia 1947 r. W latach 1951-63 był ordynariuszem częstochowskim. W herbie biskupim miał słowa „Crux Victoria” (Krzyż Zwycięstwem). W okresie jego posługiwania Kościołowi częstochowskiemu władze komunistyczne bardzo utrudniały tworzenie nowych parafii. W 1953 r. władze zamknęły tygodnik katolicki „Niedziela” w 1953 r. Pod jego przewodnictwem odbył się 28 i 29 września 1954 r. I Synod Diecezji Częstochowskiej. Od października do grudnia 1962 r. brał udział w I Sesji Soboru Watykańskiego II. Zmarł nagle 6 lipca 1963 r. W okresie swojej posługi w diecezji częstochowskiej bp Zdzisław Goliński uroczyście poświęcił 28 kościołów, erygował 31 parafii i wyświęcił 280 kapłanów.