Przyszły metropolita częstochowski Stanisław Nowak urodził się 11 lipca 1935 r. w Jeziorzanach. Maturę otrzymał w II Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie. Następnie wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej i rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Święcenia kapłańskie otrzymał 22 czerwca 1958 r. z rąk abp. Eugeniusza Baziaka. Jako motto swojej posługi kapłańskiej obrał słowa św. Pawła Apostoła „Miłość Chrystusa przynagla nas”.
Posługę duszpasterską rozpoczął w archidiecezji krakowskiej - jako wikariusz w Choczni k. Wadowic, w Ludźmierzu i Rogoźniku na Podhalu. W latach 1963-79 był ojcem duchownym w Krakowskim Seminarium Duchownym, z przerwą na studia specjalistyczne z teologii w latach 1967-71 w Instytucie Katolickim w Paryżu, uwieńczone doktoratem. Od 1971 r. kierował katedrą teologii życia wewnętrznego Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie, a od 1981 r. - Wydziału Teologicznego Papieskiej Akademii Teologicznej.
Jest autorem wielu publikacji z zakresu teologii życia wewnętrznego. W 1979 r. objął funkcję rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. Ojciec Święty Jan Paweł II mianował go 8 września 1984 r. biskupem częstochowskim. Uroczystość święceń biskupich odbyła się 25 listopada 1984 r. w częstochowskiej bazylice katedralnej. Święceń biskupich udzielił kard. Józef Glemp Prymas Polski. Współkonsekratorami byli: kard. Franciszek Macharski, metropolita krakowski i bp Julian Groblicki z Krakowa.
Bp Stanisław Nowak objął kanonicznie diecezję 26 listopada 1984 r. a uroczystego ingresu do bazyliki katedralnej dokonał 8 grudnia 1984 r. Jako motto swojej posługi biskupiej obrał słowa: „Iuxta crucem Tecum stare” (Chcę pod krzyżem stać przy Tobie). W dniu objęcia diecezji przez bp. Stanisława Nowaka diecezja liczyła 39 dekanatów, 303 parafie, 24 wikariaty terenowe i 15 ośrodków duszpasterskich przygotowywanych do powołania tam parafii oraz 736 księży.
Do godności arcybiskupa metropolity częstochowskiego bp Stanisław Nowak został podniesiony 25 marca 1992 r., a paliusz metropolity przyjął 29 czerwca 1992 r. w Rzymie.
Abp Stanisław Nowak uczestniczył w dwóch Synodach Powszechnych - na temat formacji kapłańskiej i życia konsekrowanego. Z nominacji Jana Pawła II był członkiem Stałego Sekretariatu Synodu Biskupów nt. życia konsekrowanego. 24 czerwca 2004 r. Jan Paweł II mianował arcybiskupa częstochowskiego Stanisława Nowaka drugim wiceprzewodniczącym Papieskiej Akademii Maryi Niepokalanej.
W okresie 25 lat posługi abp. Stanisława Nowaka w Kościele częstochowskim miało miejsce bardzo wiele ważnych wydarzeń. Zakończone zostały prace II Synodu Diecezjalnego, rozpoczęte jeszcze przez bp. Stefana Barełę 8 stycznia 1976 r.
Diecezja a potem archidiecezja częstochowska przeżywała pielgrzymki Jana Pawła II (1987 r., 1991 r. na VI Światowy Dzień Młodzieży, 1997 r., 1999 r.), a także pielgrzymkę Benedykta XVI (26 maja 2006 r.) 3 maja 1992 r. w sposób uroczysty zainaugurowało swoją działalność Katolickie Radio „Fiat”. Początki tego Radia sięgają VI Światowego Dnia Młodzieży, kiedy zaczęło funkcjonować jako radio służące sprawom tego Dnia. Była to pierwsza katolicka rozgłośnia radiowa w Polsce.
Na przestrzeni tych 25 lat prawdziwie multimedialną instytucją, z własnym studiem radiowym, telewizyjnym i internetowym, stał się również Tygodnik Katolicki „Niedziela”.
W okresie pasterzowania abp. Stanisława Nowaka w archidiecezji częstochowskiej powołane zostały organizacje katolików świeckich m.in. Akcja Katolicka, Caritas, Stowarzyszenie Czcicieli Bożego Miłosierdzia, Unia Laikatu Katolickiego, Duszpasterskie Wspólnoty Świata Pracy „Nazaret”.
W okresie pasterzowania abp. Stanisława Nowaka odbywały się Kongresy Eucharystyczne regionalne, diecezjalne, a potem także archidiecezjalne. Zainaugurowana została Nieustanna Adoracja Najświętszego Sakramentu w Diecezji Częstochowskiej (Doby Eucharystyczne), wprowadzona dekretem bp. Stanisława Nowaka z dnia 8 grudnia 1987 r. dla upamiętnienia II Krajowego Kongresu Eucharystycznego. Przy wielu kościołach w archidiecezji otwarte zostały kaplice Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu.
Abp Stanisław Nowak wiele uczynił dla rozwoju życia parafialnego i duszpasterstwa. Utworzył 130 parafii, konsekrował 150 kościołów. W okresie 25 lat posługi w Kościele częstochowskim wyświęcił blisko 400 kapłanów dla diecezji i archidiecezji częstochowskiej, a także wyświęcił kapłanów ze zgromadzeń zakonnych. Ważną inicjatywą podjętą przez abp. Stanisława Nowaka stały się wielkopostne dni ascetyczne dla kapłanów.
Do Częstochowy przeniesione zostało z Krakowa Wyższe Seminarium Duchowne. Poświęcenia nowego budynku seminarium dokonał Jan Paweł II w dniu 15 sierpnia 1991 r.
Częstochowa i Jasna Góra były polską stacją światowej peregrynacji Figury Matki Bożej z Fatimy (15-28 października 1995 r.), a także Figury Dziewicy Maryi z Nazaretu (30 kwietnia - 8 maja 1999 r.). Ważnym wydarzeniem religijnym była peregrynacja Obrazu Jezusa Miłosiernego w archidiecezji częstochowskiej. Ojciec Święty Jan Paweł II podczas audiencji generalnej 13 listopada 2002 r., w obecności delegacji z archidiecezji częstochowskiej z arcybiskupem metropolitą Stanisławem Nowakiem na czele, poświęcił Obraz Nawiedzenia - Jezusa Miłosiernego.
W Częstochowie odbywały się m.in. XIX Międzynarodowy Kongres Maryjny i XII Międzynarodowy Kongres Mariologiczny (1996 r.)
W kilku sanktuariach archidiecezji częstochowskiej odnowiony został kult maryjny. Bardzo ważnymi wydarzeniami historycznymi i religijnymi były koronacje obrazów Matki Bożej koronami papieskimi: 25 sierpnia 1996 r. Matki Bożej Mrzygłodzkiej, 28 maja 2005 r. Matki Bożej Pajęczańskiej i 8 września 2007 r. Matki Bożej w Bęczkowicach, także koronacje diecezjalne: we Mstowie (30 lipca 2000 r.), Dankowie (25 maja 2002 r.), Kłobucku (31 maja 2004 r.), Rudzie (24 września 2006 r.), Rozprzy (14 listopada 2009 r.). Powstały również Kalwarie m. in. w Praszce, Bęczkowicach, Wąsoszu, na Przeprośnej Górce przy Sanktuarium św. Ojca Pio.
Abp Stanisław Nowak przewodniczył archidiecezjalnym pielgrzymkom do: Ziemi Świętej, Rzymu, sanktuariów maryjnych - Loreto, Syrakuz, Lourdes, Fatimy oraz Santiago de Compostela i pielgrzymce Śladami św. Pawła (w Roku św. Pawła).
Archidiecezja otrzymała dar w postaci pierwszych błogosławionych Kościoła częstochowskiego. 13 czerwca 1999 r. Jan Paweł II beatyfikował ks. Ludwika Roch Gietyngiera i ks. Maksymiliana Binkiewicza a 5 marca 2000 r. s. Kanutę Chrobot - nazaretankę
W okresie 25 lat pasterzowania abp. Stanisław Nowak bardzo wiele uczynił w zakresie nauczania pasterskiego. Od połowy lat 90.abp Nowak komentuje czytania mszalne na antenie Radia Fiat i Radia Jasna Góra. Owocem tego jest piętnaście tomów rozważań radiowych, które ukazały się w pięciu seriach. Pierwsza ukazała się w 1996 r. i zawierała rozważania tekstów Ewangelii niedzielnych w cyklu A, B, i C oraz najważniejszych uroczystości i świąt kościelnych. Kolejna seria rozważań była poświęcona drugim czytaniom mszalnym, trzecia - pierwszym czytaniom, a czwarta - psalmom mszalnym. Piąta seria oparta została na doksologii „Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu”.
Abp Stanisław Nowak ponadto opublikował swoje rozważania na temat Eucharystii i opracował trzy modlitewniki: „Chcę pod Krzyżem stać przy Tobie”. Modlitewnik Kalwaryjski (2002 r.), „Będą patrzeć na Tego, Którego przebodli”. Modlitewnik Kalwarii Wąsowskiej (2006 r.) oraz „Z różańcem na drogi życia za Janem Pawłem II” (2009 r.)